Το παιχνίδι της κερδοσκοπίας και η αύξηση του κόστους δανεισμού.
Του ΣΑΡ. ΛΕΚΚΑ

Το έργο που παίζεται τα τελευταία δύο χρόνια με τους μηχανισμούς της διεθνούς κερδοσκοπίας και την ελληνική οικονομία πλέον αποκρυπτογραφείται πανεύκολα.Την περίοδο που χτίζεται και ψηφίζεται ο προϋπολογισμός της επόμενης χρονιάς, καθώς και το πρώτο τρίμηνο υλοποίησης του προγράμματος δανεισμού, οι πιέσεις που ασκούνται είναι υψηλότατες.Το παιχνίδι ξεκινά με το προσχέδιο του προϋπολογισμού όπου οι πάντες αρχίζουν να αποκτούν σαφή εικόνα τόσο για τα δημοσιονομικά μεγέθη του έτος που τελειώνει όσο και για τους στόχους της επόμενης χρονιάς.Ο δημοσιονομικός εκτροχιασμός της τελευταίας διετίας έδωσε τη δυνατότητα στη διεθνή κερδοσκοπία να παίξει τα παιχνίδια της αιφνιδιάζοντας την ελληνική πλευρά, η οποία μετά την υιοθέτηση του ευρώ είχε ξεχάσει το σκληρό πρόσωπο της διεθνούς κερδοσκοπίας.Πολλοί ομιλούν για ενορχηστρωμένη επίθεση κατά της ελληνικής οικονομίας.Εμείς θα την υποβιβάσουμε στη συνήθη δραστηριότητα της διεθνούς κερδοσκοπίας με την πλήρη χρησιμοποίηση των μηχανισμών που ελέγχει.Εφημερίδες μεγάλου βεληνεκούς κυρίως αγγλοσαξονικών συμφερόντων, «ανεξάρτητοι» αναλυτές, συνεχείς δυσμενείς εκθέσεις και απόλυτα συγχρονισμένη αναπαραγωγή όλων όσων εκπορεύονται από τα συγκεκριμένα μίσθαρνα όργανα, συνθέτουν τους διαμορφωτές της πορείας χωρίς μέλλον.Οι επενδυτικοί βραχίονες της διεθνούς κερδοσκοπίας αναλαμβάνουν το δεύτερο σκέλος, αυτό της πίεσης των αγορών με πωλήσεις ομολόγων και γενικώς ελληνικών στοιχείων ενεργητικού.Αποτέλεσμα πτώση των τιμών και αύξηση επιτοκίων και ασφαλίστρων.Με δεδομένη την ανάγκη κεφαλαίων αναχρηματοδότησης παλαιών δανείων και χρηματοδότησης νέων το κόστος δανεισμού αυξάνεται σημαντικά.Η τελευταία έκδοση 5ετών ομολόγων ήταν αποκαλυπτική του ρόλου της διεθνούς κερδοσκοπίας.Αυτοί που μας υβρίζουν και μας εγκαλούν έσπευσαν να καλύψουν την έκδοση αποκομίζοντας υπερκέρδη.Ζητούσαμε 5 δισ. ευρώ, μας προσέφεραν 25 δισ. και τελικά δανεισθήκαμε 8 δισ. ευρώ με επιτόκιο 6,2% υψηλότερα κατά 122 μονάδες βάσης σε σχέση με την προηγούμενη έκδοση που έλαβε χώρα τον Απρίλιο του 2009.Εάν η σύγκριση γίνει με την αντίστοιχη έκδοση του Ιανουαρίου 2009 τότε η διαφορά είναι 70 μονάδες βάσης.Από τη σύγκριση βγαίνει το συμπέρασμα ότι στην αρχή του προγράμματος δανεισμού (Ιανουάριος) το ελληνικό Δημόσιο δανείζεται ακριβά ενώ αργότερα (Απρίλιος) φθηνότερα.Στην τελευταία έκδοση 538 επενδυτές έσπευσαν να χρηματοδοτήσουν το ελληνικό Δημόσιο με το 23% αυτών να είναι Ελληνες το 6% Αμερικανοί και οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι.Το χαμηλό ποσοστό των Ελλήνων δείχνει σαφέστατα το πρόβλημα ρευστότητας που υπάρχει, ενώ το υψηλότατο ποσοστό των Ευρωπαίων δείχνει πως τα δημοσιεύματα κυρίως γερμανικών συμφερόντων είχαν σαφέστατο στόχο και φυσικά σαφέστατο προγραμματισμό.Τη διεθνή κερδοσκοπία δεν την ενδιαφέρει η Ελλάδα ως Ελλάδα με την έννοια της στοχοποίησης επειδή κάποιοι δεν μας χωνεύουν ως χώρα.Αυτό που ακούγεται από πολλές πλευρές είναι τουλάχιστον αφελές.Τη διεθνή κερδοσκοπία ενδιαφέρει το πρόβλημα της Ελλάδος και η διαιώνισή του μιας και τα κέρδη βγαίνουν από τα προβλήματα και όχι από την αντιμετώπισή τους.Ορισμένοι αφελώς σκεπτόμενοι νομίζουν ότι τη διεθνή κερδοσκοπία ενδιαφέρει το άλφα ή το βήτα μέγεθος του προϋπολογισμού και του επικαιροποιημένου Προγράμματος Σταθερότητας και Ανάπτυξης.Κάνουν λάθος, οι κερδοσκόποι ποντάρουν στα προβλήματα και στη διαιώνισή τους.Αυτό πρέπει να γίνει απόλυτα κατανοητό.Τα προβλήματα αυξάνουν το κόστος δανεισμού και φυσικά τα κέρδη των κερδοσκόπων.Το ετήσιο κόστος της άντλησης 8 δισ. ευρώ με επιτόκιο 6,2% είναι της τάξεως των 496 εκατ. ευρώ, ενώ το κόστος της πενταετίας (όσο και ο χρονικός ορίζοντας του ομολόγου) είναι 2,48 δισ. ευρώ.Το αντίστοιχο κόστος των Γερμανών σε ετήσια βάση είναι 200 εκατ. ευρώ και το κόστος 5ετίας 1 δισ. ευρώ.Αυτή τη διαφορά πληρώνουμε σήμερα και ανάλογες διαφορές θα πληρώνουμε και στο μέλλον και για όσο χρονικό διάστημα οι δανειακές ανάγκες θα είναι αυξημένες.Στη βάση αυτή το πρόβλημα δεν το δημιουργούν οι κερδοσκόποι αλλά η δημοσιονομική μας θέση.Οι κερδοσκόποι οι οποίοι κάλλιστα θα μπορούσαν να χαρακτηρισθούν επενδυτές - χρηματοδότες, αφού από τη μία τους κατακεραυνώνουμε και από την άλλη τους παρακαλούμε για την επιτυχία των εκδόσεων, πάντα θα έχουν ως στόχο το κέρδος και μάλιστα σε μέγιστο βαθμό.

Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 31/1/2010)

Ο (αμείλικτος) νόμος της επιβεβαίωσης των εκτιμήσεων.
ΤΟΥ ΣΑΡ. ΛΕΚΚΑ

Οι εκτιμήσεις, οι προβλέψεις της εκάστοτε κυβέρνησης μορφοποιούνται σε κείμενα, που ακούν στο όνομα προϋπολογισμοί, όταν το χρονικό διάστημα που καλύπτουν είναι βραχύ, ένα έτος ή προγράμματα Σταθερότητας και Ανάπτυξης όταν καλύπτουν χρονικά διαστήματα μεσοπρόθεσμης διάρκειας κατά βάση 4ετίας.Οποιο τίτλο και εάν φέρουν, το βασικό τους σημείο είναι οι προσδοκίες της εκάστοτε κυβέρνησης για το μέλλον.Τόσο ο προϋπολογισμός του 2010 όσο και το επικαιροποιημένο Πρόγραμμα Σταθερότητας και Ανάπτυξης περιόδου 2010-2013 έχουν κοινά χαρακτηριστικά, κοινές επιδιώξεις και φυσικά κοινά μειονεκτήματα.Και τα δυο κείμενα περιέχουν μεγάλες δόσεις αισιοδοξίας για το μέλλον.Αλίμονο εάν δεν είχαν, αφού η αισιοδοξία για ένα καλύτερο δημοσιονομικό αύριο είναι πέρα από στόχος κοινή ελπίδα ενός ολόκληρου λαού.Και τα δυο κείμενα περιγράφουν εύστοχα τη σημερινή πραγματικότητα, στη ζοφερή της μορφή, όμως αυτή δυστυχώς είναι η πραγματικότητα για την ελληνική οικονομία είτε το θέλουμε είτε όχι.Η Ελλάδα των υψηλών χρεών (120,4% το 2010 έναντι 113,4% του 2009 και 99,2% του 2008) και των μεγάλων ελλειμμάτων (12,7% το 2009 έναντι 7,8% του 2008) βρίσκεται σε κρίση όχι μόνο αριθμητική αλλά και σε κρίση δημόσιας εικόνας, όπου η έλλειψη αξιοπιστίας και φερεγγυότητας καλύπτουν κάθε πτυχή της.Και τα δύο κείμενα μας προδιαθέτουν ότι η επιστροφή στη δημόσια ορθοδοξία δεν θα είναι εύκολη, ούτε χωρίς τριγμούς.Το επικαιροποιημένο Πρόγραμμα Σταθερότητας και Ανάπτυξης 2010-2013 επιβεβαιώνει:- Την ύφεση της ελληνικής οικονομίας για τη διετία 2009-2010 (-1,2% ρυθμός ανάπτυξης για το 2009 και -0,3% για το 2010).- Την αύξηση της ανεργίας μέχρι και το 2013 και μέχρι ποσοστού 11,5%.- Την ισχνή απορρόφηση του ΕΣΠΑ 2007-2013, τρία χρόνια μετά την έναρξή του σε επίπεδα της τάξεως του 3,6%.- Τη χαμηλή παρουσία της ιδιωτικής κατανάλωσης στη μεγέθυνση του εγχώριου προϊόντος.- Την αρνητική παρουσία της δημόσιας κατανάλωσης η οποία πέφτει θύμα της περιστολής δαπανών.- Την ασθενή παρουσία της εγχώριας τελικής ζήτησης η οποία ουσιαστικά ανακάμπτει το 2013. Εάν λάβουμε υπόψη ότι τα 2/3 του ΑΕΠ οφείλονται στην κατανάλωση, τότε εύκολα γίνεται αντιληπτό γιατί η ανάπτυξη της χώρας μέχρι το 2013 θα είναι ασθενής.
Η μείωση του ελλείμματος κατά 4 ποσοστιαίες μονάδες από τα επίπεδα του 12,7% του 2009 στα επίπεδα του 8,7% το 2010, δηλαδή η μείωση κατά 9,4 δισ. ευρώ θα επιτευχθεί κατά 3,2 δισ. ευρώ ή κατά 1,3 μονάδες από μη επαναλαμβανόμενες δαπάνες και κατά 1,3 δισ. ευρώ ή 0,5 μονάδες από μη επαναλαμβανόμενα έσοδα. Δηλαδή περίπου το 50% της μείωσης του ελλείμματος θα επιτευχθεί χάριν σε μη επαναλαμβανόμενα υπόβαθρα. Το πιο σημαντικό έτος για τη δημοσιονομική προσαρμογή δεν θα είναι το 2010, αλλά το 2011, όπου η μείωση του ελλείμματος, εάν όλα πάνε κατ’ ευχήν το 2010, κατά 3,1 εκατοστιαίες μονάδες θα απαιτήσει 6,9 δισ. ευρώ.
Από την άλλη πλευρά το Πρόγραμμα Σταθερότητας και Ανάπτυξης του 2010 έχει οργανωτικά μειονεκτήματα:- Το εναλλακτικό του σενάριο δεν είναι ρεαλιστικό. Δεν μπορεί για παράδειγμα να καταγράφονται χαμηλότεροι ρυθμοί ανάπτυξης και τα επίπεδα του ελλείμματος να παραμένουν ίδια με εκείνα του βασικού και ευνοϊκότερου σεναρίου.- Οι στόχοι για τα έσοδα είναι εξωπραγματικοί. Την ώρα που καταγράφονται ισχνοί ρυθμοί ανάπτυξης, την ώρα που η ανεργία αυξάνεται, τα έσοδα από τα επίπεδα του 39,3% του 2009 αυξάνονται έως και το 45,6% του ΑΕΠ το 2013. Η τάση υπερφορολόγησης είναι ευδιάκριτη, το ίδιο λάθος με την αντίστοιχη των προϋπολογισμών 2009 και 2010.
Οι ποσοτικοί στόχοι του προγράμματος έχουν τεθεί στη βάση δεδομένων, που είναι αμφίβολο εάν θα υπάρξουν, αφού προϋποθέτουν αλλαγή νοοτροπίας και κυρίως αντίληψης. Τέτοια δεδομένα είναι η αποτελεσματικότερη Δημόσια Διοίκηση, η ενίσχυση της διαφάνειας και της λογοδοσίας, η νέα διοικητική αρχιτεκτονική, η αποτελεσματική αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής και της εισφοροδιαφυγής, η αύξηση της αποτελεσματικότητας των εισπρακτικών μηχανισμών, η ενίσχυση του ανταγωνισμού, η ενίσχυση της εξωστρέφειας και της προώθησης των εξαγωγών, η αναδιάρθρωση των δαπανών και κυρίως η παραγωγική αναδιάρθρωση μέσω της πράσινης οικονομίας.
Πρόκειται για τιτάνιο έργο, στο οποίο εάν συμπεριλάβουμε τις μεταρρυθμίσεις στο ασφαλιστικό και στο σύστημα υγείας απαιτεί χρόνο, ισχυρή θέληση και προγραμματισμό που για τα δεδομένα της Ελλάδος μάλλον υπερβαίνει τις αντοχές και τις δυνατότητες μίας κυβέρνησης.Συμπερασματικά, η ευχή όλων μας είναι η επικαιροποίηση του 2010 να μην έχει την τύχη της προηγούμενης που κατατέθηκε τον Ιανουάριο του 2009, όπου η απόκλιση μάλλον θα έχει ιστορικό ενδιαφέρον τόσο για το μέγεθός της όσο και για την ποιότητά της.Τόσο οι προϋπολογισμοί όσο και τα Προγράμματα Σταθερότητας και Ανάπτυξης υπόκεινται στον αμείλικτο νόμο της επιβεβαίωσης των εκτιμήσεών τους. Μέχρι να συμβεί αυτό, στη βάση της πρόσφατης ιστορίας, καλό θα είναι να είμαστε συγκροτημένα αισιόδοξοι, μιας και η μη επαλήθευσή τους είναι το πιο πιθανό αποτέλεσμα.Εξάλλου κάθε πρόβλεψη υπόκεινται σε ισχυρές πιθανότητες μη επαλήθευσής της.

Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 24/1/2010)

Η συνεργασία ο μεγάλος νικητής της κρίσης.
ΤΟΥ ΣΑΡ. ΛΕΚΚΑ

Το 2009 μπορεί κάλλιστα να χαρακτηρισθεί ως το χειρότερο έτος για την παγκόσμια οικονομία από τη δεκαετία του 1930.Η διεθνής κρίση μπορεί να ξεκίνησε το καλοκαίρι του 2007 και να έλαβε διαστάσεις το τελευταίο τρίμηνο του 2008 πλην όμως ο σοβαρότερος αντίκτυπός της έλαβε χώρα κατά το 2009 και κυρίως κατά το πρώτο εξάμηνο του έτους.Κατά το 2009 η παγκόσμια οικονομία βρέθηκε στον πυρήνα της μεγαλύτερης χρηματοπιστωτικής κρίσης που γνώρισε η ανθρωπότητα εδώ και εβδομήντα χρόνια.Η αλληλεξάρτηση του χρηματοπιστωτικού και του πραγματικού τομέα της διεθνούς οικονομίας, όπως ήταν φυσικό, οδήγησε στη διόγκωση της κρίσης και στα αποτελέσματα που όλοι γνωρίζουμε.Η αρχική δυσλειτουργία των χρηματοπιστωτικών αγορών πήρε διαστάσεις συστημικής κατάρρευσης, η οποία απεφεύχθη λόγω των κρατικών παρεμβάσεων σε όλες ανεξαρτήτως τις ισχυρές οικονομίες.Αναμενομένη επίσης ήταν η συρρίκνωση της οικονομικής δραστηριότητας, η οποία οφείλεται στην αλληλοεπίδραση των δυο τομέων (χρηματοπιστωτικού - πραγματικού) και η οποία με τη σειρά της υπονόμευσε περαιτέρω την κεφαλαιακή θέση του χρηματοπιστωτικού τομέα.Ο φαύλος κύκλος ήδη είχε δημιουργηθεί.Αποτέλεσμα η μείωση του παγκόσμιου ΑΕΠ κατά 1,1% έναντι αύξησης 3,2% του 2008 και 5,2% του 2007, ενώ ο όγκος του παγκόσμιου εμπορίου μειώθηκε κατά 11%.Η κρίση και η κατάρρευση θα μπορούσε να έχει μεγαλύτερο βάθος εάν δεν υπήρχε η συνεργασία μεταξύ των κρατών και οι συντονισμένες παρεμβάσεις στήριξης των τραπεζών αλλά και άλλων τομέων της πραγματικής οικονομίας.Οι παρεμβάσεις είχαν ως στόχο να αμβλύνουν τους χρηματοοικονομικούς κραδασμούς και εν συνέχεια να περιορίσουν τις επιπτώσεις στην πραγματική οικονομία.Το εντυπωσιακό ήταν ο συντονισμός των παρεμβάσεων μεταξύ κυβερνήσεων, κεντρικών τραπεζών και διεθνών οργανισμών.Αυτός ο συντονισμός διαφοροποιεί την κρίση του 2009 από την αντίστοιχη του 1929.Τότε επικράτησαν ο ανταγωνισμός και ο απομονωτισμός.Το 2009 το πνεύμα της διεθνούς συνεργασίας απέδειξε ότι τα λάθη του παρελθόντος είχαν μελετηθεί καλά και τα συμπεράσματα της ανάλυσης είχαν υιοθετηθεί από την πλειονότητα της παγκόσμιας κοινότητας.Η διεθνής κοινότητα έπεσε έξω στην έγκαιρη διάγνωση της κρίσης, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τις προβλέψεις του ΔΝΤ που ενώ η κρίση ήδη κάλυπτε χρονικά το πρώτο έτος της, Ιούλιος 2008, εν τούτοις οι εκτιμήσεις του για τις προοπτικές των ετών 2008 και 2009 ήταν ευνοϊκότερες από τις αντίστοιχες του Απριλίου 2008.Παρά την αποτυχία στην πρόβλεψη και την έγκαιρη διάγνωση, η επιτυχία στην αντιμετώπιση είναι πλήρης και γι’ αυτό η κρίση του 2009 συγκρινόμενη με την αντίστοιχη του 1929 θα περάσει στην ιστορία ως η δεύτερη μεγαλύτερη κρίση που γνώρισε η παγκόσμια οικονομία.Η συνεργασία και ο συντονισμός απέτρεψαν τον χαρακτηρισμό της κρίσης του 2009 ως της μεγαλύτερης ιστορικά κρίσης.Ο συντονισμός με τη μορφή μείωσης των επιτοκίων, μέτρων στήριξης των τραπεζών και ευπαθών κλάδων, τα μη συμβατικά μέτρα νομισματικής πολιτικής (αγορά ομολόγων, κόψιμο χρήματος κ.τ.λ.) ήταν τέτοιας κλίμακας που κάλλιστα θα μπορούσαν να χαρακτηρισθούν μέτρα χωρίς ιστορικό προηγούμενο.Η ιστορία μπορεί να φωτογραφίσει τις αιτίες και τις αφορμές της κρίσης πλην όμως πιστεύουμε ότι εκεί που θα σταθεί περισσότερο θα είναι στη χωρίς προηγούμενο συνεργασία και στον απόλυτο συντονισμό της διεθνούς κοινότητας.Η παγκοσμιοποίηση των οικονομιών και λόγω αυτής η δυναμική αλληλεξάρτηση του χρηματοπιστωτικού με τον πραγματικό τομέα των οικονομιών έδειξε τον μοναδικό δρόμο αντιμετώπισης των μεγάλων και δισεπίλυτων προβλημάτων: Τη συνεργασία για το κοινό καλό της ανθρωπότητας.Η συνεργασία είναι ο μεγάλος νικητής της δοκιμασίας που έζησε η διεθνής κοινότητα την τελευταία διετία.Η συνεργασία πρέπει εφεξής να γίνει έμβλημα όλων για την αντιμετώπιση καταστάσεων που έχουν διεθνή εμβέλεια.Εάν δεν θέλουμε να ξαναζήσουμε το 2009, το χειρότερο επαναλαμβάνουμε έτος των τελευταίων εβδομήντα ετών και κυρίως εάν δεν θέλουμε να δημιουργήσουμε υπόβαθρα χειρότερων καταστάσεων ανάλογων εκείνων του 1929 τότε μόνο μέσω της αλληλεγγύης και της συνεργασίας θα το αποφύγουμε.

Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος
(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 17/1/2010)

Η ΕΚΤ στον καιρό της κρίσης
ΤΟΥ ΣΑΡ. ΛΕΚΚΑ

Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), όπως και όλοι οι θεσμοθετημένοι οργανισμοί του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος, ούτε διέγνωσε τη μεγαλύτερη από το 1930 χρηματοπιστωτική κρίση, ούτε συνειδητοποίησε έγκαιρα το μέγεθος και το βάθος της κρίσης, ούτε έδρασε άμεσα από τη στιγμή που κατέγραψε τις πρώτες ενδείξεις της κρίσης.Εχοντας ως βασικό μέλημα τη σταθεροποίηση των τιμών περί το 2% ακόμη και την πρώτη περίοδο της κρίσης, που θα τη χαρακτηρίζαμε κρίση έρπουσας μορφής, αύξανε το ευρωπαϊκό κόστος χρήματος.Οταν η κρίση ξεκινούσε στις ΗΠΑ το καλοκαίρι του 2007 με το σπάσιμο της φούσκας των στεγαστικών δανείων χαμηλής φερεγγυότητας η ΕΚΤ οδηγούσε στις αρχές Ιουνίου 2007 το βασικό επιτόκιο του ευρώ στο 4%, ενώ όταν η κρίση κάλυπτε ήδη έναν χρόνο, η ΕΚΤ οδηγούσε στις αρχές Ιουλίου 2007 το ευρωπαϊκό κόστος του χρήματος στο 4,25%.Βέβαια, κατανοώντας ότι ορισμένα τραπεζικά ιδρύματα είχαν πρόβλημα ρευστότητας, η ΕΚΤ αντιμετώπισε κατά περίπτωση τις συνέπειες της κρίσης, ενώ τα κράτη-μέλη της ευρωζώνης περιορίσθηκαν αρχικά στην εγγύηση των τραπεζικών καταθέσεων.Η πρώτη μη συμβατική πράξη της ΕΚΤ ήταν στις 9 Αυγούστου 2007, όταν χορήγησε σε τράπεζες ρευστότητα με σταθερό επιτόκιο χωρίς ποσοτικό περιορισμό για διάρκεια μιας ημέρας.Γρήγορα όμως έγινε κατανοητό ότι η κρίση είχε μέγεθος και κυρίως μεγάλο βάθος.Αυτό έγινε συνείδηση όταν στις 15 Σεπτεμβρίου του 2008 πτώχευσε η μεγάλη επενδυτική αμερικανική τράπεζα Lehman Brothers.H ένταση κορυφώθηκε, η αναταραχή πήρε διαστάσεις συστημικής κατάρρευσης, ενώ έγινε άμεσα αντιληπτό ότι όλες οι οικονομίες, ανεπτυγμένες και μη, θα επηρεάζονταν και μάλιστα με πρωτόγνωρο τρόπο.Το μεγάλο πρόβλημα εντοπιζόταν στη ρευστότητα και στην ομαλή ροή των χρηματοδοτικών πόρων μέσω των τραπεζών προς την πραγματική οικονομία, δηλαδή προς νοικοκυριά και επιχειρήσεις.Η έλλειψη εμπιστοσύνης μεταξύ των πιστωτικών ιδρυμάτων ήταν εμφανής.Τα πιστωτικά ιδρύματα με πλεονάζουσα ρευστότητα απέφευγαν να χορηγήσουν διατραπεζικά δάνεια κυρίως λόγω επιφυλάξεων για τα λοιπά τραπεζικά ιδρύματα και κυρίως λόγω έλλειψης επαρκούς διαφάνειας σε ό,τι αφορούσε την κεφαλαιακή θέση των άλλων τραπεζών.Αντίθετα, προτιμούσαν να τα τοποθετούν στο ευρωσύστημα και στην πάγια διευκόλυνση αποδοχής καταθέσεων.Στη διάρκεια των εβδομάδων που ακολούθησαν την πτώχευση της Lehman Brothers το επιτόκιο euribor τριών μηνών από 4,95% που καταγράφονταν την Παρασκευή 12 Σεπτεμβρίου 2008 εκτοξεύθηκε στα επίπεδα του 5,39% στις 9 Οκτωβρίου 2008.Ετσι στις 12 Οκτωβρίου σε έκτακτη σύνοδο κορυφής των χωρών - μελών της ζώνης του ευρώ υιοθετήθηκε σχέδιο συντονισμένης δράσης με στόχο:· Την εξασφάλιση επαρκούς ρευστότητας στον χρηματοπιστωτικό τομέα.· Τη διευκόλυνση των τραπεζών για εξασφάλιση κεφαλαίων. · Την ενίσχυση της κεφαλαιακής τους επάρκειας.
Παράλληλα η ΕΚΤ από τον Οκτώβριο του 2008 και έως τον Μάιο του 2009 μείωσε το βασικό επιτόκιο του ευρώ κατά 325 μονάδες βάσης και από τα επίπεδα του 4,25% το συρρίκνωσε στο ιστορικά χαμηλό επίπεδο του 1%.Η μείωση του βασικού επιτοκίου δεν ήταν αρκετή, διότι η χρηματοπιστωτική αναταραχή παρεμπόδιζε την ομαλή λειτουργία του μηχανισμού μετάδοσης των επιδράσεων της νομισματικής πολιτικής.Ετσι αποφασίσθηκε η ποσοτική χαλάρωση και η χρησιμοποίηση μη συμβατικών μέσων νομισματικής πολιτικής.Από τον Οκτώβριο του 2008 η ΕΚΤ παρείχε ρευστότητα στα πιστωτικά ιδρύματα της ζώνης του ευρώ μέσω τακτικών πράξεων ανοικτής αγοράς με ενιαίο επιτόκιο και χωρίς ποσοτικό περιορισμό και έναντι ενός μεγάλου αριθμού αποδεκτών εξασφαλίσεων.Οι πράξεις ανοικτής αγοράς διακρίνονται σε τακτικές και έκτακτες. Οι τακτικές διεξάγονται με βάση προκαθορισμένο χρονοδιάγραμμα, για παράδειγμα μία φορά την εβδομάδα και περιλαμβάνουν πράξεις κύριας αναχρηματοδότησης και πράξεις πιο μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης.Στις πράξεις κύριας αναχρηματοδότησης χορηγείται από το ευρωσύστημα χρηματοδότηση μίας εβδομάδας προς τα πιστωτικά ιδρύματα.Στις πράξεις πιο μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης χορηγούνταν χρηματοδότηση τριών και έξι μηνών και από τα τέλη Ιουνίου του 2009 και δώδεκα μηνών.Η διεξαγωγή της πρώτης μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης έγινε στα τέλη Ιουνίου 2009, η δεύτερη τον Σεπτέμβριο και η τρίτη και τελευταία τον Δεκέμβριο του 2009. Η άντληση ρευστότητας από το ευρωσύστημα από τις τράπεζες μέσω πράξεων ανοικτής αγοράς αυξήθηκε από τα 449 δισ. ευρώ ή το 4,9% της ζώνης του ευρώ που καταγράφονταν στις 17 Σεπτεμβρίου 2008 την επόμενη της κατάρρευσης της Lehman Brothers στα 857 δισ. ευρώ ή 9,3% του ΑΕΠ στις 31 Δεκεμβρίου 2008 και στα 897 δισ. ευρώ ή στο 9,9% του ΑΕΠ στις 25 Ιουνίου 2009 για να μειωθεί στα 665 δισ. ευρώ ή 7,3 του ΑΕΠ στις 30 Σεπτεμβριου 2009. Οπως είναι γνωστό, τα υψηλοτέρα ποσά ως ποσοστό επί του ενεργητικού τους έχουν αντλήσει οι ελληνικές τράπεζες και ακολουθούν οι ιρλανδικές με ποσοστά 7,9% και 5,9% αντίστοιχα.Η άντληση κεφαλαίων με αποδεκτούς τίτλους είτε κρατικούς είτε τιτλοποιημένων προϊόντων είναι απόλυτα νόμιμη πρακτική και κακώς η Τράπεζα της Ελλάδος συμβούλευσε δημοσίως τις ελληνικές τράπεζες να μην προχωρούσαν σε νέες αντλήσεις ρευστότητας κατά την τελευταία ετήσια αναχρηματοδότηση.Επίσης από τον Ιούλιο του 2009 δόθηκε η δυνατότητα στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων να αντλεί ρευστότητα από το ευρωσύστημα, ενώ τον ίδιο μήνα το ευρωσύστημα άρχισε να πραγματοποιεί αγορές καλυμμένων τραπεζικών ομολογιών.Η αγορά καλυμμένων τραπεζικών ομολογιών θα ολοκληρωθεί τον Ιούνιο του 2010 και σαν στόχο έχει τη μείωση της διαφοράς των αποδόσεων μεταξύ των καλυμμένων ομολογιών και των κρατικών τίτλων, καθώς και την αύξηση των συναλλαγών επί καλυμμένων ομολογιών ώστε να αυξηθεί η ρευστότητα των πιστωτικών ιδρυμάτων.Οι καλυμμένες ομολογίες είναι ομολογίες σταθερού επιτοκίου μεσο-μακροπρόθεσμης διάρκειας τις οποίες εκδίδουν τα πιστωτικά ιδρύματα.Οι ομολογίες αυτές βασίζονται σε μία ομάδα από δάνεια τα οποία έχει χορηγήσει το πιστωτικό ίδρυμα που τις εκδίδει.Τα δάνεια αυτά παραμένουν στους ισολογισμούς των τραπεζικών ιδρυμάτων που τα έχουν χορηγήσει με αποτέλεσμα να μην ασθενεί ούτε η παρακολούθηση ούτε η προσπάθεια αποπληρωμής τους σε αντίθεση με τους τίτλους που είναι προϊόν τιτλοποίησης απαιτήσεων. Η πρακτική της αγοράς καλυμμένων ομολογιών από το ευρωσύστημα πέτυχε τον στόχο της, αφού τόσο οι αποδόσεις τους σε σχέση με τα κρατικά ομόλογα μειώθηκαν όσο και οι νέες εκδόσεις καλυμμένων ομολογιών αυξήθηκαν.Αποτέλεσμα των μη συμβατικών πρακτικών, η μείωση των διατραπεζικών επιτοκίων και η επαναλειτουργία της διατραπεζικής αγοράς.Στις 3 Ιουλίου 2009 οι καταθέσεις των πιστωτικών ιδρυμάτων στο ευρωσύστημα έφθαναν τα 316 δισ. ευρώ, δείχνοντας ότι το μεγάλο πρόβλημα μεταξύ των τραπεζικών ιδρυμάτων ήταν η έλλειψη εμπιστοσύνης.Στις 30 Σεπτεμβρίου 2009 οι καταθέσεις είχαν μειωθεί στα 74 δισ. ευρώ δείχνοντας ότι η διατραπεζική αγορά είχε επαναλειτουργήσει.Το επιτόκιο euribor τριών μηνών από τα επίπεδα του 5,39% που καταγράφονταν στις 9 Οκτωβρίου 2008 έπεσε στο 2,89 % τον Δεκεμβρίου του 2008, στα επίπεδα του 0,75% στις 30 Σεπτεμβρίου 2009, ενώ έκλεισε το 2009 στα επίπεδα του 0,70%.Η παροχή ρευστότητας με κάθε τρόπο με σταθερό επιτόκιο το χαμηλό ιστορικά 1% και χωρίς ποσοτικό περιορισμό εξομάλυνε τις συνθήκες στη διατραπεζική αγορά. Η ρευστότητα οδήγησε στην επανάκτηση της εμπιστοσύνης, αφού οι τράπεζες ωθούνταν πλέον να διοχετεύουν προς τις άλλες τράπεζες την πλεονάζουσα ρευστότητά τους αφού η κατάθεση στο ευρωσύστημα δεν ήταν πλέον επικερδής, ενώ από την άλλη πλευρά οι τράπεζες που επιζητούσαν ρευστότητα την αποκτούσαν μέσω της διατραπεζικής με χαμηλότερο κόστος.

Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 10/1/2009)

Τα τραπεζικά ιδρύματα και ο λαϊκισμός.

Toυ Σαράντου Λέκκα

Ο λαϊκισμός έχει τα όριά του και κυρίως η εμπάθεια έναντι του κεφαλαίου. Είτε το θέλουν ορισμένοι είτε όχι ο τραπεζικός τομέας είναι ο βασικός πυλώνας της ελληνικής οικονομίας.Οταν το σύνολο του ενεργητικού του εγχώριου χρηματοπιστωτικού συστήματος ανέρχεται στα 531 δισ. ευρώ και εξ αυτού το 87%, δηλαδή τα 462 δισ. ευρώ, αφορούν τις λειτουργούσες στην Ελλάδα τράπεζες και εξ αυτών τα 412 δισ. ευρώ στα αμιγώς ελληνικά πιστωτικά ιδρύματα, τότε ποιος διαφωνεί ότι ο τραπεζικός τομέας αποτελεί το άλφα και το ωμέγα της ελληνικής οικονομίας, το ΑΕΠ της οποίας αναμένεται να φθάσει τα 244,2 δισ. ευρώ το 2010.Οι επιθέσεις εναντίον του τραπεζικού συστήματος είναι επιθέσεις εναντίον της ελληνικής οικονομίας, ενώ αντίθετα η προστασία του είναι σαφέστατα προστασία της ίδιας της οικονομίας.Οταν τα ηγετικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ενωσης αποφάσισαν να στηρίξουν τις ευρωπαϊκές τράπεζες δεν το έκαναν γιατί αρέσκονται να ικανοποιούν όλες τις απαιτήσεις των τραπεζιτών όπως ισχυρίζεται η έρπουσα λαϊκίστικη θεώρηση των πραγμάτων.Το αντίθετο, κατανόησαν έγκαιρα ότι τα προβλήματα ρευστότητας και η έλλειψη εμπιστοσύνης μεταξύ των τραπεζών οδηγούσαν τις οικονομίες σε αδιέξοδο.Χωρίς χρηματοδότηση η πραγματική οικονομία αδρανοποιείται με αποτέλεσμα την έναρξη μίας σπειροειδούς αλληλοϋπονόμευσης όπου η κακή κατάσταση νοικοκυριών και επιχειρήσεων αυξάνει τις επισφάλειες των τραπεζών με αποτέλεσμα οι τελευταίες να κλείνουν τη στρόφιγγα των χρηματοδοτήσεων και να περιορίζουν περαιτέρω τη συνολική ρευστότητα.Με δεδομένο ότι η ελληνική οικονομία είναι τραπεζοκεντρική η σταθερότητα και η ανάπτυξη των τραπεζών θεωρείται ως παράγοντας σταθερότητας και ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας.Σε αυτή τη βάση ό,τι προσκόμματα διαμορφώνονται στη λειτουργία των τραπεζών βασιζόμενα σε λαϊκίστικα πλαίσια, στην πράξη μετακινούνται ως προσκόμματα στην ίδια την οικονομία.Η γενική αρχή επιβάλλει το κράτος και τα όργανα της Ευρωπαϊκής Ενωσης να διαμορφώνουν το πλαίσιο λειτουργίας των πιστωτικών ιδρυμάτων καθορίζοντας τα όρια δράσης και φυσικά τους ελεγκτικούς μηχανισμούς.Από εκεί και μέχρι του σημείου να στοχοποιούνται οι τράπεζες επειδή έχουν κέρδη, να διασύρονται επειδή χρηματοδοτούν, να επιπλήττονται γιατί αντλούν ρευστότητα από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και να λοιδορούνται γιατί δεν εφαρμόζουν φιλολαϊκή πολιτική υπάρχει μεγάλη απόσταση.Δύο κλασικά παράδειγμα δείχνουν ότι άλλο είναι να υπάρχει έλεγχος και δομημένα σωστά πλαίσιο λειτουργίας των πιστωτικών ιδρυμάτων και άλλο να υπάρχουν επεμβάσεις στη λειτουργία και την πολιτική τους.Το πρώτο έχει να κάνει με τις συστάσεις της κεντρικής τράπεζας προς τα εγχώρια πιστωτικά ιδρύματα να μην αντλούν υπερβολική ρευστότητα από την ΕΚΤ.Η προτροπή ήταν να συμμετέχουν λελογισμένα στην τελευταία ετήσια (15 Δεκεμβρίου) με σταθερό επιτόκιο και χωρίς ποσοτικούς περιορισμούς χορήγηση ρευστότητας από την ΕΚΤ.Θεωρώντας ότι η μέχρι τις αρχές Δεκεμβρίου άντληση ρευστότητας ήταν υπερβολική μιας και έφθανε τα 38 δισ. ευρώ ή το 7,9% του ενεργητικού τους η Τράπεζα της Ελλάδος δημόσια απηύθυνε συμβουλές λελογισμένης χρήσης των μηχανισμών ρευστότητας.Η λαϊκίστικη προσέγγιση μίας μερίδας πολιτικών και παραοικονομικών αναλυτών θεωρεί μεμπτό ότι η άντληση ρευστότητας με επιτόκιο 1% από την ΕΚΤ και η αγορά ομολόγων του ελληνικού Δημοσίου με επιτόκιο 5% προσφέρει έσοδα χωρίς κανέναν κόπο και χωρίς κανένα ρίσκο.Συνεχίζουν λέγοντας ότι κάλλιστα αυτά τα χρήματα θα μπορούσαν να αυξήσουν τη χρηματοδότηση της πραγματικής οικονομίας.Κατ' αρχήν για να χορηγείς δάνεια θα πρέπει κάποιοι να ζητούν δάνεια και κυρίως εάν ζητούν να έχουν υψηλή πιστοληπτική ικανότητα για να τα αποπληρώσουν.Επιπλέον τα κέρδη που αποκομίζονται από την αγορά ομολόγων του ελληνικού Δημοσίου κινούνται μέσα στη λογική της καλύτερης επιλογής που εκ του καταστατικού τους και εκ της ευθύνης που έχουν έναντι των μετοχών τους είναι υποχρεωμένες να πορεύονται.Το δεύτερο έχει να κάνει με νομοσχέδια που επεμβαίνουν στη λειτουργία των τραπεζικών ιδρυμάτων όπως τα τελευταία για την υπερχρέωση νοικοκυριών και επιχειρήσεων και για την αποπληρωμή των υποχρεώσεών τους.Το ελληνικό Δημόσιο όταν θέλει να κάνει φιλολαϊκή πολιτική οφείλει να την κάνει με δικά του μέσα και κυρίως αναλαμβάνοντας το κόστος των πρακτικών του.Είναι αδιανόητο να επιρρίπτεται το κόστος των κυβερνητικών επιλογών στην κερδοφορία των τραπεζικών επιχειρήσεων.Είναι εξωπραγματικό το κράτος να επεμβαίνει ακόμη και στις υγιώς αποπληρωμένες δανειακές συμβάσεις επιχειρήσεων και νοικοκυριών μόνο και μόνο για να κερδίσει πολιτικές εντυπώσεις.Οποιος θέλει να κάνει κοινωνική πολιτική πρέπει να την πληρώνει με ίδιους πόρους και όχι με πόρους ιδιωτικών φορέων.Οι λαϊκίστικες προσεγγίσεις πρέπει να σταματήσουν.Το εγχώριο πιστωτικό σύστημα είναι ο βασικός πυλώνας της ελληνικής οικονομίας και ως τέτοιος θα πρέπει να αντιμετωπίζεται.Δεν μπορεί να υπάρχουν δύο μέτρα και δύο σταθμά.Δεν μπορεί από την μία να κατηγορούμε τις τράπεζες ότι δεν χρηματοδοτούν απλόχερα και φθηνά την πραγματική οικονομία και από την άλλη να κάνουμε οτιδήποτε αυξάνει τις επισφάλειες και μειώνει την κερδοφορία τους.Κυρίως πρέπει να έχουμε εμπιστοσύνη στις τράπεζες και να μην μένουμε στις εντυπώσεις μίας αναφοράς.Εγινε, για παράδειγμα, λόγος για τη χρηματοδότηση των τραπεζών από τη στιγμή που τα μη συμβατικά μέσα της ΕΚΤ πάρουν τέλος, δεδομένου ότι οι ετήσιες χρηματοδοτήσεις θα πάρουν τέλος με τη δημοπρασία του Δεκεμβρίου 2009 και οι εξαμηνιαίες θα πάρουν τέλος τον Μάρτιο του 2010.Οπως είναι γνωστό, οι πηγές χρηματοδότησης των ελληνικών τραπεζών με στοιχεία άνοιξης 2009, κατά το μεγαλύτερο μέρος τους 62,2 %, προέρχονται από τις καταθέσεις και ακολουθούν η διατραπεζική αγορά με ποσοστό 14,7% και τα ομόλογα κατά 10,3%.Από αυτό συνάγεται ότι ακόμη και όταν τα νομισματικά μέσα της Ευρωπαϊκής Ενωσης αποσυρθούν, οι ελληνικές τράπεζες έχουν ισχυρό εγχώριο σύστημα πηγών άντλησης κεφαλαίων.

Ο Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 3/1/2010)