Οι πραγματικά χαμένοι της κρίσης.
Του Σαράντου Λέκκα
«Το Κογκρέσο ανήκει στο χρηματοπιστωτικό σύστημα των ΗΠΑ»
Ντικ Ντέρμπιν, γερουσιαστής Ιλινόις.

Εάν πράγματι συμβαίνει αυτό που διακηρύσσει ο συγκεκριμένος γερουσιαστής, τότε η διεθνής κοινότητα είναι αναγκασμένη να ξαναπεράσει κρίση ανάλογη της διετίας 2007-2009 ή και μεγαλύτερης ανάλογης του 1930.Η κρίση που κατά την παγκόσμια τράπεζα είχε λήξει στα τέλη του 2009 ήταν συγκριτικά μικρότερου βάθους και έντασης, εξαιτίας της άμεσης και μεγαλειώδους κρατικής παρέμβασης και της διάσωσης τραπεζικών και ασφαλιστικών ιδρυμάτων με χρήματα των φορολογουμένων πολιτών.Το μοναδικό δυστυχώς μήνυμα που σήμερα εισπράττουμε από την κρίση που προηγήθηκε είναι ότι το κόστος κάθε ριψοκίνδυνης συμπεριφοράς, κάθε αλαζονικής και άπληστης πρακτικής, το επωμίζονται μόνο οι φορολογούμενοι πολίτες.Οι μοναδικοί χαμένοι από την κρίση είναι οι μικρομεσαίοι, οι μισθωτοί, οι καταναλωτές, οι ιδιοκτήτες ακινήτων και μετοχών και κυρίως οι άνεργοι.Κατά την άποψή μας δεν είναι απλά χαμένοι με την έννοια των παράπλευρων απωλειών της κρίσης, αλλά διπλά χαμένοι μιας και διαπιστώνουν ότι ενώ επανέρχεται ο χρηματοπιστωτικός τομέας σταδιακά στα προ της κρίσης δεδομένα (δραστηριότητες, μπόνους, κ.τ.λ.), εντούτοις καμία σοβαρή προσπάθεια ελέγχου των αγορών, αλλαγής νομοθετικού πλαισίου, κατάργησης των αισχρών κερδοσκοπικών μηχανισμών και δημιουργίας μηχανισμών ενίσχυσης της εμπιστοσύνης δεν γίνεται.Μόνο λόγια και μεγαλεπήβολα σχέδια.Δυστυχώς, αντί το πάθημα να γίνει μάθημα, ορισμένοι έχουν αρχίσει να επενδύουν στον παράγοντα χρόνο με την έννοια ότι αργά ή γρήγορα όλα θα ξεχαστούν, οπότε η πίεση για ουσιαστικές αλλαγές θα αμβλυνθεί.Υπάρχει φυσικά η άποψη που θέλει την κουλτούρα του γρήγορου κέρδους και των απερίσκεπτων ριψοκίνδυνων συναλλαγών να έχει ριζώσει τόσο βαθιά που κάθε προσπάθεια τιθάσευσής της να πέφτει στο κενό.Η προσωπική μας άποψη είναι ότι εάν η εκτελεστική εξουσία σταθεί στο ύψος των συνταγματικών προδιαγραφών, τότε όχι μόνο κουλτούρες αλλά και διαχρονικές πεποιθήσεις θα προσαρμοσθούν ανάλογα.Εάν όμως η εκτελεστική εξουσία είναι πειθήνιο όργανο εξωθεσμικών κέντρων, τότε οι ουσιαστικές αλλαγές θα εκφυλισθούν σε συστάσεις και ευχολόγια, κάτι που με μαθηματική ακρίβεια θα οδηγήσει την παγκόσμια κοινότητα σε νέες και πιο καταστροφικές κρίσεις.Πιο καταστροφικές σίγουρα, αφού οι κερδοσκοπικοί μηχανισμοί και τα ανδρείκελά τους θα εκτραχυνθούν ακόμη περισσότερο, βάζοντας σε ακόμη μεγαλύτερους κινδύνους την παγκόσμια κοινότητα.Οι πρώτες ενδείξεις οδηγούν στο ασφαλές συμπέρασμα ότι η εκτελεστική και νομοθετική εξουσία δεν έχει ελευθερία κινήσεων, δεδομένου ότι ελέγχεται από τους χρηματοδότες της που δεν είναι άλλοι από τους θύτες της κρίσης του 2007-2009.Η χαλιναγώγηση του χρηματοπιστωτικού τομέα, ειδικά σε ΗΠΑ και Βρετανία, αυτή τη στιγμή δεν είναι εφικτή μιας και τα εντεταλμένα όργανα της επίσημης πολιτείας είναι ταυτόχρονα και όργανα των διαφόρων λόμπι.Τα λόμπι ήταν αυτά που κατεύθυναν τη νομοθετική εξουσία στην απορρύθμιση των αγορών και τα λόμπι είναι αυτά που στην ουσία επιβάλλουν την αδράνεια και την πολιτική των λόγων στους πολιτικούς.Κατά τη δεκαετία του ΄90 η κυβέρνηση Κλίντον κατάργησε τον νόμο Γκλας- Στίγκαλ που είχε ψηφισθεί επί προεδρίας Ρούσβελτ και διαχώριζε αυστηρά τις δραστηριότητες εμπορικών και επενδυτικών τραπεζών, ενώ με τα νομοθετήματά της οδήγησε στην πλήρη ελευθερία των αγορών χρηματοοικονομικών παραγώγων.Το πλαίσιο που διαμορφώθηκε τότε στην ουσία ευθύνεται για την ανεξέλεγκτη διόγκωση των παράδοξων πρακτικών που χρησιμοποίησαν οι χρηματοοικονομικοί οργανισμοί και που τελικά οδήγησαν στην κρίση του 2007-2009.Το Κογκρέσο ήταν αυτό που στα τέλη της δεκαετίας του ΄90 έδωσε το «πράσινο φως» για τη δημιουργία και χωρίς μάλιστα εποπτείας διεθνούς αγοράς CDS -credit default swaps - της περιβόητης αγοράς συμβολαίων αντιστάθμισης κινδύνων, δηλαδή συμβολαίων που καλύπτουν τον αγοραστή χρέους σε περίπτωση αθέτησης πληρωμών ή χρεοκοπίας.Το Κογκρέσο ήταν αυτό που το 2002 ψήφισε νόμο που επέτρεπε τα στοιχήματα στην απόδοση της αγοράς ενυπόθηκων δανείων και τα στοιχήματα στην κατάρρευση χρηματοπιστωτικών οργανισμών και μάλιστα χωρίς αυτός που στοιχημάτιζε να είχε καμία υποχρέωση ιδιοκτησίας αυτών που στοιχημάτιζε.Σήμερα, μετά την κρίση και παρά το γεγονός της πεποίθησης ότι απαιτούνται αλλαγές νομοθετικού χαρακτήρα για μην επαναληφθούν φαινόμενα απόλυτης κερδοσκοπίας, οι ενδείξεις ότι κάτι μπορεί να αλλάξει είναι αποθαρρυντικές.Τα λόμπι ελέγχουν τους νομοθέτες και καθορίζουν τα ίδια το πλαίσιο δράσης των αγορών.Την ώρα που ο πρόεδρος Ομπάμα διατείνεται ότι θα προχωρήσει με θάρρος σε όλες εκείνες τις ρυθμίσεις που απαιτούνται ώστε ο χρηματοπιστωτικός κλάδος να χαλιναγωγηθεί, την ώρα που προτείνει μέτρα αναβάθμισης της εποπτείας του κράτους έναντι των τραπεζών, την ώρα που ρητορεύει υπέρ της ρύθμισης της αγοράς παραγώγων ύψους 791 τρισ. δολαρίων, την ώρα που πιστεύει ότι τα μπόνους των μεγαλοστελεχών θα πρέπει να περιορισθούν, την ώρα που υιοθετεί την άποψη ότι απαιτείται ασφαλιστική κάλυψη αυτών που αγοράζουν τιτλοποιημένα δάνεια και την ώρα που προωθεί τα μετρά Βόλκερ για τον διαχωρισμό των επενδυτικών από τις εμπορικές δραστηριότητες των τραπεζών, την ιδία ώρα τα λόμπι επιβάλλονται με τρόπο που περιορίζει την αισιοδοξία των χωρίς δεσμεύσεις σκεπτομένων.Την άνοιξη του 2009, εν μέσω της κρίσης, τα λόμπι πέτυχαν την καταψήφιση νομοσχεδίου που θα έδινε το δικαίωμα σε δικαστές να μειώνουν τα ληξιπρόθεσμα χρέη των στεγαστικών δανείων ώστε να αποφεύγονται οι κατασχέσεις.Εάν στα μικρότερου βεληνεκούς νομοσχέδια τα λόμπι επιβάλλονται εύκολα, τότε στα μεγάλου οι πιθανότητες επιβολής μέτρων χαλιναγώγησης των κερδοσκοπικών παιχνιδιών είναι μικρά.Τα ίδια και στη Βρετανία, οι αυστηροί περιορισμοί για τα μπόνους περιορίσθηκαν σε συστάσεις, ο διαχωρισμός των τραπεζικών δραστηριοτήτων ρίχτηκε στις καλένδες, ενώ στα μέσα Μαρτίου 2010 οι Βρετανοί αντέδρασαν και φυσικά τορπίλισαν κοινό ευρωπαϊκό σχέδιο επιβολής αυστηρών κανόνων στη λειτουργία των hedge funds και των private equity, διότι οι κανόνες αυτοί θα πλήξουν το City του Λονδίνου ως δευτέρου παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού κέντρου, ταυτιζόμενοι πλήρως με τις ΗΠΑ, οι οποίες είχαν αποστείλει επιστολή διαμαρτυρίας για τα σχεδιαζόμενα μέτρα, ισχυριζόμενοι ότι παραπέμπουν σε πρακτικές προστατευτισμού.Πώς οι Βρετανοί πολιτικοί να επιβληθούν όταν το City του Λονδίνου διαμορφωθεί το 8% του βρετανικού ΑΕΠ και όταν εκεί εργάζονται 1 εκατομμύριο πολίτες;Πώς οι Αμερικανοί πολιτικοί να επιβληθούν στους χρηματοδότες τους όταν για τις ενδιάμεσες εκλογές του Νοεμβρίου 2010 για το Κογκρέσο μέχρι σήμερα οι δωρητές από τον επενδυτικό κλάδο έχουν προσφέρει 26 εκατ. δολάρια, εκ των οποίων το 67% πήγε στο κυβερνών δημοκρατικό κόμμα, οι δωρητές από τον τραπεζικό τομέα έχουν προσφέρει 7 εκατ. δολάρια με το 55% να πηγαίνει στους Ρεπουμπλικανούς και οι δωρητές από τον ασφαλιστικό κλάδο έχουν προσφέρει 14 εκατ. δολάρια με το 53% να πηγαίνει στους Δημοκρατικούς;

Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος.

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 9/5/2010)