Η άστοχη χρήση οικονομικών όρων.
Του Σαράντου Λέκκα

Καθημερινά ακούμε για διάφορους οικονομικούς όρους οι οποίοι πρέπει, υπό φυσιολογικές συνθήκες, άλλοτε να περιγράφουν την πραγματικότητα και άλλοτε να δίνουν το στίγμα των προσδοκιών όσων τους χρησιμοποιούν.Το θέμα είναι εάν χρησιμοποιούνται ορθά και κυρίως εάν όσα προβάλλουν έχουν σχέση με την ελληνική οικονομία.Μία ψευδαίσθηση των τελευταίων μηνών είναι πως το σχέδιο στήριξης των ελληνικών τραπεζών, καθώς και η άντληση κεφαλαίων από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, πρέπει να αυξήσουν την προσφορά χρήματος στην ελληνική οικονομία.Την χαρακτηρίσαμε ψευδαίσθηση διότι η παραπληροφόρηση είναι πιο κακόηχη λέξη. Τα πράγματα είναι απλά.Οταν αναφερόμαστε στη νομισματική βάση, στην ουσία αναφερόμαστε στα τραπεζογραμμάτια και κέρματα που βρίσκονται στα χέρια τού μη τραπεζικού χώρου, αυτά που οι οικονομολόγοι ονομάζουν νομισματική κυκλοφορία και στα ρευστά διαθέσιμα των τραπεζών.Οταν αυξάνοντα τα ρευστά διαθέσιμα των τραπεζών απλά αυξάνεται η νομισματική βάση και σε καμία περίπτωση η προσφορά χρήματος.Οταν για παράδειγμα οι τράπεζες αντλούν ρευστότητα από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα με εγγύηση ομόλογα που έχουν στην κατοχή τους ή με εγγύηση ομόλογα - προϊόντα του σχεδίου στήριξης της ρευστότητάς τους απλά θα αυξηθούν τα διαθέσιμά τους.Δηλαδή, όπως λένε και οι οικονομολόγοι, θα αυξηθεί το πρωτογενές χρήμα.Πότε θα έχουμε αύξηση της προσφοράς χρήματος ή όπως αποκαλείται, αύξηση του δευτερογενούς ή τραπεζικού χρήματος;Θα έχουμε μόνο όταν η πλεονάζουσα ρευστότητα των πιστωτικών ιδρυμάτων, δηλαδή η ποσότητα που απομένει όταν παρακρατηθούν τα υποχρεωτικά διαθέσιμα μέσω νέων χορηγήσεων, δοθεί σε νομικά και φυσικά πρόσωπα.Παρά τις, περί του αντιθέτου, φήμες ακόμη και στα δύσκολα έτη της διεθνούς χρηματοπιστωτικής κρίσης 2008 και 2009 η πιστωτική επέκταση, δηλαδή ο νέος δανεισμός, δεν μηδενίσθηκε ούτε πέρασε σε αρνητικό πρόσημο.Μπορεί οι χορηγήσεις να προσγειώθηκαν σε γήινα επίπεδα, πλην όμως συνέχισαν να τροφοδοτούν την ελληνική οικονομία με νέο χρήμα.Σε αντίθεση με την ευρωζώνη, όπου η προσφορά χρήματος απέκτησε αρνητικό πρόσημο κατά το κρίσιμο έτος 2009, ενώ σε οριακά επίπεδα καταγράφονταν το 2008.Στη βάση των ανωτέρω στην ελληνική αγορά συνεχίζονται οι χρηματοδοτήσεις, πλην όμως συγκρινόμενες με το πρόσφατο παρελθόν είναι πιο λελογισμένες.Ενας δεύτερος όρος που κατακρεουργείται είναι ο όρος αποπληθωρισμός.Ως συνταγή εξόδου από την τρέχουσα κρίση τον συγκεκριμένο όρο χρησιμοποίησε ο επικεφαλής του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου κ. Στρος-Καν στα μέσα Απριλίου 2010.Γύρω από αυτόν τον όρο πλάθηκαν δεκάδες σενάρια με έντονα στοιχεία καταστροφολογίας.Ορισμένοι, δε, έπεσαν από τα σύννεφα ως να άκουγαν κάτι εξωπραγματικό, η δε έκπληξή τους ήταν τόσο μεγάλη που ούτε τη στοιχειώδη αυτοπροστασία των υποκριτών δεν έλαβε υπόψη.O αποπληθωρισμός μπορεί να οριστεί ως το αντίθετο του πληθωρισμού, δηλαδή ως μία διαδικασία μείωσης του γενικού επιπέδου των τιμών με την πάροδο του χρόνου.Συνήθως οφείλεται στη μείωση της ζήτησης για αγαθά και υπηρεσίες που συντελείται για διαφόρους λόγους και η οποία υποχρεώνει τις επιχειρήσεις να πωλούν τα προϊόντα τους σε χαμηλότερες τιμές.Η μείωση της ζήτησης μπορεί να προέλθει από τη μείωση των πραγματικού εισοδήματος μέσω μείωσης των μισθών, αύξησης φορολογίας, αύξησης ασφαλιστικών εισφορών.Στην ουσία η δήλωση του κ. Στρος-Καν δημιούργησε αναταραχή, αφού μέσω της χρησιμοποίησης του όρου αποπληθωρισμός υποκρύπτονταν η μείωση μισθών και συντάξεων.Το εντυπωσιακό ή μάλλον υποκριτικό είναι ότι ενώ ο όρος αποπληθωρισμός εντυπωσίασε και οδήγησε σε ακραίες δηλώσεις οικονομικού πατριωτισμού, δεν έγινε το ίδιο με τη χρησιμοποίηση οικονομικών όρων, που κατά διαστήματα φυσικά και νομικά πρόσωπα σε Ελλάδα και εξωτερικό χρησιμοποιούν ως λύσεις στο πρόβλημα της χώρας μας.Γιατί δεν μας προβληματίζουν οι νουθεσίες για βελτίωση της διεθνούς ανταγωνιστικότητας, για μείωση του ανοίγματος του ισοζυγίου εξωτερικών συναλλαγών της χώρας, για αλλαγή αναπτυξιακού μοντέλου, κ.τ.λ., αφού στην ουσία υποκρύπτουν ακριβώς την ίδια συνταγή;Οταν στον ευρωπαϊκό Νότο το ευρώ είναι υπερτιμημένο κατά 30% περίπου και όταν η υιοθέτηση του κοινού νομίσματος δεν επιτρέπει διαδικασίες εξωτερικής υποτίμησης του νομίσματος, τότε όποιον όρο και εάν χρησιμοποιήσουμε η συνταγή αντιμετώπισης του προβλήματος περνά μέσα από τη μείωση της αγοραστικής δύναμης και της μείωσης των τιμών.Αυτό επιβάλλουν η πραγματικότητα και ο ρεαλισμός και αυτό πρέπει να αποδεχτούμε όλοι μας ανεξαρτήτου κόστους.

Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 16/5/2010)

Οι πραγματικά χαμένοι της κρίσης.
Του Σαράντου Λέκκα
«Το Κογκρέσο ανήκει στο χρηματοπιστωτικό σύστημα των ΗΠΑ»
Ντικ Ντέρμπιν, γερουσιαστής Ιλινόις.

Εάν πράγματι συμβαίνει αυτό που διακηρύσσει ο συγκεκριμένος γερουσιαστής, τότε η διεθνής κοινότητα είναι αναγκασμένη να ξαναπεράσει κρίση ανάλογη της διετίας 2007-2009 ή και μεγαλύτερης ανάλογης του 1930.Η κρίση που κατά την παγκόσμια τράπεζα είχε λήξει στα τέλη του 2009 ήταν συγκριτικά μικρότερου βάθους και έντασης, εξαιτίας της άμεσης και μεγαλειώδους κρατικής παρέμβασης και της διάσωσης τραπεζικών και ασφαλιστικών ιδρυμάτων με χρήματα των φορολογουμένων πολιτών.Το μοναδικό δυστυχώς μήνυμα που σήμερα εισπράττουμε από την κρίση που προηγήθηκε είναι ότι το κόστος κάθε ριψοκίνδυνης συμπεριφοράς, κάθε αλαζονικής και άπληστης πρακτικής, το επωμίζονται μόνο οι φορολογούμενοι πολίτες.Οι μοναδικοί χαμένοι από την κρίση είναι οι μικρομεσαίοι, οι μισθωτοί, οι καταναλωτές, οι ιδιοκτήτες ακινήτων και μετοχών και κυρίως οι άνεργοι.Κατά την άποψή μας δεν είναι απλά χαμένοι με την έννοια των παράπλευρων απωλειών της κρίσης, αλλά διπλά χαμένοι μιας και διαπιστώνουν ότι ενώ επανέρχεται ο χρηματοπιστωτικός τομέας σταδιακά στα προ της κρίσης δεδομένα (δραστηριότητες, μπόνους, κ.τ.λ.), εντούτοις καμία σοβαρή προσπάθεια ελέγχου των αγορών, αλλαγής νομοθετικού πλαισίου, κατάργησης των αισχρών κερδοσκοπικών μηχανισμών και δημιουργίας μηχανισμών ενίσχυσης της εμπιστοσύνης δεν γίνεται.Μόνο λόγια και μεγαλεπήβολα σχέδια.Δυστυχώς, αντί το πάθημα να γίνει μάθημα, ορισμένοι έχουν αρχίσει να επενδύουν στον παράγοντα χρόνο με την έννοια ότι αργά ή γρήγορα όλα θα ξεχαστούν, οπότε η πίεση για ουσιαστικές αλλαγές θα αμβλυνθεί.Υπάρχει φυσικά η άποψη που θέλει την κουλτούρα του γρήγορου κέρδους και των απερίσκεπτων ριψοκίνδυνων συναλλαγών να έχει ριζώσει τόσο βαθιά που κάθε προσπάθεια τιθάσευσής της να πέφτει στο κενό.Η προσωπική μας άποψη είναι ότι εάν η εκτελεστική εξουσία σταθεί στο ύψος των συνταγματικών προδιαγραφών, τότε όχι μόνο κουλτούρες αλλά και διαχρονικές πεποιθήσεις θα προσαρμοσθούν ανάλογα.Εάν όμως η εκτελεστική εξουσία είναι πειθήνιο όργανο εξωθεσμικών κέντρων, τότε οι ουσιαστικές αλλαγές θα εκφυλισθούν σε συστάσεις και ευχολόγια, κάτι που με μαθηματική ακρίβεια θα οδηγήσει την παγκόσμια κοινότητα σε νέες και πιο καταστροφικές κρίσεις.Πιο καταστροφικές σίγουρα, αφού οι κερδοσκοπικοί μηχανισμοί και τα ανδρείκελά τους θα εκτραχυνθούν ακόμη περισσότερο, βάζοντας σε ακόμη μεγαλύτερους κινδύνους την παγκόσμια κοινότητα.Οι πρώτες ενδείξεις οδηγούν στο ασφαλές συμπέρασμα ότι η εκτελεστική και νομοθετική εξουσία δεν έχει ελευθερία κινήσεων, δεδομένου ότι ελέγχεται από τους χρηματοδότες της που δεν είναι άλλοι από τους θύτες της κρίσης του 2007-2009.Η χαλιναγώγηση του χρηματοπιστωτικού τομέα, ειδικά σε ΗΠΑ και Βρετανία, αυτή τη στιγμή δεν είναι εφικτή μιας και τα εντεταλμένα όργανα της επίσημης πολιτείας είναι ταυτόχρονα και όργανα των διαφόρων λόμπι.Τα λόμπι ήταν αυτά που κατεύθυναν τη νομοθετική εξουσία στην απορρύθμιση των αγορών και τα λόμπι είναι αυτά που στην ουσία επιβάλλουν την αδράνεια και την πολιτική των λόγων στους πολιτικούς.Κατά τη δεκαετία του ΄90 η κυβέρνηση Κλίντον κατάργησε τον νόμο Γκλας- Στίγκαλ που είχε ψηφισθεί επί προεδρίας Ρούσβελτ και διαχώριζε αυστηρά τις δραστηριότητες εμπορικών και επενδυτικών τραπεζών, ενώ με τα νομοθετήματά της οδήγησε στην πλήρη ελευθερία των αγορών χρηματοοικονομικών παραγώγων.Το πλαίσιο που διαμορφώθηκε τότε στην ουσία ευθύνεται για την ανεξέλεγκτη διόγκωση των παράδοξων πρακτικών που χρησιμοποίησαν οι χρηματοοικονομικοί οργανισμοί και που τελικά οδήγησαν στην κρίση του 2007-2009.Το Κογκρέσο ήταν αυτό που στα τέλη της δεκαετίας του ΄90 έδωσε το «πράσινο φως» για τη δημιουργία και χωρίς μάλιστα εποπτείας διεθνούς αγοράς CDS -credit default swaps - της περιβόητης αγοράς συμβολαίων αντιστάθμισης κινδύνων, δηλαδή συμβολαίων που καλύπτουν τον αγοραστή χρέους σε περίπτωση αθέτησης πληρωμών ή χρεοκοπίας.Το Κογκρέσο ήταν αυτό που το 2002 ψήφισε νόμο που επέτρεπε τα στοιχήματα στην απόδοση της αγοράς ενυπόθηκων δανείων και τα στοιχήματα στην κατάρρευση χρηματοπιστωτικών οργανισμών και μάλιστα χωρίς αυτός που στοιχημάτιζε να είχε καμία υποχρέωση ιδιοκτησίας αυτών που στοιχημάτιζε.Σήμερα, μετά την κρίση και παρά το γεγονός της πεποίθησης ότι απαιτούνται αλλαγές νομοθετικού χαρακτήρα για μην επαναληφθούν φαινόμενα απόλυτης κερδοσκοπίας, οι ενδείξεις ότι κάτι μπορεί να αλλάξει είναι αποθαρρυντικές.Τα λόμπι ελέγχουν τους νομοθέτες και καθορίζουν τα ίδια το πλαίσιο δράσης των αγορών.Την ώρα που ο πρόεδρος Ομπάμα διατείνεται ότι θα προχωρήσει με θάρρος σε όλες εκείνες τις ρυθμίσεις που απαιτούνται ώστε ο χρηματοπιστωτικός κλάδος να χαλιναγωγηθεί, την ώρα που προτείνει μέτρα αναβάθμισης της εποπτείας του κράτους έναντι των τραπεζών, την ώρα που ρητορεύει υπέρ της ρύθμισης της αγοράς παραγώγων ύψους 791 τρισ. δολαρίων, την ώρα που πιστεύει ότι τα μπόνους των μεγαλοστελεχών θα πρέπει να περιορισθούν, την ώρα που υιοθετεί την άποψη ότι απαιτείται ασφαλιστική κάλυψη αυτών που αγοράζουν τιτλοποιημένα δάνεια και την ώρα που προωθεί τα μετρά Βόλκερ για τον διαχωρισμό των επενδυτικών από τις εμπορικές δραστηριότητες των τραπεζών, την ιδία ώρα τα λόμπι επιβάλλονται με τρόπο που περιορίζει την αισιοδοξία των χωρίς δεσμεύσεις σκεπτομένων.Την άνοιξη του 2009, εν μέσω της κρίσης, τα λόμπι πέτυχαν την καταψήφιση νομοσχεδίου που θα έδινε το δικαίωμα σε δικαστές να μειώνουν τα ληξιπρόθεσμα χρέη των στεγαστικών δανείων ώστε να αποφεύγονται οι κατασχέσεις.Εάν στα μικρότερου βεληνεκούς νομοσχέδια τα λόμπι επιβάλλονται εύκολα, τότε στα μεγάλου οι πιθανότητες επιβολής μέτρων χαλιναγώγησης των κερδοσκοπικών παιχνιδιών είναι μικρά.Τα ίδια και στη Βρετανία, οι αυστηροί περιορισμοί για τα μπόνους περιορίσθηκαν σε συστάσεις, ο διαχωρισμός των τραπεζικών δραστηριοτήτων ρίχτηκε στις καλένδες, ενώ στα μέσα Μαρτίου 2010 οι Βρετανοί αντέδρασαν και φυσικά τορπίλισαν κοινό ευρωπαϊκό σχέδιο επιβολής αυστηρών κανόνων στη λειτουργία των hedge funds και των private equity, διότι οι κανόνες αυτοί θα πλήξουν το City του Λονδίνου ως δευτέρου παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού κέντρου, ταυτιζόμενοι πλήρως με τις ΗΠΑ, οι οποίες είχαν αποστείλει επιστολή διαμαρτυρίας για τα σχεδιαζόμενα μέτρα, ισχυριζόμενοι ότι παραπέμπουν σε πρακτικές προστατευτισμού.Πώς οι Βρετανοί πολιτικοί να επιβληθούν όταν το City του Λονδίνου διαμορφωθεί το 8% του βρετανικού ΑΕΠ και όταν εκεί εργάζονται 1 εκατομμύριο πολίτες;Πώς οι Αμερικανοί πολιτικοί να επιβληθούν στους χρηματοδότες τους όταν για τις ενδιάμεσες εκλογές του Νοεμβρίου 2010 για το Κογκρέσο μέχρι σήμερα οι δωρητές από τον επενδυτικό κλάδο έχουν προσφέρει 26 εκατ. δολάρια, εκ των οποίων το 67% πήγε στο κυβερνών δημοκρατικό κόμμα, οι δωρητές από τον τραπεζικό τομέα έχουν προσφέρει 7 εκατ. δολάρια με το 55% να πηγαίνει στους Ρεπουμπλικανούς και οι δωρητές από τον ασφαλιστικό κλάδο έχουν προσφέρει 14 εκατ. δολάρια με το 53% να πηγαίνει στους Δημοκρατικούς;

Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος.

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 9/5/2010)