Αδήριτος ανάγκη η ιδέα του συνταγματικού φρένου χρέους
ΤΟΥ ΣΑΡ. ΛΕΚΚΑ

Η συνταγματική κατοχύρωση της δημοσιονομικής ορθοδοξίας για τα κράτη μέλη της ευρωζώνης, ώστε να μην ξαναεπαναληφθεί το φαινόμενο της κρίσης χρέους που ταλανίζει τα κράτη της Ενωσης τους τελευταίους μήνες, τίθεται από τη Γερμανία ως το σημαντικότερο τμήμα ενός πλαισίου πρόβλεψης ικανού να αντιμετωπίσει τα φαινόμενα των ελλειμμάτων και των χρεών εν τη γενέσει τους.Κατ' αρχήν η ιδέα του συνταγματικού φρένου χρέους δεν είναι της Γερμανίας. Η πρώτη διδάξασα είναι η Ελβετία που το 2001 έθεσε στο Σύνταγμά της ανώτατο όριο ελλείμματος το 3% ως προς το ΑΕΠ. Ακολούθησε η Γερμανία με συνταγματική πρόβλεψη να μην ξεπερνά το ετήσιο έλλειμμα το 0,35% από το 2016 και η Πολωνία.Η συνταγματική κατοχύρωση της δημοσιονομικής ορθοδοξίας με συγκεκριμένα επιτρεπτά όρια κατά την προσωπική μας άποψη πρέπει να υπάρχει.Ο πολιτικός ανταγωνισμός που υπάρχει και που σε ορισμένες χρονικές περιόδους, όπως κατά τις προεκλογικές, είναι ιδιαίτερα έντονος, οδηγεί σε πλειοδοσίες τέτοιας μορφής που ο δημοσιονομικός εκτροχιασμός είναι δεδομένος.Οι πολιτικοί εκ της φύσεώς τους δεν έχουν άλλη διέξοδο παρά της ανταγωνιστικότερης πρότασης προς το εκλογικό σώμα που τους εκλέγει σε σχέση με τον βασικό αντίπαλό τους.Ειδικά μεταξύ των κομμάτων εξουσίας έχουμε δει κατά το παρελθόν κωμικοτραγικές καταστάσεις πλειοδοσίας, όπως για παράδειγμα για το ύψος των συντάξεων που έμειναν στην ιστορία.Η ανάκτηση της εξουσίας ή η επανεκλογή προσδιορίζει όρους δραστηριοποίησης που οι υπό φυσιολογικές συνθήκες δεν θα υιοθετούνταν.Ομως το δέλεαρ της εξουσίας είναι ισχυρό, όπως ισχυρότατη είναι και η αδυναμία των ψηφοφόρων να κατανοήσουν το μέγεθος των προβλημάτων που σε βάθος χρόνου θα ανακύψουν από τις ψηφοθηρικές πλειοδοσίες χωρίς όρια.Στη βάση αυτή και εφόσον η αυτοπειθαρχία είναι λέξη που μόνο ως αστείο ακούγεται στην πλευρά των πολιτικών, τότε θα πρέπει να υπάρχουν πλαίσια πειθαρχίας.Η συνταγματική κατοχύρωση της δημοσιονομικής τάξης πρέπει να υπάρχει, πλην όμως πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις ακραίες καταστάσεις που κατά διαστήματα εμφανίζονται στην παγκόσμια οικονομία και οι οποίες σε πλείστες των περιπτώσεων έχουν υπόβαθρο την ιδιωτική και όχι την δημόσια οικονομία.Η τελευταία χρηματοπιστωτική κρίση ήταν αποτέλεσμα της απουσίας ελέγχου των περίτεχνων χρηματοπιστωτικών εργαλείων, καθώς και της απληστίας μίας μερίδας τεχνοκρατών.Το βάθος της απληστίας ήταν τέτοιας μορφής που συμπαρέσυρε στη δίνη της επιχειρήσεις, οργανισμούς και κράτη.Η μετατροπή της κρίσης από χρηματοπιστωτική σε δημοσιονομική και τελικά σε κρίση χρέους οφείλεται στις παρεμβάσεις των κυβερνήσεων για να μην υπάρξει οικονομικός Αρμαγεδών.Στην ουσία ο ιδιωτικός τομέας τορπίλισε τη δημοσιονομική ισορροπία και οδήγησε σε καταστάσεις πρωτόγνωρες κυβερνήσεις και φορολογούμενους.Το βασικό συμπέρασμα που μπορούμε να εξάγουμε από τη μεγαλύτερη από το 1930 χρηματοπιστωτική κρίση είναι ότι η απουσία θεσμοθετημένων ορίων, εντός των οποίων πρέπει να δραστηριοποιείται ο ιδιωτικός τομέας, οδηγεί σε αναγκαστικές παρεμβάσεις από την πλευρά του Δημοσίου που καταληκτικά οδηγούν σε κρίσεις χρέους.Το ορθό είναι να υπάρχει συνταγματικό ανώτατο όριο ελλειμμάτων και χρεών με προβλέψεις όμως έκτακτων συνθηκών.Τέτοιες μπορεί να είναι το αρνητικό πρόσημο στην ανάπτυξη, η διόγκωση των τιμών των καυσίμων και γενικά προβλέψεις ακραίων καταστάσεων.Εξάλλου στο γερμανικό Σύνταγμα υπάρχουν προβλέψεις για αυξημένα ελλείμματα σε περιόδους ύφεσης και δυσμενών καιρικών φαινόμενων, πλην όμως η έγκριση της χρηματοδότησής τους απαιτεί αυξημένη πλειοψηφία στη Βουλή.Οι προβλέψεις αυτές είναι αναγκαίες, διότι όπως είδαμε κατά την τελευταία τριετία εάν δεν υπήρχαν οι δημοσιονομικές παρεμβάσεις και είχαν αφεθεί στην τύχη τους μεγάλες επιχειρήσεις, τράπεζες αλλά και ολόκληροι κλάδοι (αυτοκινητοβιομηχανία ΗΠΑ), σήμερα θα μιλάγαμε για ύφεση ανώτερη εκείνης της δεκαετίας του 1930.Μονολιθικά συνταγματικά όρια χωρίς προβλέψεις θα μπορούσαν να υπάρξουν εάν οι ελεγκτικοί μηχανισμοί της ιδιωτικής δραστηριότητας ήταν τέτοιας μορφής, από τεχνολογική και ηθική πλευρά, που να αφαιρούσαν κάθε περίπτωση εκτροπών ανάλογων εκείνων με τα στεγαστικά δάνεια χαμηλής φερεγγυότητας που θεωρούνται ακόμη και σήμερα ως το υπόβαθρο της μεγαλύτερης από το 1930 διεθνούς κρίσεως.

Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 13/2/2011)