Πετυχημένη η πολιτική παρέμβαση στην κρίση.
Του Σαρ. Λέκκα

Παρά την έγκριση του σχεδίου Πόλσον, παρά τις κρατικοποιήσεις τραπεζών σε Ευρωπαϊκή Ενωση και Αμερική, παρά τη συντονισμένη προσπάθεια μείωσης των επιτοκίων από τις πιο ισχυρές κεντρικές τράπεζες, εν τούτοις η πολυπόθητη ισορροπία στις αγορές χρήματος και κεφαλαίων δεν έχει απέλθει.Και αυτό διότι δεν έχει αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων, που συνθέτουν τις αγορές, αλλά κυρίως διότι δεν έχει αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη μεταξύ των τραπεζών.Στην ουσία η μία τράπεζα δεν εμπιστεύεται την άλλη γι' αυτό και η μία δεν δανείζει την άλλη είτε διότι δεν γνωρίζει εάν η ίδια θα έχει επαρκή ρευστότητα αύριο, είτε διότι εποφθαλμιά τη δανειζόμενη τράπεζα, περιμένοντας την πτώχευσή της.Δηλαδή η διατραπεζική αγορά αντί να εμφανίζεται ως κινητήρια δύναμη, έχει οδηγηθεί σε παράγοντα πιστωτικής ασφυξίας.Η διατραπεζική είναι η αγορά όπου οι τράπεζες δανείζουν και δανείζονται για διάφορες χρονικές περιόδους στη βάση επιτοκίων που φέρουν την ονομασία διατραπεζικά επιτόκια.Το διατραπεζικό επιτόκιο είναι το επιτόκιο που η μία τράπεζα δανείζει την άλλη.Στην Ευρώπη για βραχυχρόνια διαστήματα χρησιμοποιείται το Libor (London Interbank Offered Rate), ενώ στην ευρωζώνη χρησιμοποιείται το Euribor.Κάθε πρωί περίπου 16 τράπεζες ανακοινώνουν το επιτόκιο με το οποίο είναι πρόθυμες να δανεισθούν για συγκεκριμένα χρονικά διαστήματα. Από τον μέσο όρο βγαίνει καθημερινά το επιτόκιο για διάφορες χρονικές περιόδους μέχρι ενός έτους.Το ύψος των διατραπεζικών επιτοκίων, όπως είναι λογικό, επιδρά απόλυτα και άμεσα στα κυμαινόμενα εμπορικά επιτόκια για φυσικά και νομικά πρόσωπα.Χωρίς εμπιστοσύνη μεταξύ των τραπεζών τα διατραπεζικά επιτόκια θα βρίσκονται σε ανώτατα ιστορικά επίπεδα, καθιστώντας τη συγκεκριμένη αγορά ανενεργή.Το ερώτημα που τίθεται είναι πώς ο απλός πολίτης, βλέποντας την έλλειψη εμπιστοσύνης μεταξύ των τραπεζών, να εμπιστευτεί ο ίδιος τις τράπεζες;Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα πιστεύω ότι θα δώσει και γενικότερες απαντήσεις για το βάθος αυτής της κρίσης.Κατά την άποψή μας η συντονισμένη δράση που αποφασίσθηκε στις 12 Οκτωβρίου 2008 στο Παρίσι μεταξύ των κρατών της ευρωζώνης - ανάλογη εκείνης των 27 κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ενωσης για την εγγύηση των καταθέσεων - για τη στήριξη της διατραπεζικής θα επαναφέρει σταδιακά την ηρεμία.Η στρατηγική αυτή κίνηση είναι σαφέστατα προτιμότερη από τη μερική ή ολική κρατικοποίηση, μιας και η απουσία εμπιστοσύνης μεταξύ των τραπεζών οδηγεί πολλές από αυτές σε πιστωτική ασφυξία και τελικά σε πτώχευση.Αντί επομένως οι κυβερνήσεις να δρουν εκ των υστέρων, θεωρείται πιο πρακτικά επωφελές να δράσουν προληπτικά, αποκαθιστώντας τη λειτουργία της βασικής αγοράς άντλησης κεφαλαίων των τραπεζών, επαναφέροντας την εμπιστοσύνη στα προ της κρίσης επίπεδα.Εάν συμβεί αυτό ένα τμήμα της εμπιστοσύνης εκ των πραγμάτων θα αποκατασταθεί.Για να υπάρξει ολική επαναφορά της εμπιστοσύνης φυσικά θα απαιτηθεί χρόνος, όμως ήδη λίγες μέρες μετά την απόφαση των χωρών της ευρωζώνης προς την κατεύθυνση εγγύησης των διατραπεζικών συναλλαγών υπάρχει σαφής ένδειξη αποκλιμάκωσης των επιτοκίων.Κάθε χώρα φυσικά έχει το δικό της σχέδιο δεδομένου ότι γνωρίζει καλύτερα τα του οίκου της και κατ' επέκταση τις πραγματικές ανάγκες του δικού της πιστωτικού συστήματος.Βέβαια, οι κεντρικές κατευθύνσεις είναι τρεις, η διασφάλιση της ρευστότητας, η διευκόλυνση της χρηματοδότησης των τραπεζών και η συμμετοχή του κράτους στο μετοχικό κεφάλαιο όσων τραπεζών βρίσκονται κοντά σε επίπεδα πτώχευσης ή χρεοκοπίας.Τα πρώτα δείγματα σαφέστατα δικαιώνουν τους ηγέτες των «15» της ευρωζώνης και φυσικά τον πρωθυπουργό της Βρετανίας κ. Γκόρντον Μπράουν, που είχε τη βασική ιδέα του όλου σχεδίου.Για ακόμη μία φορά αποδεικνύεται ότι η αποφασιστικότητα και η συλλογικότητα στις αποφάσεις επιφέρει άμεσα και ορατά αποτελέσματα.

Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 19/10/2008)

Το μήνυμα της κρατικής παρέμβασης.
Του Σαράντου Λέκκα .

Και στις δύο όχθες του Ατλαντικού και ανεξάρτητα από πολιτικές πεποιθήσεις και ιδεοληψίες οι κυβερνήσεις προχωρούν σε κρατικές παρεμβάσεις για να αντιμετωπίσουν την πιστωτική κρίση που δημιούργησαν οι άπληστες πρακτικές των τραπεζιτών στις ΗΠΑ και που φυσικά υιοθέτησαν και ορισμένοι τραπεζίτες της Γηραιάς Ηπείρου.Στις ΗΠΑ, η κρατική παρέμβαση έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις, πράγμα λογικό μιας και η έκθεση των τραπεζικών ιδρυμάτων είναι μεγαλύτερη.Από την αρχή του 2008 και μέχρι και την αρχική απόρριψη του σχεδίου Πόλσον στα τέλη Σεπτεμβρίου, στις ΗΠΑ καταγραφόταν μία πτώχευση τράπεζας ανά τρεις εβδομάδες.Αυτό δεν σημαίνει ότι στην Ευρώπη τα πράγματα είναι σε καλύτερη κατάσταση.Ολοι βρίσκονται μέσα στο παιχνίδι με τις περισσότερες κυβερνήσεις να αγωνιούν για την διάσωση του δικού τους τραπεζικού και γενικότερα πιστωτικού συστήματος.Αυτή η αγωνία οδήγησε στα τέλη Σεπτεμβρίου 2008 τις κυβερνήσεις του Βελγίου και της Ολλανδίας να κρατικοποιήσουν κατά 49% τον τραπεζο-ασφαλιστικό κολοσσό Fortis, την κυβέρνηση της Βρετανίας να κρατικοποιεί τo προβληματικό χαρτοφυλάκιο των στεγαστικών δανείων της Bradford & Bingley, τη γερμανική κυβέρνηση να διασώζει την Hypo Real Estate, η οποία δραστηριοποιείται στην αγορά εμπορικών στεγαστικών δανείων με πιστωτικές εγγυήσεις 43 δισ. ευρώ, την κυβέρνηση της Δανίας να κρατικοποιεί την τράπεζα Roskilde, την κυβέρνηση της Ισλανδίας να κρατικοποιεί κατά 70% την τρίτη μεγαλύτερη τράπεζα της χώρας με ιστορία 104 ετών και τις κυβερνήσεις Γαλλίας, Βελγίου, Λουξεμβούργου να προσφέρουν οικονομική στήριξη 6,4 δισ. ευρώ στην Dexia για να μην πτωχεύσει.
Το μήνυμα που στέλνουν όλες οι κυβερνήσεις ανεξαρτήτως ιδεολογικής χροιάς είναι σαφές. Δεν θα αφήσουν το τραπεζικό τους σύστημα να καταρρεύσει. Η διασφάλιση της σταθερότητας του τραπεζικού συστήματος και η εγγύηση της ασφάλειας των μικροκαταθετών είναι το ελάχιστο που μπορούν να κάνουν οι κυβερνήσεις μιας και η απληστία των τραπεζιτών διέφυγε του ελέγχου και του κανονιστικού πλαισίου που οι ίδιες υποτίθεται διαμόρφωσαν και στελέχωσαν.Η κυβέρνηση της Ιρλανδίας αρχικά έκανε ένα βήμα παραπάνω ανακοινώνοντας την παροχή εγγύησης ύψους 400 δισ. ευρώ για τις καταθέσεις σε όλες τις τράπεζες της χώρας για χρονική διάρκεια δύο ετών.Να θυμίσουμε ότι η Ιρλανδία είναι η πρώτη οικονομία της ευρωζώνης που βυθίστηκε σε ύφεση με την έναρξη του δευτέρου 6μήνου του 2008 με απόλυτη καθίζηση της εγχώριας αγοράς ακινήτων, σηματοδοτώντας το τέλος της 10ετούς διάρκειας ανάπτυξης, η οποία της είχε προσδώσει το προσωνύμιο «κέλτικη τίγρη» σε αντιδιαστολή με τις ασιατικές της δεκαετίας του '80.Ακολούθησε η συμφωνία μεταξύ των 27 κρατών - μελών να αυξήσουν το όριο της εγγύησης των καταθέσεων από τα 20.000 ευρώ στα 50.000 ευρώ με την Ελλάδα και την Ισπανία να το αυξάνουν ακόμη περισσότερο στα 100.000 ευρώ.Στην Ελλάδα, κυβέρνηση και Τράπεζα της Ελλάδος με λεκτικό τρόπο περνούν το μήνυμα ότι δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα με το εγχώριο πιστωτικό σύστημα.Φαίνεται ότι η συντηρητικότητα των Ελλήνων καταθετών και επενδυτών έχει διαποτίσει και τις ηγεσίες των ελληνικών πιστωτικών ιδρυμάτων με αποτέλεσμα να μην έχει καταγραφεί έκθεση σε τοξικούς τίτλους αγγλοσαξονικών τραπεζών.Εξάλλου τα δάνεια στην Ελλάδα ως ποσοστό του ΑΕΠ βρίσκονται στα επίπεδα του 86%, όταν στην ευρωζώνη κατά μέσο όρο βρίσκονται στο 129%, στην Ισπανία στο 164% και στην Ιρλανδία στο 230%.

Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 12/10/2008)

Η κινδυνολογία περί των καταθέσεων.

του ΣΑΡΑΝΤΟΥ ΛΕΚΚΑ.
Ο συνδυασμός λαϊκισμού και κινδυνολογίας είναι εκρηκτικός και μπορεί υπό προϋποθέσεις να επιφέρει καίρια χτυπήματα ειδικά όταν το θέμα αναφοράς είναι το πιστωτικό χτύπημα .
Το τελευταίο διάστημα και παρά τις αναφορές κυβέρνησης και Τράπεζας Ελλάδος ότι το εγχώριο πιστωτικό σύστημα δεν έχει εκτεθεί σε παρακινδυνευμένες επενδυτικές επιλογές ανάλογες αυτών που οδηγούν πολλά πιστωτικά ιδρύματα του εξωτερικού σε πτώχευση ή σε πιστωτική ασφυξία και ως εκ’ τούτου δεν κινδυνεύει εν τούτοις οι κατ’επαγγελμα κινδυνολόγοι δημιουργούν υπόβαθρο πιστωτικής αναταραχής .
Κατά το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Σεπτεμβρίου 2008 καταθέσεις 2 δις ευρώ μετακινήθηκαν από μικρές και ιδιωτικές τράπεζες σε τράπεζες κρατικού ή ημικρατικού χαρακτήρα και αυτό παρά το γεγονός ότι αρκετές τράπεζες υποδοχείς των καταθέσεων έχουν μικρότερα επιτοκια και προσφέρουν μικρότερες αποδόσεις .
Ο φόβος της κατάρρευσης τραπεζών με την βοήθεια των κινδυνολόγων οδηγεί σε ακραίες καταστάσεις αρκετά μεγάλα τμήματα της ελληνικής κοινωνίας τα οποία εκ πεποιθήσεως έχουν καθαρά συντηρητικά επενδυτικά χαρακτηριστικά .
Το γεγονός ότι οι ελληνικές τράπεζες έχουν ικανοποιητικά μεγέθη και ιδιαιτέρα θετικούς δείκτες φερεγγυότητας δεν μπορεί τα υπερνικήσει τις λαϊκίστικες και εντεταλμένα πολιτικά τεχνοκρατικές υποτίθεται φωνές που βρίσκουν την ευκαιρία να δραματοποιήσουν την ελληνική πιστωτική αγορά.
Σήμερα οι ελληνικές τράπεζες διαθέτουν ισχυρή κεφαλαιακή βάση .
Τα ίδια κεφάλαια ως προς το ενεργητικό τους τον Ιούνιο του 2008 ανέρχονταν για τους 4 ισχυρούς ομίλους (Εθνική – Eurobank –Πειραιώς – Αlpha ) στο 7,56% όταν ισχυροί όμιλοι της Ευρώπης όπως η Fortis και η UBS καταγράφονταν στο 3,12% και 2,52% αντίστοιχα.
Ο δείκτης δάνεια προς καταθέσεις για τις ελληνικές τράπεζες το πρώτο εξάμηνο του 2008 καταγράφονταν στο 107,7% όταν την ίδια περίοδο ο μέσος όρος των ευρωπαϊκών τραπεζών βρίσκονταν στο 112,4% .
Ο δείκτης μόχλευσης δηλαδή ο δείκτης που δείχνει το δανειακό άνοιγμα των τραπεζών σε σχέση με τα κεφαλαία τους για τις ελληνικές τράπεζες είναι καλλίτερος κατά 6 με 7 φορές από τράπεζες του βεληνεκούς της Deutsche bank ,της Barclays και της UBS.
Τα στοιχεία αυτά δείχνουν την ισχυρή θέση των ελληνικών τραπεζών σε μια περίοδο σαφώς ισχυρών πιστωτικών και χρηματιστηριακών αναταράξεων .
Για τους απόλυτα δύσπιστους υπάρχει και η πολιτική δέσμευση για κάλυψη του συνόλου των καταθέσεων .
Όμως και αυτή έγινε προϊόν κομματικής εκμετάλλευσης διότι δεν υπάρχει αντίστοιχη νομοθετική ρύθμιση.
Με το σκεπτικό της πολιτικής αβεβαιότητας ορισμένοι αμφισβητούν την πολιτική κάλυψη των καταθέσεων από τον πρωθυπουργό θεωρώντας ότι σήμερα βρίσκεται στο αξίωμα και αύριο ενδεχομένως όχι.
Η ανωτέρω θεώρηση στην ουσία δεν λαμβάνει υπόψη την συνέχιση του κράτους , διότι η δέσμευση αφορά το αξίωμα του πρωθυπουργού και όχι το πρόσωπο.
Στην χώρα μας πριν την συμφωνία που επιτεύχθει στις αρχές Οκτωβρίου 2008 μεταξύ των 27 μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης το ταμείο εγγύησης των καταθέσεων κάλυπτε καταθέσεις 20.000 € ανά καταθέτη και ανά τράπεζα.
Μετά την πανευρωπαϊκή συμφωνία για αύξηση του βασικού ορίου στα 50.000 € και τον διπλασιασμό αυτού του ορίου στα 100.000 € από την ελληνική πλευρά στην ουσία οι καταθέσεις των Ελλήνων αποταμιευτών είναι εξασφαλισμένες .
Με το ύψος της κάλυψης στα 20.000 € στην ουσία καλύπτεται το 60% των συνολικών καταθέσεων ( ταμιευτηρίου –όψεως –προθεσμίας ), ενώ με την ψήφιση του νόμου για αύξηση του ορίου στα 100.000 € η κάλυψη θα αφορά το 100% των συνολικών καταθέσεων .
Στην υπόλοιπη ευρωπαϊκή ένωση τα ποσά της κάλυψης διαφέρουν αφού για παράδειγμα στην Ιρλανδία υπάρχει κάλυψη του 100% των καταθέσεων για δυο χρόνια ενώ πολιτική δέσμευση για κάλυψη των καταθέσεων στο 100% υπήρξε από Γερμάνια ,Αυστρια,Δανια.
Φυσικά η μονομερής κάλυψη του 100% των καταθέσεων αποτελεί αλλοίωση του ανταγωνισμού μεταξύ των κρατών – μελών διότι οδηγεί τα κεφάλαια προς τράπεζες κρατών που έχουν δεσμευθεί νομοθετικά για την 100% κάλυψη των καταθέσεων .
Είναι το ίδιο λάθος που μπορεί να πράξει μια κυβέρνηση με την κάλυψη του 100% των καταθέσεων μόνο για τις μεγαλύτερες τράπεζες της χώρας της .
Στην ουσία οδηγούνται σε αφανισμό οι μικρότερες τράπεζες όταν η κάλυψη αφορά τα πλαίσια ενός κράτους ή δημιουργούνται υπόβαθρα αναταραχής όταν η κάλυψη αφορά το κράτος μιας ένωσης όπως γίνεται με την Ιρλανδία στα πλαίσια της ευρωπαϊκής .
Από την στιγμή που νομοθετικά ( Ιρλανδία ) ή πολιτικά ( Γερμάνια ,Ελλάδα , Ισπανία ) υπάρχει δέσμευση για την κάλυψη του συνόλου των καταθέσεων απαιτείται ενιαία νομοθετική προσέγγιση προς την συγκεκριμένη κατεύθυνση σε επίπεδο ευρωπαϊκής ένωσης .
Σε διαφορετική περίπτωση θα εμφανισθούν προβλήματα πιστωτικής ασφυξίας σε τράπεζες κρατών που οι εγγυήσεις δεν αφορούν το 100% των καταθέσεων ή προβλήματα πληθωριστικού χαρακτήρα σε κράτη που εγγυώνται το σύνολο των τραπεζικών καταθέσεων αφού οι εισροές κεφαλαίων δεν θα έχουν ιστορικό προηγούμενο.

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ISTHMOS .GR ΣΤΙΣ 10/10/2008)

Η επόμενη ημέρα της πιστωτικής κρίσης.
Του Σαρ. Λέκκα.

Το σκάσιμο της φούσκας των τιτλοποιημένων στεγαστικών δανείων μειωμένης εξασφάλισης (subrime) έχει δημιουργήσει συνθήκες αναδιάταξης του αμερικανικού χρηματοοικονομικού κατεστημένου.Οταν από το 2006 ήδη εκφραζόταν η άποψη ότι μία ενδεχόμενη συρρίκνωση των τιμών των ακινήτων θα οδηγούσε σε περιπέτειες όσα χρηματοοικονομικά ιδρύματα είχαν επεκταθεί υπέρ το δέον σε σύνθετα χρηματοοικονομικά προϊόντα, η παραζάλη των κερδών και της αέναης ανάπτυξης είχε αφαιρέσει από τα ανώτατα στελέχη των ισχυρών πιστωτικών ακόμη και το αρχέγονο ενιστικό της αυτοσυντήρησης.Η απληστία οδηγούσε τις κινήσεις των ανώτατων στελεχών, ενώ οι απόψεις επανεξέτασης των πρακτικών τους θεωρούνταν ως απόψεις ατόμων με χαμηλή νοημοσύνη.Οταν στα τέλη του χειμώνα του 2007 η τέταρτη μεγαλύτερη επενδυτική τράπεζα των ΗΠΑ, η Bear Stearns αντιμετώπισε πρόβλημα ρευστότητας τότε και μόνο τότε ορισμένοι κατενόησαν ότι υφίσταται θέμα και μάλιστα με σημαντικές προεκτάσεις.Για τους Ευρωπαίους το καμπανάκι χτύπησε στη Βρετανία με την κατάρρευση της πέμπτης μεγαλύτερης στεγαστικής τράπεζας της χώρας, της Northern Rock, η οποία και τελικά κρατικοποιήθηκε υπό την απειλή των παράπλευρων απωλειών που θα είχε για το βρετανικό πιστωτικό σύστημα η πτώχευσή της.Για τις ΗΠΑ η κατάρρευση μικρών και περιφερειακών τραπεζών, καθώς και οι ανακοινώσεις τεράστιων ζημιών από φημισμένους τραπεζικούς ομίλους λειτουργούσε ως διαδικασία αυτοκάθαρσης από έκθεση σε σύγχρονα χρηματοοικονομικά προϊόντα.Επρεπε να βουλιάξει τον Μάρτιο του 2008 η Bear Stearns και να εγγυηθεί την πώλησή της στην JPMorgan η κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ για να γίνει κατανοητό το μεγάλο βάθος της κρίσης που έχει δημιουργήσει η πτώση των τιμών στη στεγαστική αγορά.Στις αρχές του φθινοπώρου (6 Σεπτεμβρίου) η αμερικανική κυβέρνηση προχωρούσε στην κρατικοποίηση των Fannie Mae και Freddie Mac, των μεγαλύτερων εταιρειών αγοράς και τιτλοποίησης στεγαστικών δανείων (τα δύο αυτά ιδρύματα κατέχουν τα μισά ενυπόθηκα στεγαστικά δάνεια των ΗΠΑ που ξεπερνούν τα 12 τρισ. δολάρια), οι οποίες βρίσκονταν σε απελπιστική κατάσταση αναφορικά με τη ρευστότητά τους, ενώ οι μετοχές τους είχαν συρρικνωθεί κατά 98% κατά το πρώτο 8μηνο του 2008, πέφτοντας κάτω από το ένα δολάριο, στα 0,76 σεντς την ημέρα της κρατικοποίησής τους.Να θυμίσουμε ότι όταν ξεκινούσε η κρίση το καλοκαίρι του 2007 η μετοχή της Fannie Mae καταγραφόταν στα 71 δολάρια και η μετοχή της Freddie Mac στα 67 δολάρια.Η κρίση πήρε εφιαλτικές διαστάσεις το σαββατοκύριακο 13-14 Σεπτεμβρίου όπου καταγράφηκαν, η πτώχευση της τέταρτης μεγαλύτερης τράπεζας των ΗΠΑ, της Lehman Brothers, η πώληση της τρίτης μεγαλύτερης επενδυτικής τράπεζας των ΗΠΑ, της Merrill Lynch έναντι 50 δισ. δολαρίων στην Bank of America και η ανάγκη εξεύρεσης 40 δισ. δολαρίων για τον μεγαλύτερο ασφαλιστικό όμιλο του κόσμου την AIG, η οποία τελικά κρατικοποιήθηκε σε ποσοστό 79,9 % έναντι 85 δισ. δολαρίων.Να θυμίσουμε ότι η Lehman Brothers είχε ιστορία 158 ετών, ενώ είχε επιβιώσει τόσο από την κρίση των σιδηροδρόμων του 19ου αιώνα όσο και από τη Μεγάλη Υφεση του '30. Με χρέη της τάξεως των 613 δισ. δολαρίων και με πτώση της μετοχικής της αξίας κατά 99,7% κατά το πρώτο 8μηνο του 2008 η κατάρρευσή της θεωρείται η πιο βαρύγδουπη στην ιστορία των ΗΠΑ.Σε ό,τι αφορά τη Merrill Lynch στην οποία εργάζονται 60.000 άτομα να θυμίσουμε ότι έχει ιστορία 94 χρόνων και ότι η αξία της μόλις ξεκινούσε η κρίση έφθανε τα 100 δισ. δολάρια.Το εντυπωσιακό είναι ότι στα μέσα Σεπτεμβρίου 2008 η κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ ζήτησε από το υπουργείο Οικονομικών της χώρας βοήθεια, ώστε να μπορεί να ανταποκριθεί στη μεγάλη ζήτηση κεφαλαίων από τις εμπορικές και επενδυτικές τράπεζες και στο τεράστιο κόστος διάσωσης των υπό κατάρρευση χρηματοοικονομικών ομίλων.Εχει υπολογισθεί ότι από την έναρξη της κρίσης (Ιούλιος 2007) και μέχρι και τα τέλη Σεπτεμβρίου 2008 το συνολικό κόστος της διάσωσης των ιδρυμάτων που κινδυνεύουν για την αμερικανική κυβέρνηση έχει φθάσει τα 900 δισ. δολάρια.Τα υπό κατάρρευση χρηματοοικονομικά ιδρύματα στην ουσία είναι ταυτόχρονα θύτες και θύματα της κρίσης που τα ίδια δημιούργησαν.Ο χρηματοοικονομικός Αρμαγεδδών που λαμβάνει χώρα στη μητρόπολη του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος αναδιαμορφώνει τόσο τα δεδομένα που όλοι γνωρίζαμε όσο και τις προοπτικές. Μέσα σε ένα εξάμηνο (αρχές Μαρτίου με αρχές Σεπτεμβρίου 2008) έσβησαν από τον χάρτη οι 3 από τις 5 πιο ισχυρές επενδυτικές τράπεζες των ΗΠΑ.Τα γεγονότα αναδιαμορφώνουν το αμερικανικό χρηματοοικονομικό σύστημα, η απληστία υψίστη ύβρις για τους γνωρίζοντας τιμωρείται και μάλιστα με τον πιο σκληρό και ταπεινωτικό τρόπο.Μεγαλόσχημοι και ακριβοπληρωμένοι πρόεδροι και διευθύνοντες σύμβουλοι γονάτισαν οικονομικούς κολοσσούς μόνο και μόνο διότι η οικονομική και ηθική αξία που τους περιέβαλε είχε απολύτως ιδιοτελή χαρακτηριστικά.Το παγκόσμιο χρηματοοικονομικό κέντρο, η Wall Street, μετά το τέλος της κρίσης θα έχει άλλα χαρακτηριστικά και άλλη δομή.Οσοι επιβιώσουν με την εμπειρία που η κρίση θα δημιουργήσει, θα ανασυνταχθούν και θα προχωρήσουν στηριζόμενοι σε τρεις παραμέτρους.Πρώτον η απληστία θα αντικατασταθεί από τον πραγματισμό, οι ριψοκίνδυνες πρακτικές θα αντικατασταθούν από λελογισμένες και τα σύνθετα χρηματοοικονομικά εργαλεία θα περιορισθούν στα απόλυτα ελεγχόμενα.

Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 28/9/2008)

Η φορoλόγηση των stock options.
Του Σαρ. Λέκκα

Η ανάγκη κάλυψης των ελλειμμάτων του ελληνικού Δημοσίου οδήγησε στη φορολόγηση των stock options.Τα stock options, ή επί το ελληνικότερον δικαιώματα προαίρεσης αγοράς μετοχών από εργαζομένους, παρέχουν το δικαίωμα στους εργαζόμενους να αγοράζουν μετοχές της εταιρείας τους σε τιμή χαμηλότερη από τη χρηματιστηριακή εντός συγκεκριμένου χρονικού διαστήματος ή κατά την αύξηση του μετοχικού τους κεφαλαίου.Η πρακτική των stock options είναι διαδεδομένη σε παγκόσμιο επίπεδο εδώ και δεκαετίες.Ξεκίνησε ως επιβράβευση των υψηλόβαθμων στελεχών όμως από τις αρχές της δεκαετίας του 2000 με το ιδεολογικό περίβλημα του λαϊκού καπιταλισμού κάλυψε όλες τις βαθμίδες της εταιρικής επετηρίδας ακόμη και τους απλούς υπαλλήλους.Για αρκετούς η πολιτική των stock options, δηλαδή η πολιτική των εξωφρενικά γενναιόδωρων bonus σε υπαλλήλους, είχε ως στόχο την ενθάρρυνση ανάληψης μεγαλύτερων κινδύνων.Στην ουσία τα stock options επιβραβεύουν τα θετικά αποτελέσματα, τα υψηλότερα κέρδη, τις υπεραποδόσεις.Επειδή στις αποδόσεις δεν υπάρχει οροφή, τα stock options από ένα σημείο και μετά επιβράβευαν την ανάληψη εξαιρετικά υπερβολικών κινδύνων.Για πολλούς ευθύνονται για την τρέχουσα πιστωτική κρίση, για την κατάρρευση του συστήματος στεγαστικών δανείων στις ΗΠΑ όπως και την καταστροφή περιουσιακών στοιχείων σε πλήθος τραπεζικά ιδρύματα σε όλο τον κόσμο.Στην ουσία το σύστημα των stock options οδηγούσε σε παράτολμες επενδυτικές επιλογές αφού τα προσωπικά οφέλη, πέρα από τα οφέλη των εταιρειών, ήταν δυσθεώρητα.Ακόμη και εάν κάτι δεν θα πήγαινε καλά σε βάθος χρόνου (όπως και πραγματικά έγινε), τα στελέχη θα είχαν στο μεσοδιάστημα αποκομίσει τέτοια προσωπικά κέρδη που σε τελική ανάλυση μοναδικά χαμένος θα ήταν η ίδια η επιχείρηση που τους έχει εμπιστευτεί τη διαχείριση τεράστιων κεφαλαίων.Ξέχωρα από το καταληκτικό αποτέλεσμα της πολιτικής των stock options στη χώρα μας ξεκινά η φορολόγησή τους.Αναφερόμαστε στη χώρα μας διότι σε όλες τις ανεπτυγμένες οικονομίες του πλανήτη τα stock options φορολογούνται κανονικά.Το ευτράπελο είναι ότι λόγω του μέχρι σήμερα αφορολόγητου στη χώρα μας πολλές εταιρείες του εξωτερικού μοιράζουν τα bonus στα στελέχη τους μέσω των θυγατρικών τους στην Ελλάδα.Με τα stock options το βασικό ερώτημα πριν από τη φορολόγησή τους ήταν εάν θεωρούνται εισοδήματα από μισθωτές υπηρεσίες ή εάν θεωρούνται κεφαλαιακά κέρδη.Εάν θεωρούνται εισοδήματα θα πρέπει να φορολογούνται με βάση τη φορολογική κλίμακα, εάν θεωρούνται κεφαλαιουχικά έσοδα τότε θα φορολογούνται αυτοτελώς με συγκεκριμένο συντελεστή.Με το σημερινό καθεστώς η φορολογική υποχρέωση καλύπτεται με το 1,5 τοις χιλίοις που επιβάλλει το Δημόσιο στις χρηματιστηριακές συναλλαγές, ενώ με την αλλαγή του status φορολόγησης η διαφορά μεταξύ της τιμής απόκτησης των stock options και της τρέχουσας θεωρείται εισόδημα και φορολογείται με τις υφιστάμενες διατάξεις.Επιπλέον η υπεραξία που θα προκύπτει από την πώλησή τους θα φορολογείται με 10% από 1/1/2009.Σε αυτή την περίπτωση τα έσοδα του ελληνικού Δημοσίου θα αυξηθούν σημαντικά με την προϋπόθεση ότι οι μετοχικές αξίες δεν θα συνεχίσουν την καθοδική τους πορεία, διότι ομιλούμε για τη φορολόγηση της υπεραξίας, δηλαδή τη φορολόγηση της θετικής διαφοράς που προκύπτει από την τιμή κτήσης και της χρηματιστηριακής.Σε συγκυρίες όπως η σημερινή κάλλιστα θα μπορούσε να υιοθετηθεί η πρακτική πολλών ευρωπαϊκών κυβερνήσεων όπου σε περίπτωση διακράτησης των μετοχών για διάστημα μίας 5ετίας τότε το 50% της υπεραξίας καθίσταται αφορολόγητο.Σε γενικές γραμμές η φορολόγηση των stock options κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση, είναι σωστή ενέργεια, έπρεπε να είχε γίνει πριν από χρόνια κατά την περίοδο των παχιών αγελάδων διότι πολύ φοβούμαι ότι με τη χρηματιστηριακή καχεξία, τα έσοδα δεν θα είναι ανάλογα των προσδοκιών που έχουν ορισμένοι.Αρκετοί με βάση τα στοιχεία του 2006 και του 2007 ομιλούν για μεγάλες υπεραξίες και για έσοδα της τάξεως των 50-80 εκατ. ευρώ κάτι που, κατά την προσωπική μας άποψη, είναι εκτός πραγματικότητας.Χωρίς πεσιμιστική διάθεση ο ρεαλισμός επιβάλλει να είμαστε συγκρατημένοι διότι η συγκυρία είναι τέτοιας μορφής που όχι μόνο δεν καταγράφονται υπεραξίες από τα stock options, αλλά υπάρχουν και περιπτώσεις όπου η απόκτηση των διανεμομένων μετοχών έχει γίνει με δανεισμό, με αποτέλεσμα ο εγκλωβισμός από την πτώση των μετοχών και η αποπληρωμή του δανείου να δημιουργούν εκρηκτικό συνδυασμό.

Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος

(ΔΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 21/9/2008)

Η ύφεση δεν κτυπάει την πόρτα της Ελλάδας.
Του Σαρ. Λέκκα

Η εμπιστοσύνη του Ελληνα καταναλωτή έχει κλονισθεί, αυτό δείχνουν όλες οι μελέτες και όλες οι σφυγμομετρήσεις που πραγματοποιούνται το τελευταίο διάστημα.Ο Ελληνας καταναλωτής σήμερα φοβάται δύο πράγματα: Την ανεργία και την ακρίβεια.Λέγεται ότι η οικονομία είναι κυρίως ψυχολογία οπότε όταν κλονίζεται η εμπιστοσύνη ή υποδαυλίζεται ο φόβος από διάφορους αναλυτές με το σκεπτικό ότι επέρχεται μεγάλη οικονομική κρίση, τότε αυτόματα ενεργοποιείται ο μηχανισμός χαμηλότερων προσδοκιών για να μην αναφέρουμε ότι ενεργοποιείται ο μηχανισμός που καταληκτικά οδηγεί στην ύφεση.Ο πληθωρισμός στη χώρα μας ήδη από τον Ιούλιο καταγράφεται στο 4,9%, δηλαδή στο υψηλότερο επίπεδο της τελευταίας δεκαετίας με τις τιμές των καυσίμων και των τροφίμων να έχουν εκτοξευθεί στα ύψη.Η ακρίβεια από τη μία πλευρά και η αύξηση των επιτοκίων που, όπως συμβαίνει πάντοτε, συνοδεύει τον πληθωρισμό όταν αυτός αυξάνεται, στερούν από την καταναλωτή αγοραστική δύναμη. Με το οικογενειακό εισόδημα να περιορίζεται, είναι λογικό η ζήτηση να συρρικνώνεται και οι λιανικές πωλήσεις να μειώνονται.Εάν θεωρήσουμε ότι το δανειακό άνοιγμα των νοικοκυριών σήμερα ανέρχεται από τα στεγαστικά και καταναλωτικά στο ύψος των 110 δισ. ευρώ, αυτό σημαίνει ότι μία αύξηση των επιτοκίων κατά 25 μονάδες βάσης, όπως συνέβη μετά την αύξηση του βασικού επιτοκίου του ευρώ στις 3 Ιουλίου του 2008 δημιουργεί ένα καταναλωτικό έλλειμμα της τάξεως των 275 εκατ. ευρώ. Δηλαδή η αύξηση των επιτοκίων στερεί από την αγορά κεφάλαια που σε διαφορετική περίπτωση θα κατευθύνονταν στην κατανάλωση.Μείωση των λιανικών πωλήσεων σημαίνει μείωση των παραγγελιών στη βιομηχανία - βιοτεχνία με αποτέλεσμα τη μείωση της βιομηχανικής παραγωγής. Η τελευταία, τον Μάιο που πέρασε, μειώθηκε σε ετήσια βάση σε ποσοστό 6,6%. Εάν θεωρήσουμε όμως ότι η κατανάλωση αποτελεί τα 3/4 της οικονομικής δραστηριότητας, τότε εύκολα συνάγεται το συμπέρασμα ότι η μείωσή της σε συνδυασμό με τη μείωση των δραστηριοτήτων της βιομηχανίας του τουρισμού και της οικοδομής οδηγεί στη μείωση των ρυθμών ανάπτυξης της οικονομίας στο σύνολό της.Ηδη οι προβλέψεις θέλουν τη μείωση του ρυθμού μεγέθυνσης της ελληνικής οικονομίας κατά το τρέχον έτος από το 4% στο 3%, πράγμα που σημαίνει ότι ο προϋπολογισμός θα πρέπει να αναθεωρηθεί κυρίως σε ό,τι αφορά το θέμα των εσόδων. Με βάση τα στοιχεία του πρώτου 6μηνου υπάρχει υστέρηση των εσόδων κατά 1,3 δισ. ευρώ, πράγμα απόλυτα λογικό εάν σκεφθούμε ότι η μείωση των λιανικών πωλήσεων στερεί από το Δημόσιο, φορολογικά έσοδα κυρίως από ΦΠΑ. Λιγότερα έσοδα σημαίνει μεγαλύτερα ελλείμματα και φυσικά μεγαλύτερη ανάγκη εξοικονόμησης κεφαλαίων μέσω δανεισμού. Ηδη ο στόχος για έλλειμμα της τάξεως του 1,6 % ως προς το ΑΕΠ για το τρέχον έτος μάλλον θα παραμείνει στόχος, αφού όλες οι ενδείξεις οδηγούν προς την κατεύθυνση ελλείμματος άνω του 2,5%.Η αναζήτηση κεφαλαίων για κάλυψη των δανειακών αναγκών του Δημοσίου υπό καθεστώς πιστωτικής ασφυξίας και ανόδου των επιτοκίων σημαίνει ότι η εξεύρεσή τους έχει μεγαλύτερο κόστος. Ηδη το επιτόκιο των εντόκων γραμματίων ετήσιας βάσης στην τελευταία έκδοσή τους στις αρχές Ιουλίου 2008, έφθασε στο 5,25%, ενώ ένα τρίμηνο νωρίτερα έφθανε στο 4,43% και ένα έτος νωρίτερα έφθανε στο 4,18%. Δηλαδή, κατά το τελευταίο έτος, που σοβεί η πιστωτική και πληθωριστική κρίση, το κόστος του χρήματος για την κάλυψη των αναγκών του Δημοσίου αυξήθηκε κατά 107 μονάδες βάσης.
Τέτοιου είδους επιτόκια είχαν να καταγραφούν από τα μέσα του Νοεμβρίου του 2000 όταν το επιτόκιο του ετήσιου εντόκου καταγράφονταν στο 5,26%. Με δεδομένο ότι το συνολικό δημόσιο χρέος ανέρχεται στα 250 δισ. ευρώ και με εξίσου δεδομένο ότι σε ετήσια βάση το ελληνικό Δημόσιο πρέπει να δανεισθεί περί τα 37 δισ. ευρώ, τότε εύκολα γίνεται κατανοητό τι σημαίνει η αύξηση του κόστους δανεισμού.Από τα ανωτέρω εξάγεται το συμπέρασμα ότι ο μηχανισμός χαμηλότερων προσδοκιών έχει ήδη ενεργοποιηθεί με τις Κασσάνδρες να υποδαυλίζουν τις ακόμη χειρότερες προοπτικές. Το σίγουρο είναι ότι η συγκυρία είναι δύσκολη όχι μόνο για τη χώρα μας. Η κρίση αγγίζει όλη την υφήλιο και το κόστος για τη διεθνή οικονομία είναι μεγάλο. Εξίσου σίγουρο είναι ότι η αλληλοεπίδραση των οικονομιών εξασφαλίζει τη διάχυση της κρίσης παντού. Η χώρα μας δεν θα μείνει ανεπηρέαστη, όμως, δεν θα φθάσει σε ύφεση, όπως προπαγανδίζουν αρκετοί.Μπορεί η Ιταλία, η Ισπανία, η Πορτογαλία να φλερτάρουν με αρνητικά πρόσημα στον ρυθμό ανάπτυξης, μπορεί η Ιρλανδία να καταγράφει τη χειρότερη τριμηνιαία απόδοση (μείον 1,5% για το πρώτο τρίμηνο του 2008) της τελευταίας 25ετίας, μπορεί η Δανία να βρίσκεται ήδη σε ύφεση (αρνητικοί ρυθμοί ανάπτυξης για τα δύο πρώτα τρίμηνα του 2008) αυτό δεν σημαίνει ότι και η Ελλάδα θα μπει στον αστερισμό των αρνητικών ρυθμών ανάπτυξης. Επιβράδυνση θα υπάρξει, όχι όμως ύφεση.

Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 7/9/2008)

Το χρονικό της πιστωτικής κρίσης.
Του Σαρ. Λέκκα

Η λαϊκή ρήση «βρήκαν και τα έκαναν» δίνει απάντηση στο ερώτημα πώς φθάσαμε στη σημερινή πιστωτική κρίση.Πώς τα τεχνοκρατικά σφάλματα και οι κερδοσκοπικές πρακτικές οδήγησαν στην κρίση των επισφαλών στεγαστικών δανείων στις ΗΠΑ και μέσω των δομημένων ομολόγων στην πιστωτική κρίση που βιώνει ολόκληρο το χρηματοπιστωτικό σύστημα.Η αλήθεια είναι ότι ο τομέας των διεθνών χρηματαγορών είχε αλματώδη ανάπτυξη την τελευταία 15ετία. Η εξέλιξη έγινε συνώνυμο της πολυπλοκότητας με αποτέλεσμα τα χρηματοπιστωτικά προϊόντα να είναι τέτοιας μορφής που η λέξη διαφάνεια να χάσει τελείως την αξία της.Οι ρυθμιστικοί κανόνες φάνταζαν απηρχαιωμένοι, ενώ οι μη μυημένοι στα σύγχρονα χρηματοοικονομικά προϊόντα ένιωθαν όπως τα παιδιά του δημοτικού σε σεμινάρια πυρηνικής φυσικής. Η δυνατότητα για συναλλαγές με δανεικά, η μόχλευση σε επίπεδα εξωπραγματικά, ο συνδυασμός προϊόντων και μεθόδων, οδήγησε η χρηματική οικονομία να απέχει παρασάγγας από την πραγματική.Το χάσμα μεταξύ χρηματικής και πραγματικής οικονομίας όλο και διευρυνόταν με αποτέλεσμα η σύγχυση να αυξανόταν σε βαθμό που η μεγάλη μάζα των επενδυτών να μην γνωρίζει ή να μην συνειδητοποιεί τους κινδύνους των επενδυτικών της επιλογών. Η τεχνοκρατική μειονότητα, που σχεδίαζε και μορφοποιούσε τα σύνθετα χρηματοοικονομικά προϊόντα, σαφώς και γνώριζε όχι μόνο τους κινδύνους αλλά και το κόστος μίας ενδεχόμενης καταστροφής. Οι υψηλότατες αμοιβές των τεχνοκρατών ήταν συνυφασμένες με την επικινδυνότητα των προϊόντων και την αέναη προοπτική των κερδών. Οι στρατηγικές μεγιστοποίησης των κερδών ξεπερνούσαν την υφιστάμενη δομή των ρυθμιστικών πλαισίων γι' αυτό και τα τελευταία κατά τη λαϊκή έκφραση κοιμούνταν τον ύπνο του δικαίου.Το σπάσιμο της φούσκας των επισφαλών στεγαστικών δανείων στις ΗΠΑ και των σύνθετων ομολόγων, που είχαν ως βάση τα συγκεκριμένα δάνεια, έδειξε πως ο τομέας των διεθνών χρηματαγορών έχει ξεφύγει από τη νομιμότητα χωρίς αυτό να σημαίνει πως το υφιστάμενο ρυθμιστικό πλαίσιο μπορεί να λειτουργήσει αποτρεπτικά.Η πραγματικότητα έδειξε πως η εξέλιξη των χρηματοπιστωτικών προϊόντων δεν μπορεί να ελεγχθεί από μηχανισμούς του χθες. Η εξέλιξη ήταν μονόπλευρη.Τα σύνθετα - δομημένα προϊόντα υπερεξελίχθησαν, ενώ οι μηχανισμοί ελέγχου της νομιμότητας έμειναν στάσιμοι. Φτάσαμε στο σημείο που χωρίς αυτό να είναι υπερβολή οι μηχανισμοί ελέγχου να θυμίζουν τουφέκια που μάχονται πυρηνικές κεφαλές. Διότι τα σύνθετα χρηματοπιστωτικά προϊόντα μόνο ως πυρηνικές κεφαλές μπορούν να εκληφθούν εάν λάβουμε υπόψη την καταστροφική τους δράση.
Απαιτείται επομένως νέο ρυθμιστικό πλαίσιο με νέες και πιο αυστηρές ρυθμίσεις.Ειδικά στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα πρέπει να ληφθούν μέτρα που θα προστατεύουν τους μετόχους από τους αλχημιστές τεχνοκράτες, όταν οι τελευταίοι διαχειρίζονται τα κεφάλαιά τους με καθαρά κερδοσκοπικό τρόπο. Το πάθημα της διεθνούς κοινότητας και η απώλεια δισεκατομμυρίων δολαρίων πρέπει να γίνουν μάθημα, ώστε να αποφευχθούν παρόμοιες καταστάσεις και στο μέλλον.Συγκυρίες αρνητικές πάντα θα υπάρχουν, άπληστοι και κερδοσκόποι πάντα θα υπάρχουν, εκείνο που δεν πρέπει να επαναληφθεί, όμως, είναι μια μειονότητα άπληστων να διασύρει τη νομιμότητα και τους ρυθμιστικούς κανόνες.

Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος.

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 3/8/2008)