H διπλή ηθική έχει ανάγκη ιδεολογημάτων

του Σαράντου Λέκκα
οικονομολόγου.

Για ένα πράγμα δεν πρέπει να αμφιβάλουμε αναφορικά με την προετοιμασία και τον σχεδιασμό αυτών που διαμορφώνουν τις συνθήκες βιωσιμότητας των κρατικών χρεών.

Γνωρίζουν με κάθε λεπτομέρεια την χρηματοοικονομική κατάσταση των οικονομικών μονάδων, φυσικών και νομικών, τις παραμέτρους που συνδέουν το χρέος με αυτές τις μονάδες αλλά και τους τρόπους που πρέπει να χρησιμοποιήσουν  ώστε η παρέμβαση τους να έχει την απαραίτητη επιτυχία τόσο σε οικονομικό επίπεδο όσο και σε ψυχολογικό.

Στην βάση αυτή μια σειρά από ερωτήματα μπορούν να απαντηθούν με μεγαλύτερη ευκολία. Γιατί στην Ελλάδα υπήρξε μόνο κόψιμο ομολόγων και όχι καταθέσεων όπως έγινε στην Κύπρο;

Διότι η Τρόικα γνώριζε πολύ καλά το μέγεθος της διάχυσης του κρατικού χρέους στον ιδιωτικό τομέα και παράλληλα γνώριζε εξίσου καλά την διάρθρωση των τραπεζικών καταθέσεων.

Με δεδομένο ότι το 93% περίπου των καταθέσεων αφορούν λογαριασμούς μέχρι 10.000 €, ενώ μόνο το 0,4% αφορά λογαριασμούς μη εγγυημένων καταθέσεων, δηλαδή άνω των 100.000 €, o μηχανισμός PSI ως μοναδική περίπτωση για το κούρεμα των ομολόγων  απλά πιστοποιούσε όχι την εφευρετικότητα αλλά την απλή προσαρμογή των αναγκών με τον σχεδιασμό τους για όσο το δυνατόν μικρότερη χρηματοδότηση και άρα μικρότερο βάρος για αυτούς.

Γιατί στην Κύπρο αντίθετα υπήρξε κόψιμο καταθέσεων και όχι κόψιμο ομολόγων; Διότι απλά η τρόικα είχε διαπιστώσει ότι τα οφέλη από την πλευρά των καταθέσεων θα ήταν μεγαλύτερα δεδομένου ότι κάλυπταν 4 φόρες το ΑΕΠ της χώρας. Σε αντίθεση με την Ελλάδα,  επί συνόλου καταθέσεων  68,4 δις € , οι λογαριασμοί με καταθέσεις άνω των 100.000 €  έφθαναν το 54% του συνόλου ήτοι 36,7 δις €.

Αντίθετα το χρέος καταγράφονταν κοντά στην περιοχή του 80% του ΑΕΠ με το 50% αυτού να βρίσκεται στα χέρια των εγχώριων τραπεζών. Άρα ένα PSI στα ομόλογα που διακραττούσαν οι ιδιώτες πιστωτές του δημοσίου  θα είχε μικρότερα οφέλη. Το σοκ του κοψίματος των καταθέσεων ήταν μεγάλο παρότι οι εγγυημένες καταθέσεις τελικά έμειναν στο απυρόβλητο.

Ήταν σοκ μεγαλυτέρου βεληνεκούς από το αντίστοιχο κόψιμο των ελληνικών ομολόγων. Τίποτα πλέον δεν θα ήταν όπως το γνωρίζαμε.

Η επιβολή ισχύος με το ιδεολόγημα της μοναδικής περίπτωσης είχε πλέον ως στόχο την αποδόμηση των πυλώνων που χρησιμοποιούνταν ως σταθερές για την δραστηριοποίηση των οικονομικών μονάδων. Πλέον οι πιστωτές κρατών θα έχουν στο μυαλό τους την περίπτωση της Ελλάδος με το ενδεχόμενο PSI να επικρέμεται επί των πιστώσεων τους.

Πλέον οι καταθέτες τραπεζών με παρακινδυνευμένα ανοίγματα θα έχουν στο μυαλό τους το παράδειγμα της Κύπρου και ανάλογα θα τοποθετούν τις καταθέσεις τους. Και η Ελλάδα και η Κύπρος καλύπτονται αναγκαστικά από το ιδεολόγημα της μοναδικής περίπτωσης.

Η διπλή ηθική των ισχυρών της Ευρωζώνης έχει ανάγκη τα ιδεολογήματα, διαφορετικά χωρίς τις μοναδικές περιπτώσεις θα έπρεπε να βρουν ισχυρότερες δικαιολογίες για τα δυο μέτρα και τα δυο σταθμά που εφαρμόζουν.

Έπρεπε να απαντήσουν για την Ιρλανδία. Γιατί εκεί το σύνολο των προβλημάτων των Τραπεζών έγινε χρέος που επιβάρυνε τους φορολογουμένους και δεν υπήρξε ανάλογη με της Κύπρου αντιμετώπιση των καταθετών;

Μήπως διότι οι πιστωτές –κατάθετες και μάλιστα οι μεγάλοι προέρχονταν από Γερμανία, Γαλλία, Βρετανία και ΗΠΑ. Μόνο η εθνικότητα των καταθετών άλλαζε αφού η πεπατημένη ήταν ακριβώς η ίδια.

Έπρεπε να απαντήσουν για τη Ισπανία, σε πανομοιότυπες ερωτήσεις. Κυρίως όμως πρέπει να δουν τις ευθύνες της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας –ΕΚΤ.

Οι φούσκες δεν γίνονται από την μια στιγμή στην άλλη. Η ΕΚΤ γνώριζε αρκετά καλά τα προβλήματα  των Κυπριακών Τραπεζών και δει της Λαϊκής Τράπεζας. Αφού γνώριζε όμως γιατί αύξησε την παροχή ρευστότητας μέχρι τα 9 δις € μέσω του ELA στην συγκεκριμένη τράπεζα;

Μήπως διότι τα κεφάλαια του ELA τα εγγυάται η Κυπριακή Δημοκρατία και άρα η ΕΚΤ δεν έχει κανένα φόβο ενδεχόμενων απωλειών. Όμως και αυτό είναι τμήμα της προσέγγισης προβλημάτων στα πλαίσια της διπλής ηθικής. Η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου είναι τμήμα του Ευρωσυστήματος και η άρα η ΕΚΤ φέρει ευθύνη αφού οι βραχίονες του συστήματος λειτουργών κάτω από την επίβλεψη της.

Εάν οι πιστώσεις του Ευρωσυστήματος που δόθηκαν ειδικά στην Λαϊκή περικόπτονταν  όπως οι μη εγγυημένες καταθέσεις και το κόστος διαχέονταν μέσω της ΕΚΤ στα κράτη – μέλη τότε  οι αντιδράσεις της θα ήταν πιο άμεσες και πιο αποτελεσματικές.

Όταν ο απλός πολίτης γνωρίζει ότι η παροχή ρευστότητας σε τέτοια μεγέθη μέσω του Ευρωσυστήματος αποτελεί ένδειξη μεγάλων προβλημάτων τότε πως είναι δυνατόν η ΕΚΤ να αφήνει μια κατάσταση να ρέπει προς αδιέξοδο και παράλληλα να μην έχει καμία ευθύνη και φυσικά κανένα κόστος;

Επιτέλους πρέπει να μπει τέλος στην διπλή ηθική με την θέσπιση κανόνων που να λειτουργούν προς όλες τις κατευθύνσεις.

Νομιμότητα με πλαφόν

Του Σαράντου Λέκκα

Εχει ειπωθεί πως εάν θέλεις να προβλέψεις το πώς θα φερθούν οι άνθρωποι αρκεί να εξετάσεις τα κίνητρά τους. Η περίπτωση της Κύπρου και του χρηματοπιστωτικού της συστήματος προσφέρεται για την εξαγωγή συμπερασμάτων και κυρίως για την πλήρη αποσαφήνιση των κινήτρων των ισχυρών χωρών της ευρωζώνης. Τα κίνητρα αυτά αποκαλύπτουν τη μέγιστη υποκρισία όλων αυτών που μέσω των αντιδημοκρατικών πρακτικών θέλουν να επιβάλουν τη νομιμότητα που οι ίδιοι έχουν οριοθετήσει. 

Κατ’ αρχήν, είναι η Κύπρος χρηματοοικονομικός παράδεισος κεφαλαίων με ύποπτες διαδρομές; Η απάντηση είναι θετική. Είναι η Κύπρος η μοναδική χώρα της Ευρωπαϊκής Ενωσης που θεωρείτε φορολογικός παράδεισος; Σαφέστατα και όχι.

Χώρες όπως η Ολλανδία, η Αυστρία, το Λουξεμβούργο, το Μονακό, η Ελβετία, το Λιχτενστάιν συγκαταλέγονται μεταξύ των χωρών που ανήκουν στον χωροταξικά οριοθετημένο φορολογικό παράδεισο της ηπειρωτικής Ευρώπης. Οι τρεις πρώτες δεν είναι χώρες της ευρωζώνης; Εκεί δεν υπάρχει πρόβλημα νομιμότητας; O επικεφαλής του Eurogroup Ολλανδός κ. Γερούν Ντάισελμπλουμ δεν μπορεί να μετατρέπεται σε τιμωρό της Κύπρου όταν η χώρα από όπου προέρχεται συγκαταλέγεται μεταξύ των φορολογικών παραδείσων. Πολλοί ισχυρίζονται ότι η Κύπρος είχε περάσει τα εσκαμμένα.

Από πότε όμως η νομιμότητα θέτει πλαφόν, όπου μέχρι ενός ορισμένου σημείου η εκτροπή θεωρείτε συμβατή με αξίες και νόμους και από ένα σημείο και μετά όχι; Εάν ο μέσος αποδεκτός ευρωπαϊκός όρος της διόγκωσης του τραπεζικού συστήματος τοποθετείται περί το 300% του ΑΕΠ, πού ήταν όλες αυτές οι θεσμοθετημένες ελεγκτικές Αρχές όταν έβλεπαν τη σταδιακή διόγκωση του κυπριακού τραπεζικού συστήματος να φθάνει κοντά στο 800% του ΑΕΠ και επίσης πού ήταν όλοι αυτοί όταν ο αντίστοιχος ιρλανδικός τομέας έφθασε σε ανάλογα επίπεδα;

Διότι τόσο στην Ιρλανδία όσο και στην Κύπρο ο τραπεζικός τομέας δεν διογκώθηκε σε μία νύχτα. Οταν χώρες της ευρωζώνης όπως το Λουξεμβούργο έχει τραπεζικό σύστημα με ενεργητικό που φθάνει στο 2.170% του ΑΕΠ, τη Μάλτα με ενεργητικό στο 790% του ΑΕΠ αλλά και την Ολλανδία του προεδρεύοντος του Eurogroup με ενεργητικό στο 409%, τότε οι ηθικολογίες περί Κύπρου δεν ευσταθούν.

Αρα το αρχαιοελληνικό, προβλέπειν σημαίνει κυβερνείν, δεν έγινε σεβαστό από κανένα εντεταλμένο όργανο της Ευρωπαϊκής Ενωσης, οπότε με ποια διορατικότητα οι σημερινοί επικριτές στιγματίζουν ολόκληρους λαούς; Πώς είναι δυνατόν να αφήνονται τραπεζικά συστήματα να λειτουργούν με σχέση ιδίων προς ξένα κεφάλαια 1 προς 25, όταν μικρότερες σχέσεις μόχλευσης δημιούργησαν τη χειρότερη χρηματοοικονομική κρίση της σύγχρονης ιστορίας; ΄Η πού βρίσκονταν οι εποπτικές Αρχές όταν τα κυπριακά πιστωτικά ιδρύματα επεκτείνονταν χωρίς να υπάρχει το κατάλληλο υπόβαθρο στήριξης;

Οι φούσκες, όπως το τραπεζικό σύστημα της Κύπρου, δεν δημιουργούνται από τη μία ημέρα στην άλλη.

Η Κύπρος, από τη στιγμή που εντάχθηκε στον μηχανισμό συναλλαγματικών ισοτιμιών της Ευρωπαϊκής Ενωσης το 2005, μετατράπηκε σε παράδεισο του διεθνούς κεφαλαίου και ειδικά των ρωσικών κεφαλαίων. Οι εποπτικές Αρχές που βρίσκονταν; Και ενώ δεν έπρατταν προληπτικά τίποτα στην κυριολεξία, σήμερα, με αιχμή του δόρατος την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, απειλούν με ξαφνικό θάνατο ολόκληρο το τραπεζικό σύστημα της Κύπρου.

Η Κύπρος και κάθε χώρα με προβλήματα χρέους στα πλαίσια της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης επιζητεί έναν αξιοπρεπή τρόπο ομαλής αποπληρωμής του. Η ύπαρξη χρέους δεν σημαίνει και ταυτόχρονη απώλεια της αξιοπρέπειας. Η προτεσταντική ηθική που θέλει αυτόν που βρίσκεται σε αδύναμη θέση είτε να βρίσκει ο ίδιος σανίδα σωτηρίας είτε να αφήνεται στην τύχη του δεν μπορεί να γίνει και έμβλημα του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Η έλλειψη ρεαλισμού και πραγματισμού είναι εμφανής, η ηθικολογία δεν μπορεί να κρύψει τα πραγματικά κίνητρα όσων επιζητούν τη λήψη ακραίων μέτρων για την αποκατάσταση της κυπριακής δημοσιονομικής εκτροπής, ενώ η υποκρισία, όσο έντεχνα και εάν περιβάλλει τις κρυφές επιδιώξεις, δεν μπορεί παρά να λειτουργεί ως αποτρεπτικός παράγοντας κάθε υγιούς προσέγγισης μίας δύσκολης πραγματικότητας.

Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος

ΤΟ ΙΔΕΟΛΟΓΗΜΑ ΤΗΣ ΜΟΝΑΔΙΚΗΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ 

H Ευρωπαϊκή Ένωση εδώ και μια τριετία βιώνει πρωτόγνωρες καταστάσεις, ενώ με ευθύνη των ισχυρών της καλύπτει κάθε αντιδημοκρατική συμπεριφορά με το μανδύα του ιδεολογήματος της “μοναδικής περίπτωσης”.

Μοναδική περίπτωση το ελληνικό PSI και φυσικά  μοναδική περίπτωση η φορολογία των καταθέσεων στην Κύπρο. Φτάσαμε στο σημείο ο Ρώσος πρωθυπουργός να ταυτίζει την σημερινή ηγεσία της ευρωζώνης με τις ηγεσίες της πρώην ΕΣΣΔ λέγοντας ότι αυτά γίνονταν τότε, δηλαδή μόνο υπό καθεστώς απολυταρχισμού και βαρβαρότητας.

Μέχρι και την μοναδική περίπτωση της Ελλάδος γνωρίζαμε ότι η συμμέτοχη φυσικών και νομικών πρόσωπων στην κάλυψη των υποχρεώσεων του δημοσίου γίνονταν μέσω της φορολογίας και αυτής ανάλογα με την φοροδοτική ικανότητα του καθενός.

Μέχρι και την μοναδική περίπτωση της Ελλάδος γνωρίζαμε ότι οι αναγκαστικές απαλλοτριώσεις, που στην συντριπτική τους πλειοψηφία αφορούσαν ακίνητα, πραγματοποιούνταν για το κοινό καλό και στην βάση αποζημίωσης που σε πλείστες των περιπτώσεων θα τις χαρακτηρίζαμε γαλαντομικές. Με το PSI, δηλαδή με την αναγκαστική απομείωση της κινητής περιουσίας φυσικών και νομικών προσώπων τα πράγματα άλλαξαν .

Η κοσμοθεωρία της εμπιστοσύνης και της φερεγγυότητας που γαλούχησε όλες τις γενιές της σύγχρονης Ελλάδος διαλύθηκε και μαζί της το δημόσιο ως κρατική οντότητα απώλεσε κάθε έννοια σεβασμού. Από εκείνη  την στιγμή τίποτα δεν ήταν πλέον δεδομένο. Η σταθερή βάση της εμπιστοσύνης έδινε την θέση της στην αβεβαιότητα. Ο απόλυτος τρόπος σεβασμού της φερεγγυότητας του κράτους έδινε τη θέση του στον χλευασμό κάθε έννοιας δικαίου .

Με το κούρεμα των καταθέσεων ολοκληρώνεται η κατεδάφιση κάθε πόλου που χαρακτηρίζεται από την πίστη, την φερεγγυότητα και την εμπιστοσύνη. Ειδικά όταν υπάρχει εγγύηση των καταθέσεων μέχρι το επίπεδο των 100.000 ευρώ σε ολόκληρη τη Ένωση τότε το σπάσιμο του φράγματος θα έχει πολλαπλές συνέπειες.

Η ανάδειξη της αβεβαιότητας και του απρόβλεπτου ως παράγοντα που εφεξής θα διέπει κάθε χρηματοοικονομική συναλλαγή θα μεταβάλει τον τρόπο σκέψης και δραστηριοποίησης των φυσικών και των νομικών προσώπων. Η δήμευση κινητών περιουσιακών στοιχείων, χωρίς καμία αποζημίωση όπως συμβαίνει στην περίπτωση της Ελλάδος, ή με εξόφθαλμα διάτρητες αποζημιώσεις τύπου Κύπρου (μετοχές τραπεζών, ομόλογα από μελλοντικά έσοδα υδρογονανθράκων) συνιστά καταπάτηση κάθε έννοιας ιδιοκτησίας.

Το θεμελιώδες δικαίωμα της ιδιοκτησίας πλήττεται  και μάλιστα βαρύτατα γι’αυτό και θα συμφωνήσουμε απόλυτα με τον Ρώσο πρωθυπουργό ότι τέτοιες συμπεριφορές απολυταρχισμού συναντούμε σε ανελεύθερα και αντιδημοκρατικά καθεστώτα. Δήμευση κινητών περιουσιακών στοιχείων η Ελλάδα γνώρισε μόνο από την φασιστική Γερμανία όταν η τελευταία δήμευσε χρυσό και πιστώσεις με την δύναμη των όπλων .

Το ιδεολόγημα της “μοναδικής περίπτωσης” δεν μπορεί πλέον να καλύψει την βασική επιδίωξη των εμπνευστών του, που δεν είναι άλλη από την  πλήρη χειραγώγηση κάθε οικονομικής δραστηριότητας και κατ’επέκταση κάθε κοινωνίας που βρέθηκε για τον άλφα ή βήτα λόγο στην δύνη της υπερχρέωσης. Είναι αδιανόητο ο κάθε Σόιμπλε να καθορίζει  τους τομείς οικονομικής δραστηριοποίησης ανεξάρτητων κρατών ή το επίπεδο που ο κάθε τομέας θα μπορεί να φθάσει. Ο κάθε Σόιμπλε και το κάθε όργανο διοίκησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης μπορεί και πρέπει να καθορίζει τα πλαίσια εντός των οποίων τα κράτη –μέλη θα δραστηριοποιηθούν. Αλλά μέχρι εκεί .

Το ιδεολόγημα της “μοναδικής περίπτωσης” δεν συνάδει με τον αλτρουισμό και με την αλληλεγγύη  που πρέπει να επιδεικνύουν όσοι συμμετέχουν σε μια Ένωση.

Το ιδεολόγημα της “μοναδικής περίπτωσης” δεν προσφέρει τίποτα, διότι όπως και στην περίπτωση της Ελλάδος με το PSI όπου τα οφέλη ήταν ασήμαντα έτσι και στην περίπτωση της Κύπρου το κόστος του κλονισμού της εμπιστοσύνης θα αλλοιώσει τρόπους σκέψης και συμπεριφοράς με αχαρτογράφητες συνέπειες.

Εάν η εμπιστοσύνη, εάν η φερεγγυότητα, εάν η πίστη,  κοστολογείται με 5,8 δις € (όσα τα οφέλη από την φορολόγηση των κεφαλαίων των καταθέσεων στην Κύπρο) τότε αυτοί που το εμπνευστήκαν είναι πολύ φθηνοί και εκ των πραγμάτων δεν μπορούν να κυβερνήσουν τους λαούς της Ευρωζώνης. Εάν ο σεβασμός της νομιμότητας κοστολογείται με 5,8 δις € τότε αυτοί που τον διαγράφουν δεν μπορούν εφεξής να αναμένουν τίποτα άλλο από τους απλούς πολίτες παρά  χλευασμό και οργή.