Φόβος και Δείμος.
Του ΛΕΚΚΑ ΣΑΡΑΝΤΟΥ.

Κατά την ελληνική μυθολογία ο Δείμος ήταν η ενσάρκωση της φρίκης του πολέμου και ο αδελφός του ο Φόβος η ενσάρκωση του τρόμου του πολέμου. Οι δύο μαζί συνόδευαν τον θεό του πολέμου Αρη και πατέρα τους στα πεδία των μαχών.Φόβο και Δείμο νιώθουν σήμερα οι απλοί εργαζόμενοι σε όλα τα σημεία του πλανήτη, χωρίς να έχουν τη παραμικρή ευθύνη για όσα έχουν συντελεστεί συνεπεία της μεγαλύτερης από το 1930 χρηματοοικονομικής κρίσης.Οι απλοί εργαζόμενοι αλλά και οι απλοί επιχειρηματίες, τα απλά δηλαδή γρανάζια της παραγωγικής μηχανής, θεωρούνται ως παράπλευρες απώλειες της μεγάλης κρίσης.Τα πράγματα όμως δεν είναι τόσο απλά όπως τα παρουσιάζουν ορισμένοι.Η χρηματοοικονομική κρίση κατ’ αρχήν έχει συγκεκριμένους υπαίτιους.Είναι οι άνθρωποι που ξεπέρασαν κάθε όριο απληστίας και αλαζονείας.Θεοποιώντας την πολιτική των αέναων κερδών ποδοπατώντας κάθε έννοια δικαίου και ηθικής γκρέμισαν όχι μόνο το σύστημα αξιών των παλαιότερων αλλά και τις προοπτικές των νεότερων.Η κρίση δεν είναι η απλή χρεοκοπία ορισμένων οργανισμών ούτε η απώλεια ρευστότητας ορισμένων πιστωτικών ιδρυμάτων, ούτε η αύξηση των αποδόσεων των ομολόγων ορισμένων κρατών, ούτε η παραίτηση ορισμένων θυτών.Η κρίση και η ύφεση που την ακολουθεί είναι οι απώλειες θέσεων εργασίας και η ισοπεδωτική επίθεση εναντίων των ασφαλιστικών και εργασιακών δικαιωμάτων των εργαζομένων.Η κρίση αύξησε τους ανέργους κατά 34 εκατομμύρια σε παγκόσμιο επίπεδο, δημιουργώντας τραγικό υπόβαθρο εξαθλίωσης, εάν λάβουμε υπόψη ότι ο συνολικός αριθμός των ανέργων είναι 205 εκατομμύρια.Φυσικά η ανεργία παρουσιάζει μεγάλες διαφοροποιήσεις από χώρα σε χώρα και από ήπειρο σε ήπειρο, πλην όμως αυτό δεν σημαίνει ότι τα προβλήματα επιβίωσης ενός ανέργου δεν είναι παρόμοια σε όποιο γεωγραφικό μήκος και πλάτος της υφηλίου .Η ανεργία για παράδειγμα στη Λετονία ξεπερνά το 22,5%, στην Ισπανία το 19,7%, ενώ στην Ολλανδία καταγράφεται στο 4,1%.Στο σύνολο της Ευρωπαϊκής Ενωσης η ανεργία φθάνει το 9,7% και στη ζώνη του ευρώ το 10,1% πράγμα που ως μέγεθος μπορεί συνειρμικά να μην οδηγεί σε καταστάσεις πρωτόγνωρες για τους Ευρωπαίους.Εάν όμως τα ποσοστά μετατραπούν σε απόλυτους αριθμούς, τότε η τραγικότητα της ανεργίας είναι ευδιάκριτη.Στη βάση αυτή, στην Ευρωπαϊκή Ενωση, υπάρχουν 23,3 εκατομμύρια άνεργοι εκ των οποίων τα 15,9 εκατομμύρια τοποθετούνται σε χώρες της ευρωζώνης.Η μείωση της απασχόλησης και η αύξηση των ανέργων λειτουργεί ως μηχανισμός ψυχολογικής αλλά και αντικειμενικής πίεσης των εργαζομένων για την αποδοχή ισοπεδωτικών εργασιακών και ασφαλιστικών όρων.Η πίεση που ασκείται είναι τρομερή και πολυεπίπεδη, γιατί όταν η δεξαμενή των ανέργων αυξάνεται τότε η ευκολία αναζήτησης εργατικού και στελεχιακού δυναμικού είναι πιο εύκολη και λιγότερο δαπανηρή.Με αυτό το υπόβαθρο και με συνοπτικές διαδικασίες κατεδαφίζονται δομές και πλαίσια δεκαετιών .Από τις αρχές του 20ού αιώνα και σταδιακά καθ’ όλη τη διάρκεια του αιώνα διαμορφώθηκε ο χάρτης των ασφαλιστικών και εργασιακών δικαιωμάτων που σήμερα γνωρίζουμε.Οι λεγόμενες και κοινωνικές κατακτήσεις βελτίωσαν μία σειρά θεσμών επιβεβαιώνοντας ότι οι ισορροπημένες καταστάσεις μπορούν να δημιουργήσουν ισχυρά πλαίσια παραγωγικότητας.Η εργατική νομοθεσία άρχισε να παίρνει σάρκα και οστά μετά την οικονομική και πολιτική κρίση του 1909, με την καθιέρωση της αργίας της Κυριακής και ορισμένων εορτών.Το 1911 δημιουργήθηκε το πλαίσιο λειτουργίας των εργατικών σωματείων και το 1920 νομοθετήθηκε η εργάσιμη ημέρα των 8 ωρών.Η ασφαλιστική νομοθεσία παίρνει σάρκα και οστά το 1922 με τον νόμο περί υποχρεωτικής ασφάλισης εργατών και υπαλλήλων, ενώ το 1965 καθιερώνεται το επίδομα άδειας και η αργία της πρωτομαγιάς.Το 1983 ψηφίζεται ο νόμος για τον έλεγχο των ομαδικών απολύσεων, θεσμοθετούνται οι κλαδικές συμβάσεις, ενώ καθιερώθηκαν οι πρώτες ευνοϊκές ρυθμίσεις για τις μητέρες και τους πολύτεκνους.Το 1990 θεσπίζεται ο μηχανισμός μεσολάβησης και διαιτησίας, που δίνει στους εργαζομένους το δικαίωμα της μονομερούς προσφυγής στη διαιτησία.Παρατηρούμε επομένως ότι όλα αυτά δεν καθιερώθηκαν εν μία νυκτί, είναι θεσμοί που δημιουργηθήκαν στην πορεία μίας 100ετίας.Υπήρχαν όμως και ακρότητες.Σε ορισμένες περιπτώσεις οι κατακτήσεις απέκτησαν χαρακτηριστικά κεκτημένων, λόγω της ισχυρής θέσης που απέκτησαν τα σωματεία εργαζομένων σε περιόδους ενίσχυσης της κρατικής επέκτασης στην οικονομία.Αυτό ήταν λάθος.Για αρκετά χρόνια η συνδιοίκηση και πολλές φορές η εκ του παρασκηνίου διοίκηση που επικράτησε οδήγησε αρκετές δημόσιες υπηρεσίες και οργανισμούς στην παρακμή και σε αυτό που πολλοί σήμερα αποκαλούν πλήρη διάλυση του κρατικού μηχανισμού.Ποτέ οι ακρότητες δεν είχαν θετικά αποτελέσματα.Ούτε οι ακρότητες της συνδιοίκησης και της απόλυτης επικράτησης των συνδικάτων επί της οικονομίας ούτε η επικράτηση των δυνάμεων της αγοράς επί των εργαζομένων.Το μνημόνιο σαφέστατα γκρεμίζει σαθρούς μηχανισμούς που αποτελούσαν επί χρόνια γάγγραινα για την ελληνική οικονομία, όμως λειτουργεί ισοπεδωτικά και για θεσμούς που λειτούργησαν με τρόπο ισορροπητικό για το αναγκαίο δέσιμο των παραγωγικών ιστών της ελληνικής οικονομίας.Η θέση ισχύος που οι συγκυρίες διαμορφώνουν είτε προς την πλευρά των εργαζομένων δεκαετίες 1980-1990, είτε προς την πλευρά της επιχειρηματικότητας, όπως κατά την τρέχουσα κυρίως δεκαετία, δεν αποτελεί τον σωστό οδηγό εάν δεν λαμβάνει υπόψη την ισορροπία και την αίσθηση δικαιοσύνης που πρέπει να υπάρχει μεταξύ των συντελεστών παραγωγής μίας οικονομίας.

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 29/10/2011)

Αλλαγή νοοτροπίας για την ανάκτηση της αξιοπιστίας.
Του ΣΑΡΑΝΤΟΥ ΛΕΚΚΑ, Οικονομολόγου

Αναφορικά με το δημοσιονομικό πρόβλημα της χώρας, το μεγάλο ζητούμενο εδώ και μήνες είναι η ενίσχυση της αξιοπιστίας, η οποία όμως συνεχώς βάλλεται, με αποτέλεσμα η καχυποψία να έχει εντρυφήσει τόσο βαθιά στις συνειδήσεις των εταίρων μας που καθετί πρέπει πλέον να στοιχειοθετείται από αριθμούς και συγκεκριμένα μεγέθη ώστε να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη.
Το κακό είναι ότι ενώ όλοι μιλούν για αλλαγή νοοτροπίας, με πρώτους τους ενεχόμενους στην πολιτική κονίστρα, λαμβάνουν χώρα γεγονότα με ευθύνη των ιδίων των πολιτικών που υποδηλώνουν ότι δεν έχει γίνει κατανοητό το μέγεθος του προβλήματος ούτε από αυτούς που υποτίθεται σχεδιάζουν τις λύσεις για την έξοδο από τη γενικευμένη κρίση.
Για δεκαετίες στη χώρα μας είχαμε θεοποιήσει τις πολιτικές παρεμβάσεις, τις πολιτικές λύσεις και γενικότερα την κυριαρχία της πολιτικής και των πολιτικών επί όλων των θεμάτων που άγγιζαν τον απλό πολίτη αλλά και γενικότερα την ελληνική πραγματικότητα.
Παρά τη σημερινή κρίση αξιοπιστίας, η οποία έχει γίνει παγκόσμιο παράδειγμα προς αποφυγή και παρά την πιο δύσκολη οικονομική συγκύρια που έχει γνωρίσει η μεταπολεμική Ελλάδα, έρχονται οι πολιτικοί και μιλούν για πολιτική λύση στο θέμα της περαιτέρω δανειοδότησης από την τρόικα.
Παρά τις αποφάσεις σε επίπεδο κορυφής, μόλις την 21η Ιουλίου 2011, παρά τις διαβεβαιώσεις ότι αυτό που συμφωνήθηκε θα εκτελεστεί στο ακέραιο, το λεγόμενο πολιτικό κόστος αλλά και η ενδεχόμενη επικοινωνιακή ελπίδα ότι στο εσωτερικό της χώρας θα βρεθούν πολίτες που θα επιβραβεύσουν μία ευκαιριακή και σε επίπεδο τεχνοκρατών σύγκρουση με την τρόικα, αναδείχθηκε η προοπτική της πολιτικής λύσης για την υλοποίηση αυτών που έχουν συμφωνηθεί για την εκταμίευση των δόσεων αλλά και των προοπτικών του μεσοπρόθεσμου προγράμματος.
To αποτέλεσμα, φυγή των τεχνοκρατών της τρόικας, αναδίπλωση της κυβέρνησης, νέα μέτρα ύψους 2 δισ. ευρώ για το 2011 μέσω επιβολής έκτακτης εισφοράς στα ακίνητα (έναντι 1,7 δισ. ευρώ που ζητούσε αρχικώς η τρόικα) για την κάλυψη των αποκλίσεων που καταγράφονταν, εκτόξευση των επιτοκίων δανεισμού, σενάρια πτώχευσης και εξόδου από το ευρώ και δηλώσεις Ευρωπαίων πολίτικων για πλήρη εφαρμογή όσων έχουν συμφωνηθεί .
Βέβαια το φαινόμενο, πρώτα να συμφωνούμε και μετά να αναζητούμε την πολιτική λύση, μόνο η ελληνική πολιτική κουλτούρα μπορεί να το θεώρει ως φυσιολογικό.Το υπόβαθρο της αναζήτησης πολιτικής λύσης είναι υπαρκτό και ιδιαίτερα σοβαρό.
Η ύφεση είναι μεγαλύτερη από την αναμενόμενη, οπότε μία σειρά προβλέψεων και προοπτικών είναι φυσιολογικό να μεταβληθούν.Το ερώτημα είναι γιατί αυτό το υπαρκτό γεγονός δεν χρησιμοποιήθηκε ως επιχείρημα πριν την απόφαση της 21ης Ιουλίου και γιατί ανασύρεται μετά την απόφαση;Η απάντηση είναι προφανής.Ολοι γνωρίζουν τα πραγματικά δεδομένα της ελληνικής οικονομίας, όμως η πλευρά του δανειζόμενου δεν μπορεί να επιβάλει ούτε τις απόψεις της ούτε τα αυτονόητα κυρίως, όταν η αξιοπιστία του είναι μηδενική.
Απλά, για επικοινωνιακούς εσωτερικούς λόγους, εφευρίσκει αντιστάσεις και λεονταρισμούς, οι οποίοι ενίοτε ξεπερνούν τα όρια, οπότε και προκαλούν αντιδράσεις από αυτούς που έχουν τη δυνατότητα να βάζουν τα πράγματα στη θέση τους, διώχνοντας μέσω των απρόσωπων αγορών την προοπτική της απείθειας και της αθέτησης των συμφωνηθέντων.
Οι λεκτικοί χειρισμοί μίας σοβαρής υπόθεσης, όπως της κρίσης χρέους, είναι όπως πάντα εύκολοι, ειδικά όταν το ακροατήριο ζητεί μία αντίδραση έστω και για τα προσχήματα.Το δύσκολο είναι οι ουσιαστικοί χειρισμοί, ειδικά όταν ομιλούμε για την οικονομία, που περιγράφεται από μεγέθη και αριθμούς.
Οταν δε υπάρχει προϊστορία στην παραποίηση των μακροοικονομικών μεγεθών της χώρας, τότε ούτε οι αριθμοί δεν γίνονται πιστευτοί εάν πρώτα δεν έχουν βεβαιωθεί για την ακρίβειά τους από ανεξάρτητους τεχνοκράτες.Σε αυτό το επίπεδο δυστυχώς βρισκόμαστε.Μας θεωρούν αναξιόπιστους και ανθρώπους που σπαταλάμε περισσότερο χρόνο για να αποκρύψουμε αριθμούς, γεγονότα, προοπτικές, παρά χρόνο για να αλλάξουμε τη ροή των πραγμάτων, των δομών, των νοοτροπιών.Ορισμένοι δεν έχουν κατανοήσει το αυτονόητο.Ακόμη και εάν μας χάριζαν το σύνολο του δημόσιου χρέους, ο δανεισμός θα συνεχίζονταν δεδομένου ότι οι μηχανές παραγωγής ελλειμμάτων βρίσκονται ακόμη σε πλήρη λειτουργία, ενώ οι φοροεισπρακτικοί μηχανισμοί διέπονται από νοοτροπίες αυτοπλουτισμού και πλήρους σύγχυσης αναφορικά με τον ρόλο τους.Εάν δεν υπάρξουν πρωτογενή πλεονάσματα, εάν η πρωτογενή διαχείριση δεν έχει υγιή χαρακτηριστικά, τότε τίποτα δεν πρόκειται να αλλάξει όσο και εάν λεκτικά ωραιοποιούμε την καθημερινότητα ή λεκτικά δημιουργούμε νεφελώματα μακράν των δυνατοτήτων που έχουμε ως κοινωνία και ως κράτος.
Πρέπει να αντιληφθούμε ότι πολιτικές λύσεις στο πρόβλημα του ελληνικού χρέους δεν πρόκειται να υπάρξουν με την έννοια της αποδόμησης όσων συμφωνούνται.
Πρέπει να αντιληφθούμε ότι πρωτοβουλίες διμερών συμφωνιών, όπως αυτής με τη Φινλανδία για τις εμπράγματες ασφάλειες, μόνο άγχος και πολιτικό τρόμο για το χειρότερο υποδηλώνουν, ενώ βάζουν σε περιπέτειες γενικότερες συμφωνίες.
Πρέπει εν κατακλείδι να αντιληφθούμε ότι η αλλαγή που επιζητούμε ως κράτος θα επέλθει μόνο μέσα από την αλλαγή νοοτροπιών, κυρίως από την πλευρά εκείνων που πρέπει να δίνουν το παράδειγμα.

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 2/10/2011)

Το προβληματικό υπόβαθρο της οικονομίας μας
Του ΣΑΡ. ΛΕΚΚΑ

Το υπόβαθρο κάθε απόφασης σχετικής με το δημόσιο χρέος και την εξυπηρέτησή του παίζει σημαντικότερο ρόλο από τις ίδιες τις αποφάσεις που λαμβάνονται στα ευρωπαϊκά όργανα κορυφής.Η τελευταία Συνοδός Κορυφής πραγματικά δίνει χρόνο στην ελληνική οικονομία να επουλώσει τις πληγές της.Ομως, το υπόβαθρο παραμένει άκρως προβληματικό.Λέγοντας υπόβαθρο εννοούμε το οικονομικό πλαίσιο δράσης για την επιστροφή της χώρας στη δημοσιονομική ορθοδοξία.Αυτήν τη στιγμή το μνημόνιο και το μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα προσδιορίζουν τους όρους επαναφοράς της χώρας σε υγιείς δημοσιονομικούς δρόμους.Πόσο όμως είναι πιθανή μία τέτοια προοπτική;Υπό τις παρούσες συνθήκες οι πιθανότητες είναι ελάχιστες.Το μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα 2012-2015 στηρίζεται εν πολλοίς στον προϋπολογισμό του 2011 στη βάση της λογικής σκέψης ότι όσα θα λάβουν χώρα κατά την τρέχουσα χρονιά θα στιγματίσουν θετικά ή αρνητικά ένα ολόκληρο πρόγραμμα.Εχοντας κλείσει το πρώτο εξάμηνο του 2011 ο προϋπολογισμός εμφανίζει τις κλασικές ελληνικές αδυναμίες κάθε ψηφισμένου από το ελληνικό Κοινοβούλιο προϋπολογισμού.Υπάρχει εμφανής υστέρηση στα έσοδα, απότοκος της υφεσιακής κατάστασης της ελληνικής οικονομίας για τρίτη συνεχόμενη χρονιά, της διάλυσης του φοροεισπρακτικού μηχανισμού και της αδυναμίας οι στόχοι των φόρων να αντιστοιχίζονται με την πραγματικότητα και την ακριβή φοροδοτική ικανότητα του μέσου πολίτη όταν οι περικοπές και η εργασιακή ανασφάλεια καθοδηγούν τις όποιες δραστηριότητές του.Εάν η υστέρηση στα έσοδα στη βάση του παρελθόντος ήταν αναμενόμενη, η υπέρβαση στις δαπάνες εντυπωσιάζει αρνητικά και φυσικά δείχνει πως οι όποιοι σχεδιασμοί δεν πρόκειται να έχουν επιτυχία όταν ακόμη και τα αυτονόητα δεν υλοποιούνται.Εχουμε φθάσει στο ευτράπελο οι εφετινές δαπάνες του πρώτου εξαμήνου να είναι περισσότερες όχι μόνο έναντι των στόχων του προϋπολογισμού αλλά και έναντι των περυσινών του αντίστοιχου διαστήματος και αυτό παρά την ειλημμένη απόφαση για δραστική περιστολή των δαπανών.Για πολλούς η περιστολή των δαπανών πρέπει να αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της δημοσιονομικής προσπάθειας που γίνεται προς την κατεύθυνση δημιουργίας πρωτογενών πλεονασμάτων.Ο δρόμος είναι δύσκολος γιατί η περιστολή των δαπανών έχει σχέση με νοοτροπίες και εθιμικά δίκαια που βρίσκονται ριζωμένα βαθιά στην ελληνική κοινωνία.Δεν υπάρχει όμως άλλη επιλογή.Οι δαπάνες πρέπει να περιοριστούν και μάλιστα με δραστικό τρόπο και όχι στη λογική της οριζόντιας μείωσης μισθών και συντάξεων.Είναι απαραίτητο οι κρουνοί των ελλειμμάτων να κλείσουν.Οι μηχανές παραγωγής ελλειμμάτων είναι γνωστές, οι ΟΤΑ, το ΕΣΥ, οι ΔΕΚΟ, το ασφαλιστικό σύστημα και μέχρι σήμερα λειτουργούν κανονικά.Εάν δεν μεταβληθεί αυτό, το να λέμε ότι μπήκε πάτος στο βαρέλι του δημόσιου χρέους είναι ουτοπία.Είναι αυτονόητο ότι τα ελλείμματα θα συνεχίσουν να προκαλούν περαιτέρω δανεισμό με αποτέλεσμα ο πάτος να είναι μετακινούμενος και άκρως θεωρητικός.Από την άλλη πλευρά, η συρρίκνωση της οικονομίας για τρίτη συνεχόμενη χρόνια και με σωρευτικό ποσοστό συρρίκνωσης για την τριετία 2009-2011, που ξεπερνά το 11%, δίνει διαστάσεις άκρως ανησυχητικές για το μέλλον.Οι τελευταίες αποφάσεις για περιορισμό του ποσοστού συμμετοχής στα συγχρηματοδοτούμενα έργα στο 5% δίνει την εντύπωση πως το ΕΣΠΑ 2007-2013 με απορρόφηση μέχρι σήμερα 5 δισ. ευρώ από τα 20 δισ. ευρώ, που έχουν εγκριθεί, όπως και οι νέες δανειοδοτήσεις από την ευρωπαϊκή τράπεζα επενδύσεων με χαμηλό επιτόκιο, μπορούν να μεταβάλουν την επενδυτική άπνοια που επικρατεί την τελευταία κυρίως τριετία.Και όλα αυτά υπό την αίρεση διάψευσης των μελετών που θέλουν τις δημοσιονομικές προσπάθειες τόνωσης μιας οικονομίας να έχουν οριακό αποτέλεσμα όταν τα επίπεδα του δημόσιου χρέους εντοπίζονται μεταξύ 60%-100% του ΑΕΠ και κανένα αποτέλεσμα όταν ξεπερνούν το 100%, όπως στην περίπτωση της χώρας μας.Η χώρα περνά τη μεγαλύτερη ύφεση από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και στη βάση αυτή τα περιθώρια δημοσιονομικών επιλογών είναι μικρά.Πρέπει εφόσον φτάσαμε στα όρια της φοροδοτικής ικανότητας φυσικών και νομικών πρόσωπων να περιορίσουμε σπατάλες και δαπάνες που δεν προσφέρουν τίποτα.Αυτό πρέπει να γίνει με έντιμο και δίκαιο τρόπο, ώστε να έχουν την έξωθεν καλή μαρτυρία και την όσο το δυνατό ευκολότερη αποδοχή.

Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος
(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΤΙΣ 6/8/2011)

Αποφάσεις υψηλού συμβολισμού
ΤΟΥ ΣΑΡ. ΛΕΚΚΑ

Από το σύνολο των αποφάσεων που έχουν ληφθεί τους τελευταίους μήνες για την αντιμετώπιση της κρίσης χρέους που ταλανίζει την ευρωζώνη, τρεις θεωρούμε ότι έχουν τα χαρακτηριστικά των αποφάσεων κομβικού χαρακτήρα, δηλαδή αποφάσεων με στοιχεία ιστορικού και πρακτικού προσανατολισμού, αξιοπρέπειας και κυρίως υψηλού συμβολισμού.Η πρώτη ήταν από την πλευρά της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας όταν στις 3 Μαΐου 2010 ανακοίνωσε ότι θα αποδέχονταν ελληνικά ομόλογα ως ενέχυρο για την παροχή δανείων ανεξαρτήτως της αξιολόγησης που θα είχαν οι τίτλοι από τους περίφημους οίκους αξιολόγησης.Στην ουσία η ΕΚΤ αδρανοποιούσε την πρακτική των οίκων αξιολόγησης να οδηγούν σε αδιέξοδο τις ελληνικές τράπεζες μέσω των διαδοχικών υποβαθμίσεων της ελληνικής οικονομίας. Ετσι το χαλαρό όριο αποδοχής, το Β+, πλέον δεν είχε καμία πρακτική αξία.Η συγκεκριμένη κίνηση της ΕΚΤ ήταν κίνηση υψηλής πολιτικής δράσης, διότι για πρώτη φορά ένα θεσμοθετημένο όργανο της Ευρωπαϊκής Ενωσης έβαζε τους οίκους αξιολόγησης στο περιθώριο.Η δεύτερη απόφαση ήταν πάλι από την ΕΚΤ, όταν στις 10/5/2010, παράλληλα με τη δημιουργία ευρωπαϊκού μηχανισμού διάσωσης 750 δισ. ευρώ που σχημάτισαν από κοινού ΕΕ-ΕΚΤ -ΔΝΤ, αποφάσισε την αγορά κρατικών ομολόγων από τη δευτερογενή αγορά.Ηταν απόφαση υψηλού συμβολισμού μιας και στην ουσία αλλοίωνε ακόμη και τα χαρακτηριστικά με τα οποία είχε γίνει γνωστή στη διεθνή κοινότητα.Ηταν απόφαση που ξεπερνούσε τα όρια του καταστατικού της, όμως ήταν απόφαση που έδειχνε ότι η αποφασιστικότητα για την αντιμετώπιση φαινομένων που δεν άρμοζαν σε μία ευνομούμενη οικονομική οντότητα θα ήταν πλέον μία από τις καλούμενες άτυπες αρμοδιότητές της. Η τρίτη κομβικού χαρακτήρα απόφαση ήταν σαφέστατα της έκτακτης Συνοδού Κορυφής στις 11 και 12 Μαρτίου 2011 και δει της αγοράς κρατικών ομολόγων από την πρωτογενή αγορά από τον μόνιμο ευρωπαϊκό μηχανισμό στήριξης για την περίοδο μετά το 2013.Οι ηγέτες της ευρωζώνης και δει ορισμένοι εξ αυτών, όπως η Μέρκελ, έκαναν την υπέρβασή τους όπως την είχαν κάνει οι τεχνοκράτες της ΕΚΤ στις 10 Μαΐου 2010, όταν είχαν αποφασίσει την αγορά ομολόγων κρατών της ένωσης από τη δευτερογενή αγορά.Η υπέρβαση όμως ήταν λελογισμένη όπως και αυτή των τεχνοκρατών της ΕΚΤ.Οι τελευταίοι όταν αποφάσισαν την αγορά ομολόγων κρατών που δέχονταν πίεση από τις αγορές και από τους κερδοσκοπικούς οργανισμούς δεν υιοθέτησαν την απόλυτη πρακτική της ποσοτικής χαλάρωσης των ΗΠΑ και της Βρετανίας, αλλά έθεσαν συγκεκριμένα όρια και παράλληλα συγκεκριμένες πρακτικές αντιστάθμισης των κινδύνων που η πρακτική τους δημιουργούσε.Ετσι η επιπλέον ρευστότητα που η πρακτική της απόκτησης ομολόγων από τη δευτερογενή αγορά δημιουργούσε, άμεσα απορροφούνταν μέσω καταθέσεων στην Κεντρική Τράπεζα.Στη λογική αυτή και η απόφαση των Ευρωπαίων ηγετών για αγορά ομολόγων από την πρωτογενή αγορά από τον μόνιμο μηχανισμό στήριξης έχει λελογισμένα χαρακτηριστικά.Βοηθά μεν τα κράτη-μέλη που έχουν προβλήματα και έχουν ασπαστεί προγράμματα με χαρακτήρα μνημονίου, όμως δεν δωρίζει τίποτα.Οπως είδαμε και στην περίπτωση της Ελλάδος, οι Ευρωπαίοι ηγέτες έχοντας διαπιστώσει τα ασφυκτικά και εξωπραγματικά χρονικά όρια καθώς και το υψηλό κόστος αποπληρωμής συγκατάθεσαν στην παράταση του χρόνου αποπληρωμής και στη μείωση των επιτοκίων στέλνοντας όμως συγκεκριμένο μήνυμα.Το μήνυμα είναι ότι η αποπληρωμή θα γίνει με πραγματικούς όρους και χωρίς τρικ λογιστικού ή χρηματοοικονομικού χαρακτήρα, γι’ αυτό και οι περιπτώσεις χρησιμοποίησης τρικ, όπως αυτό της επαναγοράς χρέους από τη δευτερογενή αγορά, ούτε καν συζητηθήκαν.Το μήνυμα ήταν σαφές.Η Ελλάδα δημιούργησε χρέη τα οποία πρέπει να αποπληρώσει στο ακέραιο με συμβατικούς τρόπους.Τέτοιοι τρόποι είναι η δημιουργία πρωτογενών πλεονασμάτων, η παραγωγικότητα και η ποσοστιαία αύξηση του ΑΕΠ σε επίπεδα υψηλοτέρα των επιτοκίων δανεισμού, τα έσοδα από ιδιωτικοποιήσεις και η απουσία κρυφών ελλειμμάτων.Τέτοιοι τρόποι απαιτούν όμως επιμονή, υπομονή και αλλαγή νοοτροπιών που έχουν γαλουχηθεί επί δεκαετίες με χαρακτηριστικά που δεν συνάδουν με τη σκληρή προσπάθεια που πλέον απαιτείται.

Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 20/3/2011)

Αδήριτος ανάγκη η ιδέα του συνταγματικού φρένου χρέους
ΤΟΥ ΣΑΡ. ΛΕΚΚΑ

Η συνταγματική κατοχύρωση της δημοσιονομικής ορθοδοξίας για τα κράτη μέλη της ευρωζώνης, ώστε να μην ξαναεπαναληφθεί το φαινόμενο της κρίσης χρέους που ταλανίζει τα κράτη της Ενωσης τους τελευταίους μήνες, τίθεται από τη Γερμανία ως το σημαντικότερο τμήμα ενός πλαισίου πρόβλεψης ικανού να αντιμετωπίσει τα φαινόμενα των ελλειμμάτων και των χρεών εν τη γενέσει τους.Κατ' αρχήν η ιδέα του συνταγματικού φρένου χρέους δεν είναι της Γερμανίας. Η πρώτη διδάξασα είναι η Ελβετία που το 2001 έθεσε στο Σύνταγμά της ανώτατο όριο ελλείμματος το 3% ως προς το ΑΕΠ. Ακολούθησε η Γερμανία με συνταγματική πρόβλεψη να μην ξεπερνά το ετήσιο έλλειμμα το 0,35% από το 2016 και η Πολωνία.Η συνταγματική κατοχύρωση της δημοσιονομικής ορθοδοξίας με συγκεκριμένα επιτρεπτά όρια κατά την προσωπική μας άποψη πρέπει να υπάρχει.Ο πολιτικός ανταγωνισμός που υπάρχει και που σε ορισμένες χρονικές περιόδους, όπως κατά τις προεκλογικές, είναι ιδιαίτερα έντονος, οδηγεί σε πλειοδοσίες τέτοιας μορφής που ο δημοσιονομικός εκτροχιασμός είναι δεδομένος.Οι πολιτικοί εκ της φύσεώς τους δεν έχουν άλλη διέξοδο παρά της ανταγωνιστικότερης πρότασης προς το εκλογικό σώμα που τους εκλέγει σε σχέση με τον βασικό αντίπαλό τους.Ειδικά μεταξύ των κομμάτων εξουσίας έχουμε δει κατά το παρελθόν κωμικοτραγικές καταστάσεις πλειοδοσίας, όπως για παράδειγμα για το ύψος των συντάξεων που έμειναν στην ιστορία.Η ανάκτηση της εξουσίας ή η επανεκλογή προσδιορίζει όρους δραστηριοποίησης που οι υπό φυσιολογικές συνθήκες δεν θα υιοθετούνταν.Ομως το δέλεαρ της εξουσίας είναι ισχυρό, όπως ισχυρότατη είναι και η αδυναμία των ψηφοφόρων να κατανοήσουν το μέγεθος των προβλημάτων που σε βάθος χρόνου θα ανακύψουν από τις ψηφοθηρικές πλειοδοσίες χωρίς όρια.Στη βάση αυτή και εφόσον η αυτοπειθαρχία είναι λέξη που μόνο ως αστείο ακούγεται στην πλευρά των πολιτικών, τότε θα πρέπει να υπάρχουν πλαίσια πειθαρχίας.Η συνταγματική κατοχύρωση της δημοσιονομικής τάξης πρέπει να υπάρχει, πλην όμως πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις ακραίες καταστάσεις που κατά διαστήματα εμφανίζονται στην παγκόσμια οικονομία και οι οποίες σε πλείστες των περιπτώσεων έχουν υπόβαθρο την ιδιωτική και όχι την δημόσια οικονομία.Η τελευταία χρηματοπιστωτική κρίση ήταν αποτέλεσμα της απουσίας ελέγχου των περίτεχνων χρηματοπιστωτικών εργαλείων, καθώς και της απληστίας μίας μερίδας τεχνοκρατών.Το βάθος της απληστίας ήταν τέτοιας μορφής που συμπαρέσυρε στη δίνη της επιχειρήσεις, οργανισμούς και κράτη.Η μετατροπή της κρίσης από χρηματοπιστωτική σε δημοσιονομική και τελικά σε κρίση χρέους οφείλεται στις παρεμβάσεις των κυβερνήσεων για να μην υπάρξει οικονομικός Αρμαγεδών.Στην ουσία ο ιδιωτικός τομέας τορπίλισε τη δημοσιονομική ισορροπία και οδήγησε σε καταστάσεις πρωτόγνωρες κυβερνήσεις και φορολογούμενους.Το βασικό συμπέρασμα που μπορούμε να εξάγουμε από τη μεγαλύτερη από το 1930 χρηματοπιστωτική κρίση είναι ότι η απουσία θεσμοθετημένων ορίων, εντός των οποίων πρέπει να δραστηριοποιείται ο ιδιωτικός τομέας, οδηγεί σε αναγκαστικές παρεμβάσεις από την πλευρά του Δημοσίου που καταληκτικά οδηγούν σε κρίσεις χρέους.Το ορθό είναι να υπάρχει συνταγματικό ανώτατο όριο ελλειμμάτων και χρεών με προβλέψεις όμως έκτακτων συνθηκών.Τέτοιες μπορεί να είναι το αρνητικό πρόσημο στην ανάπτυξη, η διόγκωση των τιμών των καυσίμων και γενικά προβλέψεις ακραίων καταστάσεων.Εξάλλου στο γερμανικό Σύνταγμα υπάρχουν προβλέψεις για αυξημένα ελλείμματα σε περιόδους ύφεσης και δυσμενών καιρικών φαινόμενων, πλην όμως η έγκριση της χρηματοδότησής τους απαιτεί αυξημένη πλειοψηφία στη Βουλή.Οι προβλέψεις αυτές είναι αναγκαίες, διότι όπως είδαμε κατά την τελευταία τριετία εάν δεν υπήρχαν οι δημοσιονομικές παρεμβάσεις και είχαν αφεθεί στην τύχη τους μεγάλες επιχειρήσεις, τράπεζες αλλά και ολόκληροι κλάδοι (αυτοκινητοβιομηχανία ΗΠΑ), σήμερα θα μιλάγαμε για ύφεση ανώτερη εκείνης της δεκαετίας του 1930.Μονολιθικά συνταγματικά όρια χωρίς προβλέψεις θα μπορούσαν να υπάρξουν εάν οι ελεγκτικοί μηχανισμοί της ιδιωτικής δραστηριότητας ήταν τέτοιας μορφής, από τεχνολογική και ηθική πλευρά, που να αφαιρούσαν κάθε περίπτωση εκτροπών ανάλογων εκείνων με τα στεγαστικά δάνεια χαμηλής φερεγγυότητας που θεωρούνται ακόμη και σήμερα ως το υπόβαθρο της μεγαλύτερης από το 1930 διεθνούς κρίσεως.

Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 13/2/2011)

Η πολιτική διαχείριση της κρίσης.
ΤΟΥ ΣΑΡ. ΛΕΚΚΑ

Μερικές φορές η πορεία των πραγμάτων είναι τέτοια που οι θύτες και τα θύματα συμπορεύονται προς μια κατεύθυνση ταυτιζόμενων συμφερόντων. Τα θύματα της χρηματοπιστωτικής κρίσης οι απλοί φορολογούμενοι πολίτες και οι θύτες της μεγαλύτερης από το 1930 κρίσης είχαν, όπως φάνηκε στις ενδιάμεσες εκλογές των ΗΠΑ στις αρχές Νοεμβρίου 2010, τον ίδιο στόχο, τον πρόεδρο Ομπάμα. Η αφετηρία τους είναι διαφορετική όμως ο κοινός στόχος διαμόρφωσε συνθήκες συμπόρευσης, ενώ υπό φυσιολογικές συνθήκες θύματα και θύτες θα έπρεπε τουλάχιστον να βρίσκονταν σε κατάσταση πλήρους αντιπαλότητας.Η κυβέρνηση Ομπάμα δεν έχει ευθύνες για την κρίση και την ύφεση που ακολούθησε, όμως στα μάτια των απλών πολιτών τα άτομα που κυβερνούν έχουν την ευθύνη των δυσμενών καταστάσεων που τους περιβάλλουν.Αρα η καταψήφιση της κυβέρνησης λειτουργεί ως μηχανισμός αποσυμπίεσης της συσσωρεμένης κατακραυγής από τις επιπτώσεις της χρηματοπιστωτικής κρίσης.Από την άλλη πλευρά, ο στόχος των θυτών της ύφεσης είναι να μην υπάρχουν αλλαγές συρρίκνωσης της επιρροής τους και κυρίως μεταβολές του πλαισίου δραστηριότητάς τους προς την κατεύθυνση μεγαλύτερων ελέγχων.Το αποτέλεσμα των εκλογών για το Κογκρέσο όπου ο έλεγχος της Βουλής των Αντιπροσώπων και της Γερουσίας πέρασε στα χέρια των Ρεπουμπλικανών πέρα του γεγονότος ότι κάθε πολιτική δράση στον οικονομικό κυρίως τομέα πρέπει να έχει τη συναίνεση για να μην ισχυρισθούμε την έγκριση των Ρεπουμπλικανών σημαίνει και νίκη των μεγάλων εταιρειών του τραπεζικού ασφαλιστικού και πετρελαϊκού τομέα και φυσικά των λόμπι που τα εκπροσωπούν.Τα λόμπι αυτά πίεζαν όλο το διάστημα που προηγήθηκε των ενδιάμεσων εκλογών προς την κατεύθυνση ανατροπής των μεταρρυθμίσεων που προωθούσε ο πρόεδρος Ομπάμα.Παρ' ότι όλες οι μεταρρυθμίσεις που προωθούνταν ήταν χαμηλού βεληνεκούς με την έννοια ότι αντιμετώπιζαν τις καταστάσεις με τον πιο ανώδυνο τρόπο, εν τούτοις τα λόμπι επεδίωκαν την παραμονή του πλαισίου δραστηριότητας τους στη μορφή που γνωρίζαμε πριν από την κρίση.Στην ουσία δεν ήθελαν καμία μεταβολή, πιστεύοντας ότι ο παράγοντας χρόνος θα επουλώσει πληγές και θα οδηγήσει στη λήθη τις πρακτικές που οδήγησαν στη μεγαλύτερη κρίση από το 1930.Οπως και να έχει, θύτες και θύματα, ξεκινώντας από διαφορετικές αφετηρίες λειτούργησαν με τρόπο που καταληκτικά τα θύματα ενήργησαν άθελά τους ως εντεταλμένα όργανα των θυτών.Εάν τα θύματα της κρίσης γνώριζαν ότι έμμεσα θέτουν με την ψήφο τους προσκόμματα για τη μεταβολή του υπόβαθρου που εξέθρεψε την κρίση και εάν γνώριζαν ότι η πραγματική πρόθεση της κυβέρνησης ήταν να θέσει όρια στην απληστία των τεχνοκρατών ίσως ψήφιζαν διαφορετικά.Ομως, κανένας δεν προπαγάνδισε προς αυτή την κατεύθυνση, ούτε η ίδια η κυβέρνηση Ομπάμα, η οποία ούτως ή άλλως δεν είχε την πρόθεση για σημαντικές και ουσιαστικές μεταβολές.Στην ουσία η αποψίλωση της δύναμης της κυβέρνησης Ομπάμα ίσως και να αποτελεί θείο δώρο για τα εντεταλμένα κυβερνητικά όργανα που προωθούσαν την αδράνεια και τη λήθη από τη μεταβολή των κακώς κειμένων.Παρά τον όγκο των παράπλευρων συνεπειών της κρίσης για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις, ποτέ δεν υπήρχε σαφή πολιτική ένδειξη για δράση ουσίας.Η κυβέρνηση Ομπάμα αναλώθηκε σε φραστικές και πομπώδεις διακηρύξεις, όπως και σε λεκτική καταδίκη όλων εκείνων που με τις πράξεις τους και τις παραλείψεις τους οδήγησαν στη μεγαλύτερη χρηματοπιστωτική κρίση, χάνοντας πολύτιμο χρόνο.Η αδυναμία άμεσων κυρώσεων και άμεσων νομοθετικών πλαισίων ενίσχυσης του ρυθμιστικού και ελεγκτικού πλαισίου ήταν εμφανής από την πρώτη στιγμή που η κυβέρνηση Ομπάμα όρθωνε πάντα λεκτικά το ανάστημά της στις δυνάμεις της αγοράς και στους εκπροσώπους της.Η πολιτική διαχείριση της χρηματοπιστωτικής κρίσης και της ύφεσης που ακολουθεί δεν διαφέρει σε τίποτα από ανάλογες του παρελθόντος.Το όποιο ιδεολογικό περίβλημα δόθηκε, κατέπεσε γρήγορα, αφού αποδείχθηκε στην πράξη ότι μεγάλο μέρος των υποτιθέμενων αμύντορων είναι μίσθαρνα όργανα των λόμπι που στην κυριολεξία αφανώς κατευθύνουν την κυβερνητική διαχείριση.Ο πολιτικός κόσμος για μία ακόμη φορά μετρήθηκε και φάνηκε λίγος στις συνειδήσεις των απλών πολιτών.

Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 6/2/2011)

Αναδιανομή κεφαλαίων με το διαρκές έγκλημα του δημόσιου χρέους.
ΤΟΥ ΣΑΡ. ΛΕΚΚΑ

Αρκετές φορές συμβαίνει να αντιδρούμε και να σχολιάζουμε για αρκετό καιρό καταστάσεις που θίγουν τον οικογενειακό μας προϋπολογισμό και τις επενδυτικές μας δραστηριότητες όταν τα πράγματα δεν πηγαίνουν προς την κατεύθυνση που προσδοκούμε.Το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα είναι το γεγονός της πτώσης των χρηματιστηριακών αξιών μετά το σκάσιμο της φούσκας τη διετία 1999-2000 που οδήγησε στην απώλεια αποταμιευτικών πόρων δεκάδων δισ. δραχμών.Για πολλούς τότε συνέβη η μεγαλύτερη αναδιανομή κεφαλαίων που είχε συντελεστή στην ιστορία της χώρας.Η χρηματιστηριακή κατάρρευση έπληξε πολλά ελληνικά νοικοκυριά που πίστεψαν στο γρήγορο και αέναο πλούτο.Πλήθος επενδυτών όμως ανακάλυψε την άλλη πλευρά του χρηματιστηριακού παιχνιδιού, την ανάλγητη, την σκληρή, την απρόσωπη, ενώ ακόμη και σήμερα στηλιτεύουν τις πρακτικές και τα παιχνίδια εκείνης της εποχής.Μπορεί σήμερα να φαίνεται κυνικό, όμως, η προσωπική μας άποψη είναι ότι η μεγαλύτερη αναδιανομή κεφαλαίων δεν έγινε με τη φούσκα του Χρηματιστηρίου, αλλά γίνεται με το διαρκές έγκλημα του δημόσιου χρέους.Σύμφωνα με την εισηγητική έκθεση του προϋπολογισμού 2011 το δημόσιο χρέος στα τέλη του 2010 θα φθάσει τα 330,4 δισ. ευρώ ή το 142,5% του ΑΕΠ, ενώ στα τέλη του 2011 θα φθάσει τα 348,5 δισ. ευρώ ή το 152,6% του ΑΕΠ.Μεταξύ του 2008 και του 2011 η ποσοστιαία αύξηση του δημόσιου χρέους της γενικής κυβέρνησης θα είναι της τάξεως των 42,3 μονάδων και σε απόλυτα μεγέθη της τάξεως των 87 δισ. ευρώ.Για την αποπληρωμή (χρεολύσια) και την εξυπηρέτηση (τόκοι) του δημόσιου χρέους την περίοδο 2000-2010 το ελληνικό Δημόσιο έχει καταβάλει 330,2 δισ. ευρώ!Δηλαδή κατά τη δεκαετία του 2000 καταβάλαμε στους πιστωτές μας κεφάλαια που αντιστοιχούν στο ύψος του σημερινού χρέους .Στη βάση αυτή η μεγαλύτερη ιστορικά και από ιδρύσεως του ελληνικού κράτους αναδιανομή κεφαλαίων συντελείται μέσω της εξυπηρέτησης και αποπληρωμής του δημόσιου χρέους.Οι δαπάνες αυτές στην ουσία αποτελούν μεταφορά εισοδήματος από το σύνολο του πληθυσμού προς αυτούς που κατέχουν ομόλογα και έντοκα γραμμάτια του ελληνικού Δημοσίου.Εάν λάβουμε υπόψη μας ότι οι ομολογιούχοι είναι ένα μικρό υποσύνολο του πληθυσμού, οι οποίοι κατά τεκμήριο ανήκουν στα υψηλά εισοδηματικά κλιμάκια τότε οι διανεμητικές επιπτώσεις είναι εμφανείς διά γυμνού οφθαλμού.Το βάρος για τους απλούς πολίτες είναι ιδιαίτερα μεγάλο, αφού σε αντίθεση με την αναδιανομή που έγινε μέσω του σκασίματος της φούσκας του Χρηματιστηρίου, όπου χάθηκαν αποταμιεύσεις, κατά την εξυπηρέτηση και αποπληρωμή του χρέους χάνεται εισόδημα από έμμεσους και άμεσους φόρους και επιπλέον κοινωνικές δαπάνες που σε περιόδους ύφεσης είναι ιδιαιτέρα αναγκαίες.Για να κατανοήσουμε πιο εύκολα το βάρος που πέφτει στους ώμους των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων αρκεί να σκεφθούμε ότι ο λόγος των δαπανών για τόκους προς το ΑΕΠ δείχνει πόσο πρέπει να αυξηθεί η μέση φορολογική επιβάρυνση για να χρηματοδοτηθούν οι δαπάνες για τόκους.Για παράδειγμα το 2011 υπολογίζεται ότι οι δαπάνες για τόκους θα φθάσουν τα 15,9 δισ. ευρώ ή στο 7% του ΑΕΠ.Δηλαδή οι δαπάνες για τόκους κατά το 2011 θα ξεπεράσουν τα έσοδα που προβλέπονται ότι θα εισπραχθούν το ίδιο έτος από τον φόρο εισοδήματος φυσικών και νομικών προσώπων και που προϋπολογίζονται στο ποσό των 14,8 δισ. ευρώ.Αυτό το 7% θα πρέπει να εξευρεθεί είτε από την αύξηση των άμεσων και έμμεσων φόρων είτε από τις περικοπές δαπανών που διαφορετικά θα κατευθύνονταν στην υγεία, στην παιδεία, στην ασφάλεια, στον πολιτισμό.Δηλαδή η συντριπτική πλειονότητα των ομάδων μεσαίου και χαμηλού εισοδήματος υφίσταται τεράστια αφαίμαξη πόρων μέσω της φορολογίας με ταυτόχρονη αποεπένδυση άυλων μορφών κρατικής παρέμβασης.Επιπλέον, εάν λάβουμε υπόψη ότι το 80% του δημόσιου χρέους έτους 2010 περί τα 264 δισ. ευρώ διακρατείται από ξένους επενδυτές, τότε η αναδιανομή κεφαλαίων συντελείται εις βάρος της εθνικής οικονομίας, αφού πόροι και μάλιστα ιδιαίτερα σημαντικοί μεταφέρονται κάθε χρόνο στο εξωτερικό.Εάν σκεφθούμε ότι την περίοδο 2000-2010 πληρώσαμε για τόκους και κεφάλαιο 330 δισ. ευρώ η απλή λογική θέλει το 80% δηλαδή 264 δισ. ευρώ να έφυγαν στο εξωτερικό.Δυσθεώρητη αφαίμαξη για τα επίπεδα της χώρας με ένα ΑΕΠ της τάξεως των 231,9 δισ. ευρώ - 2010 και τρομερή αναδιανομή κεφαλαίων για έναν λαό που ακόμη δεν έχει συνειδητοποιήσει ότι οι απώλειες της φούσκας του Χρηματιστηρίου είναι μηδαμινές σε σχέση με τις διαχρονικές απώλειες του δημόσιου χρέους.Για να βοηθήσουμε στην ενεργοποίηση των συνειδήσεων, αρκεί να πούμε ότι με όρους δραχμής οι δαπάνες που απαιτήθηκαν τη δεκαετία 2000-2010 για την αποπληρωμή και εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους έφθασε τα 112.447.500.000.000 δραχμές ή πιο απλά 112,5 τρισ. δραχμές.

Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΙΣ 30/1/2011)

Η ποσοτική νομισματική χαλάρωση της Fed .
ΤΟΥ ΣΑΡ. ΛΕΚΚΑ

Οπως είναι γνωστό η Κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ στο πλαίσιο της ποσοτικής νομισματικής χαλάρωσης από την άνοιξη του 2009 και επί έναν χρόνο μέχρι την έναρξη του καλοκαιριού 2010 είχε αγοράσει τιτλοποιημένα στεγαστικά δάνεια αξίας 1,25 τρισ. δολ., τίτλους στεγαστικών δανείων αξίας 175 δισ. δολ. από τους κολοσσούς Fannie Mae και Freddie Mac και ομόλογα του αμερικανικού δημοσίου αξίας 300 δισ. δολ. Συνολικά είχε αγοράσει τίτλους 1,7 τρισ. δολ.Το δεύτερο πακέτο ποσοτικής χαλάρωσης εντοπίζεται στις αρχές Νοεμβρίου 2010 όταν εγκρίθηκε η αγορά κρατικών ομολόγων αξίας 600 δισ. δολ., η οποία θα γίνεται σταδιακά μέχρι το καλοκαίρι του 2011.Ταυτόχρονα θα επανατοποθετηθούν τόκοι αξίας 300 δισ. δολ. που έχουν προκύψει από ανάλογες τοποθετήσεις του παρελθόντος. Δηλαδή, συνολικά θα αγοράσει μέσο-μακροπρόθεσμα ομόλογα διάρκειας 5-10 ετών, ύψους 900 δισ. δολ., με συχνότητα περίπου 100 δισ. δολ. τον μήνα.Σωρευτικά τα δύο πακέτα οδηγούν σε μία ποσοτική χαλάρωση της τάξεως των 2,6 τρισ. δολ.Τεράστιο ποσό, όμως αναγκαίο κατά την κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ για τη στήριξη της ασθενούσας αμερικανικής οικονομίας.Η ασθενική αναπτυξιακή δυναμική καθώς και η αύξηση της ανεργίας κοντά στα επίπεδα του 10% δεν άφηνε πολλά περιθώρια.Για πολλούς τέτοια ποσοτική χαλάρωση, τέτοιο κόψιμο χρήματος, αποτελεί το απόλυτο πληθωριστικό υπόβαθρο.Πόσο δίκιο όμως έχουν;Τα εγχειρίδια οικονομικής θεωρίας είναι ξεκάθαρα.Τη νομισματική βάση μιας οικονομίας αποτελούν η νομισματική κυκλοφορία, δηλαδή τα τραπεζογραμμάτια και τα κέρματα που διακρατά το μη τραπεζικό κοινό και τα ρευστά διαθέσιμα των τραπεζών, δηλαδή αυτά που διατηρούν είτε στην κεντρική τράπεζα είτε στα ταμεία τους.Οταν μία κεντρική τράπεζα αγοράζει χρεόγραφα από τις ιδιωτικές τράπεζες, εκείνο που στην ουσία συμβαίνει είναι να πιστώνονται οι λογαριασμοί που έχουν οι ιδιωτικές στην κεντρική τράπεζα.Αυτό όμως δεν σημαίνει τίποτα για την πραγματική οικονομία, αφού ήδη όπως είπαμε τα διαθέσιμα των τραπεζών αποτελούν τμήμα της νομισματικής βάσης.Η πρακτική αυτή στην ουσία οδηγεί στην αύξηση της νομισματικής βάσης, δηλαδή στην αύξηση του πρωτογενούς χρήματος, το οποίο ελέγχει η κεντρική τράπεζα.Για να υπάρξει αύξηση της προσφοράς χρήματος, δηλαδή για να υπάρξει αύξηση του χρήματος που κυκλοφορεί στην πραγματική οικονομία πρέπει να δημιουργηθεί δευτερογενές ή τραπεζικό χρήμα.Αυτό δημιουργείται όταν οι τράπεζες από τα πλεονάζοντα διαθέσιμά τους χορηγούν δάνεια σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά.Εάν αυτό δεν συμβεί τότε όσες ποσότητες χρήματος και εάν κόψει η κεντρική τράπεζα η προσφορά χρήματος δεν θα αυξηθεί.To πρόβλημα εντοπίζεται στο γεγονός ότι η χρηματοπιστωτική κρίση έχει δημιουργήσει προβλήματα στην πραγματική οικονομία με αποτέλεσμα νοικοκυριά και επιχειρήσεις να μην ζητούν δάνεια, ενώ από την άλλη η ποιότητα του δανειακού χαρτοφυλακίου των τραπεζών συνεχώς να υποβαθμίζεται από τα δάνεια που δεν εξυπηρετούνται κανονικά.Στην ουσία μικρή ποσότητα κεφαλαίων μετουσιώνεται σε νέο δανεισμό, οπότε η προσφορά χρήματος δεν αυξάνεται με ρυθμούς που σχεδιάζουν οι τεχνοκράτες της κεντρικής τράπεζας.Το μεγαλύτερο τμήμα των κεφαλαίων τοποθετείται από τις τράπεζες ξανά σε ομόλογα του αμερικανικού δημοσίου.Ετσι παρατηρείται το οξύμωρο η κεντρική διοίκηση των ΗΠΑ να δημιουργεί ελλείμματα και χρέη τα οποία διά μέσω των εμπορικών τραπεζών αγοράζει η κεντρική τράπεζα. Δηλαδή η κεντρική τράπεζα κόβει χρήμα, το οποίο εκ των πραγμάτων αγοράζει δημόσιο χρέος. Αποτέλεσμα, η κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ να κατέχει σήμερα μετά την Κίνα το μεγαλύτερο μέρος του χρέους της χώρας.Στην κυριολεξία οι Αμερικάνοι δημιουργούν χρέη, τα οποία αγοράζουν και οι ίδιοι, οπότε εκ των πραγμάτων είναι αναγκασμένοι να κόβουν χρήμα το οποίο αντί να πηγαίνει στην πραγματική οικονομία αυξάνει το ενεργητικό της κεντρικής τράπεζας.Πάντως, ακόμη και εάν όλο το χρήμα που κόβει η κεντρική τράπεζα πήγαινε στην πραγματική οικονομία το πληθωριστικό υπόβαθρο για να δημιουργηθεί προϋποθέτει συνθήκες πλήρους απασχόλησης.Με ανεργία περί το 10%, η όποια αύξηση της προσφορά χρήματος δεν οδηγεί σε ισόποση αύξηση των τιμών.Σύμφωνα με την ποσοτική θεωρία του χρήματος το γενικό επίπεδο τιμών αυξάνεται αναλογικά με την αύξηση της προσφοράς χρήματος.Δηλαδή εάν η προσφορά χρήματος αυξηθεί κατά 3,5%, τότε οι τιμές θα αυξηθούν σύντομα κατά 3,5% με την προϋπόθεση ότι δεν υπάρχει ανεργία.Εάν όμως υπάρχει μη αξιοποιήσιμο παραγωγικό δυναμικό, τότε ένα μέρος από την αύξηση της προσφοράς χρήματος θα κατευθυνθεί στην τόνωση της παραγωγής και όχι στην κατανάλωση.

Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος.

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 23/1/2011)

Η αποτελεσματική πρακτική... αποδυνάμωσης ενός νομίσματος.
ΤΟΥ ΣΑΡ. ΛΕΚΚΑ

Οι πρακτικές που είναι διαθέσιμες στις νομισματικές αρχές ενός κράτους για την αποδυνάμωση του νομίσματός του είναι τέσσερις.Πρώτη μέσω της μείωσης των επιτοκίων, δεύτερη μέσω της ποσοτικής χαλάρωσης, δηλαδή μέσω του κοψίματος χρήματος, τρίτη η πώληση του εγχώριου νομίσματος και τέταρτη η αγορά του ανταγωνιστικού νομίσματος.Κατά το 2010 όλες οι εναλλακτικές επιλογές εφαρμόστηκαν από διαφορετικά κράτη που ήθελαν να ενδυναμώσουν την οικονομία τους μέσω του νομίσματός τους.Την άνοιξη του 2009 οι ισχυρές οικονομίες του πλανήτη είχαν μειώσει τα βασικά επιτόκια των νομισμάτων τους στα χαμηλότερα επίπεδα της ιστορίας τους.Κατά το 2010 το παιχνίδι με τα επιτόκια εντοπίσθηκε μόνο σε μακροπρόθεσμες διάρκειες και επιτυγχάνονταν μέσω της αγοράς ομολόγων.Από εκεί και μετά χρησιμοποιήθηκαν κατά κόρο οι υπόλοιπες πρακτικές.Την ποσοτική χαλάρωση χρησιμοποίησαν ΗΠΑ, Βρετανία και Ιαπωνία, την πώληση του εγχώριου νομίσματος χρησιμοποίησαν τα κράτη της Νοτιοανατολικής Ασίας και η Ελβετία, ενώ την αγορά του ανταγωνιστικού νομίσματος τη χρησιμοποίησε η Βραζιλία.Ποιο είναι το κέρδος όμως της χρησιμοποίησης της μείωσης της εξωτερικής αξίας ενός νομίσματος ειδικά σε περιόδους χαμηλής ανάπτυξης και ειδικότερα σε περιόδους που η παγκόσμια οικονομία προσπαθεί να επουλώσει της πληγές της μεγαλύτερης από το 1930 χρηματοπιστωτικής κρίσης.Το δυνητικό όφελος για το κράτος που χρησιμοποιεί την υποτίμηση του νομίσματός του είναι προφανώς η αύξηση των εξαγωγών του προς τα υπόλοιπα κράτη.Τι συμβαίνει όμως όταν όλοι χρησιμοποιούν την ίδια μέθοδο για την ενίσχυση της οικονομίας και κυρίως την ώρα που η παγκόσμια οικονομία μετρά 34 εκατομμύρια νέους ανέργους ως απότοκο της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008-2009.Η απάντηση δίνεται από το παρελθόν.Στην ανάλογη κρίση του 1929 και στην ύφεση της δεκαετίας του 1930 τα κράτη χρησιμοποίησαν πρακτικές προστατευτισμού των οικονομιών τους μέσω της αύξησης των δασμών και των ποσοτικών περιορισμών, ενώ μείωσαν την αξία των νομισμάτων τους για να τονώσουν τις εξαγωγές τους.Αποτέλεσμα γενίκευση της ύφεσης, μείωσης της απασχόλησης, κατάρρευση του παραγωγικού δυναμικού.Αυτό συνέβη διότι το κέρδος του ενός σε όρους ανταγωνιστικότητας λειτουργεί στη βάση των απωλειών του άλλου με τελικό αποτέλεσμα την απουσία τελικού οφέλους για την παγκόσμια οικονομία.Το παιχνίδι της ενίσχυσης μιας οικονομίας μέσω της αύξησης της ανταγωνιστικότητάς της με υπόβαθρο την αποδυνάμωση του νομίσματός της είναι παίχνιο μηδενικού αθροίσματος.Εάν αυτό το μηδενικό άθροισμα αποτυπώθηκε κατά τη δεκαετία του 1930, φανταστείτε πώς θα αποτυπωθεί στις ημέρες μας όπου η παγκοσμιοποίηση των οικονομιών κατευθύνει τα πάντα.Στη βάση αυτή η πορεία των ισχυρών νομισμάτων της υφηλίου κατά το 2010 κινήθηκε λίγο πολύ με όρους που διαμορφώνονται από τα κελεύσματα των αγορών.Συγκεκριμένα, πέρα από τις τέσσερις τεχνοκρατικού περιεχομένου πρακτικές που χρησιμοποιούν οι νομισματικές Αρχές υπάρχει και μια εξίσου αποτελεσματική.Η τεχνική της διασποράς φημών με έντεχνο τρόπο, διαμορφώνει όρους αποτελεσματικής διολίσθησης σε σημείο που οι τεχνοκρατικές πρακτικές να φαντάζουν παιδικά παιχνίδια.Κατά το 2010 το ευρώ υποτιμήθηκε έναντι των ισχυρών νομισμάτων της υφηλίου και μάλιστα έναντι ορισμένων σε σημαντικό ποσοστό.Παρ' ότι κατά τη διάρκεια του έτους οι επίσημες νομισματικές Αρχές δεν υιοθέτησαν καμία από τις τεχνοκρατικές πρακτικές αποδυνάμωσης του νομίσματος εν τούτοις οι φήμες περί διάλυσης του ευρώ, περί εξόδου μελών από την ευρωζώνη, περί πτώχευσης κρατών-μελών του Νότου, περί αδυναμίας εξεύρεσης λύσης για την αναχρηματοδότηση του προβλήματος χρέους που έχουν τα περισσότερα μέλη της ένωσης επέφεραν ισχυρά χτυπήματα στην εξωτερική αξία του ευρώ.Πολλές φορές οι φήμες στηρίζονταν σε δηλώσεις Ευρωπαίων ηγετών και μάλιστα ηγετών-ταγών, οι οποίοι υποδαύλιζαν το κερδοσκοπικό παιχνίδι των δυνάμεων της αγοράς.Στη βάση αυτή το ευρώ κατά το 2010 υποτιμήθηκε έναντι του ιαπωνικού γεν κατά 23,55% , έναντι του ελβετικού φράγκου κατά 18,81%, έναντι του αμερικανικού δολαρίου κατά 9,69% και έναντι της βρετανικής στερλίνας κατά 4,86%.

Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 16/1/2011)