Κατ' επίφαση η αλλαγή αναπτυξιακού μοντέλου
Του Σαράντου Λέκκα

Τα δεδομένα του χθες, του σήμερα αλλά και οι προοπτικές του αύριο δείχνουν ότι η υφεσιακή κατάσταση της ελληνικής οικονομίας θα έχει βάθος και διάρκεια.Το χθες δείχνει ότι η ύφεση που έγινε συνείδηση στη χώρα μας το 2009 δεν θα είναι απλά μια παράπλευρη συνέπεια της διεθνούς χρηματοπιστωτικής κρίσης, αλλά κάτι πιο οδυνηρό.Το σήμερα δείχνει ότι η ύφεση για το 2010 θα είναι μεγαλύτερη και ισχυρότερη από τις προβλέψεις του Προγράμματος Σταθερότητας και Ανάπτυξης 2010-2013.Οι προβλέψεις του προγράμματος θέλουν τον ρυθμό ανάπτυξης για το 2010 στο -0,3 σε ό,τι αφορά το βασικό σενάριο και -0,8 σε ό,τι αφορά το εναλλακτικό.Και τα δύο αυτά σενάρια βρίσκονται στον αέρα με την Τράπεζα της Ελλάδος να θεωρεί ως πιο πιθανό τη μείωση του ΑΕΠ κατά 2% όπως το περιγράφει στην έκθεσή της για τη νομισματική πολιτική.Το αύριο εάν λάβουμε υπόψη προβλέψεις εγχωρίων (ΣΕΒ) αλλά και διεθνών οργανισμών (Deutsche Bank) για τα ποσοστά ανάπτυξης της χώρας μας μέχρι και το 2012 θα κινηθούν σε αρνητικούς ρυθμούς με ταυτόχρονη αύξηση της ανεργίας.Εάν λάβουμε υπόψη αυτά τα δεδομένα ακόμη και στην ευνοϊκή τους μορφή τότε εύκολα συνάγουμε το συμπέρασμα ότι η ύφεση της ελληνικής οικονομίας όχι μόνο επιδερμική δεν θα είναι, αλλά θα αφήσει ανεξίτηλα τις επιπτώσεις της στην ελληνική κοινωνία.Μέχρι και πριν από την κρίση, δηλαδή μέχρι και το 2008 το μοντέλο ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας ήταν βασισμένο στην κατανάλωση, στην επέκταση της ζήτησης μέσω τραπεζικών πιστώσεων και φυσικά από την πλευρά του κράτους μέσω της δημιουργίας ελλειμμάτων.Κατά τη δεκαετία του 2000 το εύκολο χρήμα που δημιούργησε η πολιτική των χαμηλών επιτοκίων εκτράχυνε τις καταναλωτικές συνήθειες, με αποτέλεσμα όταν κατά τη διάρκεια της μεγαλύτερης από το 1930 χρηματοπιστωτικής κρίσης οι συνθήκες μεταβλήθηκαν, τα προβλήματα διογκώθηκαν και τα αδιέξοδα δημιούργησαν ασφυκτικές καταστάσεις.Κράτος και ιδιώτες διαπίστωσαν ότι μια εποχή είχε τελειώσει με τον χειρότερο τρόπο.Το κράτος με τα ελλείμματα και το τεράστιο χρέος των 300 δισ. ευρώ βρέθηκε αντιμέτωπο με τους πιστωτές του, οι οποίοι κάνουν το αυτονόητο, ζητούν εγγυήσεις για την επιστροφή των κεφαλαίων που δανείζουν.Το βέβαιο είναι ότι πολιτικοί λόγοι επέβαλαν τη διόγκωση του ποσοστού ελλείμματος του 2009, αφού οι πηγές των ελλειμμάτων δεν αμφισβητούνται από κανένα και εξ αυτής της διόγκωσης τα αντανακλαστικά των δανειστών ερεθίστηκαν υπέρμετρα με τα επακόλουθα που όλοι μας γνωρίζουμε.Η επιστροφή στη δημοσιονομική ορθοδοξία στη βάση αυτή ήταν όχι μονόδρομος, όπως ισχυρίζονται ορισμένοι, αλλά επιλογή εθνικής σημασίας.Οι ιδιώτες από την άλλη, έχοντας την περίοδο των παχιών αγελάδων δημιουργήσει υποχρεώσεις μακράν των εισοδηματικών τους υπόβαθρων, βρέθηκαν προ δυσάρεστων εκπλήξεων.Η περιοριστική εισοδηματική πολιτική, η αύξηση της φορολογικής επιβάρυνσης, η μείωση της απασχόλησης άλλαξαν τα δεδομένα, με συνέπεια τη μη ομαλή αποπληρωμή των υποχρεώσεών τους.Από όλα τα παραπάνω γίνεται αντιληπτό ότι η δημοσιονομική επιστροφή σε δεδομένα που είναι αποδεκτά από την Ευρωπαϊκή Ενωση και τις αγορές περνά μέσα από συσταλτικές πολιτικές με κυρίως θύματα τα φυσικά και τα νομικά πρόσωπα.Εφόσον η αναπτυξιακή δομή της χώρας στηρίζεται κατά τα 2/3 στην κατανάλωση, τότε η περιστολή της είναι λογικό και επόμενο να οδηγήσει στην ύφεση και την υποαπασχόληση την ελληνική οικονομία.Οσο σκληρότερα είναι τα μέτρα τόσο από την πλευρά των δαπανών όσο και από την πλευρά των εσόδων τόσο βαθύτερη θα είναι η ύφεση της οικονομίας.Μέχρι τώρα και στη βάση της προοπτικής μείωσης του ελλείμματος κατά 4 ποσοστιαίες μονάδες, στο 8,7 % για το 2010 έναντι 12,7% του 2009 τα μέτρα που έχουν ληφθεί είναι της τάξεως των 14.177 εκατ. ευρώ (9.377 εκατ. ευρώ με τον προϋπολογισμό του 2010 και 4.800 εκατ. ευρώ με τα έκτακτα μέτρα του Μαρτίου 2010). Αυτά τα χρήματα στην ουσία θα απουσιάσουν από την κατανάλωση, αυτά τα χρήματα θα περιορίσουν το ΑΕΠ.Ορισμένοι, κάνοντας την ανάγκη φιλότιμο, ομιλούν για νέο αναπτυξιακό υπόβαθρο το οποίο να στηρίζεται στις επενδύσεις και τις εξαγωγές.Στην ουσία αναφέρονται σε ευσεβείς πόθους μιας και η μετάβαση από το ένα μοντέλο ανάπτυξης (μέσω κατανάλωσης) στο άλλο (μέσω επενδύσεων και υψηλής ανταγωνιστικότητας) απαιτεί πέρα από τον παράγοντα χρόνο, που σε κάθε περίπτωση είναι σε βάθος δεκαετίας και αλλαγή νοοτροπίας, η οποία απαιτεί ακόμη μεγαλύτερο χρόνο.Γίνεται επομένως αντιληπτό ότι διαφημίζεται η αλλαγή μοντέλου ανάπτυξης χωρίς ως χώρα, ως επιχείρηση, ως πρόσωπα να έχουμε δρομολογήσει ανάλογες δομές.Είναι ευδιάκριτη η μετατροπή της ανάγκης σε φιλότιμο δεδομένης της απουσίας ύλης για την τήρηση της κατανάλωσης σε επίπεδα προηγούμενων δεκαετιών.Το Δημόσιο δεν βρίσκει εύκολα χρηματοδότες, ενώ φυσικά και νομικά πρόσωπα υπό καθεστώς αβεβαιότητας ούτε δανείζονται, ούτε καταναλώνουν, ούτε επενδύουν.Η πιστωτική επέκταση συνεπεία απουσίας ζήτησης και αξιόχρεων πελατών κινήθηκε σε επίπεδα του 4% το 2009 έναντι 16% του 2008, ενώ για το 2010 πολλοί ισχυρίζονται ότι η πιστωτική επέκταση ενδέχεται να είναι αρνητική.Η απλή λογική θέλει η ύφεση που μαστίζει την ελληνική οικονομία να έχει διάρκεια και σημαντικές απώλειες με λουκέτα και υψηλή ανεργία.Η απλή λογική θέλει την προσγείωση της οικονομίας σε χαμηλότερα επίπεδα παραγωγής, απασχόλησης, επενδύσεων και κυρίως συνολικής ζήτησης.Η απλή λογική θέλει πριν από την κατάργηση μιας επενδυτικής φόρμουλας να υπάρχει έτοιμο το υπόβαθρο της επόμενης, διαφορετικά το κενό που θα υπάρξει θα οδηγήσει την οικονομία σε βαθύτερη ύφεση και υπολειτουργία.Η απλή λογική δείχνει τον δρόμο, δείχνει την έξοδο αρκεί τα αυτονόητα να μην χρειάζονται διευκρινίσεις και χρονοβόρες διαβουλεύσεις για να υιοθετηθούν ως λύσεις αντιμετώπισης των προβλημάτων που υφίστανται και ταλαιπωρούν τις παραγωγικές δυνάμεις της χώρας.

Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 28/3/2010)

Η κρίση φεύγει, η ανεργία μένει...
Του ΣΑΡ. ΛΕΚΚΑ

Από τα μέσα Ιανουαρίου 2010 θεωρεί η Παγκόσμια Τράπεζα πως η διεθνής χρηματοοικονομική κρίση που ξεκίνησε το καλοκαίρι του 2007 από τις ΗΠΑ έχει λήξει.Βέβαια αρέσκεται σε προβλέψεις τύπου ότι η ανάκαμψη θα είναι αργή και ότι ενδέχεται να χάσει τη δυναμική της σε ορισμένα χρονικά διαστήματα, πλην όμως και αυτή είναι η ουσιαστική της παρέμβαση, θεωρεί τη μεγαλύτερη από το 1930 παγκόσμια κρίση ως λήξασα.Η κρίση μπορεί να τελείωσε και το ίδιο και η ύφεση στη βάση των τεχνικών προδιαγραφών που θέλουν έστω και ένα ισχνό θετικό αναπτυξιακό τρίμηνο.Το ερώτημα είναι τι γίνεται με τις παράπλευρες απώλειες της μεγάλης παγκόσμιας κρίσης.Τι γίνεται με τους ανθρώπους που έχασαν την εργασία τους, τι γίνεται με τις παραγωγικές μονάδες που έβαλαν λουκέτο, τι γίνεται με τις απώλειες περιουσιακών στοιχείων, τι γίνεται με την καταστροφή παραγωγικού υπόβαθρου, τι γίνεται με τη διάλυση των δημόσιων οικονομικών και με τη διόγκωση των χρεών φυσικών, νομικών και κρατικών προσώπων.Η κρίση έληξε όμως οι παράπλευρες απώλειες δείχνουν ότι οι πληγές θα αιμορραγούν για μεγάλο χρονικό διάστημα.Οι ακαδημαϊκοί Κάρμεν Ράινχαρτ και Κένεθ Ρογκόφ στο βιβλίο τους «This time is different. Eight centuries of financial folly» αποκαλύπτουν το τεράστιο και μακροχρόνιο κόστος που έχουν για τις οικονομίες οι τραπεζικές κρίσεις.Οι δύο ακαδημαϊκοί ισχυρίζονται ότι μετά από τραπεζικές κρίσεις στην πραγματική οικονομία οι τιμές των ακινήτων πέφτουν κατά μέσο όρο κατά 36% στα έξι χρόνια μετά την κρίση, οι τιμές των μετοχών κατά 56% σε διάστημα 3,5 χρόνων, η ανεργία αυξάνεται κατά 7 ποσοστιαίες μονάδες σε διάστημα 4 ετών, το δημόσιο χρέος εκτοξεύεται κατά 86% και το ΑΕΠ σημειώνει πτώση κατά μέσο όρο 9% και χρειάζεται μία περίπου δεκαετία για να επιστρέψει στα προ της κρίσης επίπεδα.Εάν οι δύο ακαδημαϊκοί επιβεβαιωθούν και αυτή τη φορά και εάν η κρίση θα έχει τέτοιες δραματικές συνέπειες και αυτή τη φορά θα το κρίνει ο χρόνος.Σε εκείνο όμως που σήμερα όλοι μας γινόμαστε μάρτυρες είναι η εκτόξευση της ανεργίας.Στην Ευρωπαϊκή Ενωση των «27» η ανεργία έφθασε στον Ιανουάριο του 2010 στο 9,5% καταγράφοντας αύξηση 1,5% μέσα σε έναν χρόνο, πράγμα που σημαίνει ότι οι άνεργοι αυξήθηκαν κατά 3,8 εκατομμύρια.Ειδικότερα ο αριθμός των ανέργων στην ένωση των «27» έφθασε τα 22,9 εκατομμύρια εκ των οποίων τα 15,7 εκατομμύρια ανήκουν στην ευρωζώνη.Σε παγκόσμιο επίπεδο και σύμφωνα με μετρήσεις του Διεθνούς Γραφείου Εργασίας το 2009 ο αριθμός των ανέργων έφθασε τα 212 εκατομμύρια καταγράφοντας αύξηση 34 εκατομμυρίων σε σχέση με το 2007.Κατά το 2010 υπολογίζεται σε παγκόσμιο επίπεδο ότι ο αριθμός των ανέργων από τα επίπεδα του 6,6% του 2009 θα φθάσει στα επίπεδα του 8,9%, πράγμα που εμμέσως πλην σαφώς υποδηλώνει ότι το πρόβλημα βρίσκεται σε πλήρη ανάπτυξη.Στη βάση των ανωτέρω το μεγαλύτερο πρόβλημα επομένως είναι η ανεργία. Μπορεί ορισμένοι δείκτες όπως οι βιομηχανικές παραγγελίες, η βιομηχανική παραγωγή, ο λιανικός τζίρος, η καταναλωτική ζήτηση, η αύξηση των προβληματικών δανείων να θεωρούνται πρόδρομοι δείκτες μίας προοπτικής, θετικής ή αρνητικής, όμως ο δείκτης της ανεργίας υποδηλώνει το πρόβλημα σε παρόντα χρόνο.Η απώλεια θέσεων εργασίας υποδηλώνει ξεκάθαρα κενό παραγωγής, κενό κατανάλωσης και κενό ψυχολογίας.Σήμερα όλοι συμφωνούμε ότι η ανεργία θα αυξηθεί περαιτέρω και για ολόκληρο το 2010 και ίσως και το 2011 δεδομένου ότι η αναπτυξιακή πορεία της παγκόσμιας οικονομίας δεν έχει ισχυρό υπόβαθρο.Υπάρχουν κράτη, όπως η Ελλάδα, που η ύφεση λόγω της θέσης της στο οικονομικό σύστημα της Ευρωπαϊκής Ενωσης χτυπά με χρονική υστέρηση, οπότε στη βάση αυτή οι παράπλευρες απώλειες θα συνεχισθούν και το 2012.Στο Πρόγραμμα Σταθερότητας και Ανάπτυξης οι προβλέψεις θέλουν την αύξηση της ανεργίας μέχρι και το 2012 να αυξάνεται μέχρι και τα επίπεδα του 10,5% έναντι 7,4% του 2008.Υπάρχουν ακόμη και πεσιμιστικές φωνές που ισχυρίζονται ότι όσο εύκολο είναι το θετικό πρόσημο στην αναπτυξιακή διαδικασία το ίδιο εύκολο είναι και το αρνητικό και η διπλή ύφεση.Εκείνο που κάνει εντύπωση όμως είναι η προγραμματισμένη έξοδος από τα μέτρα στήριξης εντός του 2010.Πώς είναι δυνατόν την ώρα που όλοι συμφωνούν ότι η ανεργία θα συνεχίσει να αυξάνεται, την ώρα που όλοι συμφωνούν ότι για τα επόμενα χρόνια θα υπάρχει μεγάλο παραγωγικό κενό, την ώρα που όλοι αποδέχονται ότι υπάρχουν σοβαροί κίνδυνοι στην αναπτυξιακή διαδικασία να ομιλούμε για την έξοδο από τα μέτρα στήριξης που έλαβαν οι κυβερνήσεις για να βοηθηθεί η παγκόσμια οικονομία;Μήπως υπάρχει βιασύνη και υπερβολικός φόβος για ένα τέρας (πληθωρισμός) που θα βρίσκεται σε χειμερία νάρκη για μεγάλο χρονικό διάστημα; Μήπως;

Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 23/3/2010)

Ούτε σχέδιο – ούτε αξιοκρατία

Πηγή : ΛΕΚΚΑΣ ΣΑΡΑΝΤΟΣ
Από την μια πλευρά όλοι αναγνωρίζουμε ότι η κατάσταση της ελληνικής οικονομίας είναι πρωτόγνωρη , ότι χρήζει ειδικής αντιμετώπισης , ότι απαιτεί άμεσα και αποτελεσματικά μέτρα και από την άλλη δρούμε με αντιλήψεις και πρακτικές του παρελθόντος .
Μια εσφαλμένη αντίληψη είναι η παροχή περιόδου χάριτος στην εκλεγμένη κυβέρνηση .
Αυτή η αντίληψη ενέχει μεγάλους κινδύνους σε συγκυρίες ανάλογες της τρέχουσας.
Όταν μια χώρα έχει δημοσιονομικό έλλειμμα της τάξεως του 12,7% ή και παραπάνω έχει τον ίδιο χρόνο με μια χώρα που έχει 6,5% ή 4% ;
Όταν μια κυβέρνηση βλέπει την οικονομία της να πυροβολείτε καθημερινά από τον διεθνή τύπο και τα κερδοσκοπικά κεφάλαια έχει τον ίδιο χρόνο με μια κυβέρνηση που δεν αντιμετωπίζει ανάλογα προβλήματα ;
Προφανώς όχι ,οπότε προφανώς σε ιδιάζουσες συγκυρίες η όποια περίοδος χάριτος θεωρείται πολυτέλεια και μακράν των προσδοκιών που έχουν οι αγορές και οι πολίτες για την αντιμετώπιση των δυσμενών καταστάσεων.
Στην βάση αυτή η στελέχωση του κράτους σε βάθος χρόνου και στην βάση ηλεκτρονικών μέσων αναζήτησης στελεχών είναι λάθος.
Όπως λάθος ήταν η τοποθέτηση του γενικού γραμματέα για το ΕΣΠΑ με χρονική υστέρηση άνω των τριών μηνών την ώρα που η απορρόφηση του ΕΣΠΑ 2007-2013 τρία χρόνια μετά της έναρξη του βρίσκεται στο 3,6% και την ώρα που το μεγάλο ζητούμενο είναι η αναπτυξιακή προώθηση της χώρας με κάθε τρόπο.
Λάθος είναι η μη τοποθέτηση γενικού γραμματέα για τα έσοδα την ώρα κατά την οποία γίνεται υπερπροσπάθεια για την άντληση εσόδων .
Εξίσου λάθος είναι η άτυπα θεσμοθετημένη δημόσια διαβούλευση των εκφρασμένων πολιτικών της κυβέρνησης .
Είναι λάθος διότι ο χρόνος πιέζει και οι κακές γλώσσες ισχυρίζονται ότι η καθυστέρηση με τις διαβουλεύσεις συντελείτε εσκεμμένα επειδή δεν υπάρχει ξεκάθαρη και διαμορφωμένη πολιτική.
Είναι εμφανές ότι η κυβέρνηση ανέλαβε την εξουσία μη έχοντας διαμορφώσει συγκεκριμένο πρόγραμμα .
Ζητούσε εκλογές μη πιστεύοντας ότι θα γίνουν.
Πήρε την εξουσία χωρίς να έχει διαμορφώσει έστω και στοιχειωδώς υπόβαθρο αντιμετώπισης της δυσμενούς συγκυρίας .
Είναι οφθαλμοφανές ότι δεν υπάρχει πρόγραμμα δράσης .
Όλα συντελούνται στην βάση του βλέποντας και κάνοντας και κυρίως στην βάση των πιέσεων που δέχεται από τις αγορές και την ευρωπαϊκή ένωση .
Κλασικό παράδειγμα οι ιδιωτικοποιήσεις .
Τον Δεκέμβριο του 2009 απουσίαζαν από το κείμενο του προϋπολογισμού που ψηφίσθηκε , ενώ τον Ιανουάριο του 2010 στο Πρόγραμμα Σταθερότητας και Ανάπτυξης και ενʼ μέσω πιέσεων εμφανίσθηκαν και μάλιστα σε συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα ύψους 2,5 δις €.
Ότι ζητούσαν οι ξένοι θεσμικοί το πήραν και μάλιστα πλουσιοπάροχα.
Πρόγραμμα δεν υπάρχει , αξιοκρατία δεν υπάρχει με κλασική απόδειξη τον διορισμό κομματικών περιφερειαρχών οι οποίοι στο σύνολο τους είναι χαμηλών προσδοκιών και άρα ʽλίγοιʼ για τις θέσεις που έχουν λάβει .
Και μόνο εξʼ αυτού του γεγονότος εύκολα καταλαβαίνει κάποιος την υψηλού βεληνεκούς κοροϊδία της αναζήτησης στελεχών για την κάλυψη κυβερνητικών θέσεων με ηλεκτρονικό τρόπο χωρίς να λαμβάνουμε υπόψη την στελέχωση θέσεων με συγγενικά πρόσωπα .
Τελικά τίποτα δεν αλλάζει .
Οι κυβερνήσεις εναλλάσσονται στην εξουσία αλλά οι πρακτικές έστω και εάν καλύπτονται από ηλεκτρονικούς μανδύες όπως τελευταία παραμένουν πάντα ίδιες και αναλλοίωτες .

ΛΕΚΚΑΣ ΣΑΡΑΝΤΟΣ -ΟΙΚΟΝΟΜΟΛΟΓΟΣ .

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ISTHMOS.GR STIS 7/3/2010)

Τα νομίσματα που σήκωσαν το βάρος της κρίσης.
Του Σαράντου Λέκκα

Λαμβάνοντας υπόψη τρία σημεία κατά τη διάρκεια της μεγαλύτερης από το 1929 κρίσης, πρώτον την έναρξη που τοποθετείται το καλοκαίρι του 2007, δεύτερον τη συνειδητοποίησή της το φθινόπωρο του 2008 με την κατάρρευση της Lehman Brothers και τρίτον το τέλος που τοποθετείται με την έναρξη του φθινοπώρου 2009, τότε ένας παράγοντας που πρέπει να διερευνηθεί έχει να κάνει με το νόμισμα ή τα νομίσματα που σήκωσαν το συναλλαγματικό βάρος της κρίσης.Κατά τη διάρκεια της κρίσης όλα τα κράτη με τις πρακτικές της μείωσης των επιτοκίων, της ποσοτικής νομισματικής χαλάρωσης, των παρεμβάσεων στις αγορές συναλλάγματος είχαν βασικό στόχο τη μείωση της εξωτερικής αξίας των νομισμάτων τους.

Η οφθαλμοφανής επιδίωξη της στήριξης των οικονομιών μέσω της υποχώρησης των νομισμάτων δεν προξένησε έκπληξη, ήταν μονόδρομος και επιβεβλημένη εκ των πραγμάτων πρακτική.Από τη στιγμή που υιοθετήθηκε όμως από το σύνολο των κρατών που χτυπήθηκαν από την κρίση και ομιλούμε για τα βασικά διεθνή νομίσματα τότε, όπως είναι φυσικό, κάποιο νόμισμα ή κάποια νομίσματα σήκωσαν το συναλλαγματικό βάρος της κρίσης με ό,τι αυτό σηματοδοτούσε για τις οικονομίες τους.Ξεκινώντας από το 2007 και διερευνώντας κυρίως τη διετία 2008-2009 θα συνεχίσουμε να λαμβάνουμε υπόψη τρεις ημερομηνίες που ήδη αναφέραμε, την έναρξη (καλοκαίρι 2007), τη συνειδητοποίηση (φθινόπωρο 2008) και το τέλος της ύφεσης (φθινόπωρο 2009).Κατά το 2007 το νόμισμα που κέρδισε τις εντυπώσεις ήταν το ευρώ. Κατά τη διάρκεια του έτους ανατιμήθηκε έναντι των βασικών ανταγωνιστών του και μάλιστα σε σημαντικό βαθμό.Το ευρώ ανατιμήθηκε έναντι του αμερικανικού δολαρίου κατά 8,92%, έναντι της βρετανικής στερλίνας κατά 8,30% κατά του ιαπωνικού γεν κατά 2,99% και κατά του ελβετικού φράγκου κατά 2,61%.

Το βασικό χαρακτηριστικό του 2007 είναι το γεγονός ότι το μεγαλύτερο τμήμα της ενίσχυσης του ευρώ επιτεύχθηκε από τη στιγμή που ξεκίνησε η κρίση το καλοκαίρι του 2007.Μέχρι και τα μέσα του καλοκαιριού η συναλλαγματική ισοτιμία ευρώ - δολαρίου κινείτο μεταξύ 1,30-1,35 δολαρίων.Από τη στιγμή αυτή και μετά ξεκινά η ουσιαστική ανατίμηση του ευρώ με πρωταγωνιστή την ισοτιμία με το αμερικανικό δολάριο, η οποία το τελευταίο δίμηνο του έτους ξεπέρασε το επίπεδο των 1,48 δολαρίων. Υψηλότερο σημείο τα 1,486 που επετεύχθη στις 26 Νοεμβρίου 2007.Κατά το 2008 το κομβικό σημείο ήταν η κατάρρευση της Lehman Brothers στις 16 Σεπτεμβρίου.Μέχρι τότε και σε συνέχεια της πορείας του 2007 το ευρώ συνέχισε να ανατιμάται με την ισοτιμία ευρώ - δολαρίου την περίοδο Μαρτίου - Ιουλίου να καταγράφεται κοντά στα 1,59 δολάρια με υψηλότερα επίπεδα εκείνα των 1,5993 (22 Απριλίου)και 1,5941 (11 Ιουλίου).Από τις αρχές του 2007 και μέχρι το καλοκαίρι του 2008 η ανατίμηση του ευρώ έναντι του δολαρίου ήταν της τάξεως του 16,7%.

Η ανατίμηση του ευρώ οφείλεται αποκλειστικά στη δραστική μείωση των επιτοκίων σε ΗΠΑ και Βρετανία και φυσικά στις ανησυχίες για την τύχη αυτών των χωρών.Η κατάρρευση της Lehman Brothers στις 16 Σεπτεμβρίου αλλάζει τα δεδομένα.Γίνεται συνείδηση ότι η κρίση θα έχει βάθος και μεγάλες επιπτώσεις οπότε ο φόβος για συναλλαγματικές αναταράξεις οδηγεί σε νέα συναλλαγματικά δεδομένα.Ο φόβος επισκιάζει τα πάντα, νοοτροπίες αλλάζουν, ενώ οι παρακινδυνευμένες επιλογές παίρνουν τέλος με αποτέλεσμα αμερικανικά και ιαπωνικά κεφάλαια να επαναπατρισθούν, μεταβάλλοντας την πορεία των ισοτιμιών.Αποτέλεσμα κατά το 2008 το ευρώ να υποτιμηθεί έναντι του ιαπωνικού γεν κατά 26,78%, έναντι του ελβετικού φράγκου κατά 10,44% και έναντι του αμερικανικού δολαρίου κατά 4,32%.Το κοινό νόμισμα ανατιμήθηκε έναντι της βρετανικής στερλίνας κατά 18,55%.Το 2009 χαρακτηρίσθηκε από μικρότερες συναλλαγματικές αναταράξεις κυρίως μετά το πρώτο 5μηνο του έτους.Η συναλλαγματική ισοτιμία του ευρώ έναντι των κυριότερων νομισμάτων παρουσίασε μικρότερη μεταβλητότητα σε σχέση με το 2008.Η κυριότερη εξέλιξη ήταν σαφέστατα η αντιστροφή της πτωτικής πορείας του ευρώ, η οποία χρονικά συμπίπτει με το τέλος του πρώτου 4μηνου του έτους.Η ανατίμηση του ευρώ έναντι του αμερικανικού δολαρίου έφθασε καθ' όλη την διάρκεια του έτους στο 5,05% και έναντι του γεν κατά 4,27%.

Τα συγκεκριμένα επίπεδα ανατίμησης οφείλονται αποκλειστικά στη χρησιμοποίηση της πρακτικής του carry trade, δηλαδή στον δανεισμό σε νομίσματα με χαμηλό επιτόκιο και της τοποθέτησης του προϊόντος του δανεισμού σε νομίσματα με υψηλότερο επιτόκιο.Κατά το 2009 το χαμηλότερο επίπεδο της ισοτιμίας ευρώ - δολαρίου ήταν τα 1,254 δολάρια (18/2/2009) και το υψηλότερο τα 1,5133 δολάρια (25/11/2009).Αντίθετα, το ευρώ υποτιμήθηκε έναντι της βρετανικής στερλίνας κατά 3,22% και έναντι του ελβετικού φράγκου κατά 1,11%.Εν κατακλείδι και λαμβάνοντας υπόψη τις δυο βασικές περιόδους της κρίσης, αυτής από την έναρξη της (2/7/2009) μέχρι και τη συνειδητοποίησή της (30/7/2008), δηλαδή την έρπουσα μορφή της και αυτής από τη συνειδητοποίησή της μέχρι και την αρχή του τέλος της (28/4/2009), δηλαδή τον σκληρό πυρήνα της, εξάγουμε τα εξής συμπεράσματα:Το ευρώ την πρώτη περίοδο ανατιμάται έναντι του δολαρίου κατά 12,56 %, έναντι της στερλίνας κατά 14,06% και έναντι του γεν κατά 1,06%, ενώ υποτιμάται έναντι του ελβετικού φράγκου κατά 0,99%.Το ευρώ την περίοδο που η κρίση βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη ανατιμάται μόνο έναντι της στερλίνας κατά 12,5%, ενώ υποτιμάται έναντι του δολαρίου κατά 18,56%, έναντι του γεν κατά 32,85% και έναντι του ελβετικού φράγκου κατά 8,59%.

Σωρευτικά κατά την περίοδο της χρηματοπιστωτικής κρίσης το ευρώ υποτιμήθηκε έναντι του δολαρίου κατά 3,65%, έναντι του γεν κατά 31,44% και έναντι του ελβετικού φράγκου κατά 9,68%, ενώ ανατιμήθηκε έναντι της στερλίνας κατά 24,81%.Το γεν επομένως σήκωσε το μεγαλύτερο συναλλαγματικό βάρος κατά την περίοδο της κρίσης. Το εντυπωσιακό είναι ότι από τη στιγμή που διαφαίνεται ότι η κρίση παίρνει τέλος, αρχές Μαΐου 2009 και μέχρι το τέλος του 2009 το ευρώ ανατιμήθηκε έναντι του δολαρίου κατά 8,3%, έναντι της στερλίνας κατά 0,58% και έναντι του γεν κατά 4,22% ενώ υποτιμήθηκε έναντι του ελβετικού φράγκου κατά 1,02% και αυτό λόγω των παρεμβάσεων της κεντρικής ελβετικής τράπεζας, η οποία πουλούσε φράγκα και αγόραζε ευρώ.

Συμπερασματικά στις εύκολες περιόδους για την παγκόσμια οικονομία το ευρώ ανατιμάται, ενώ στις δύσκολες υποτιμάται, προστατεύοντας τις οικονομίες που το ασπάζονται.Είναι επομένως μύθος ότι το ευρώ σήκωσε το μεγαλύτερο συναλλαγματικό βάρος κατά την περίοδο της μεγαλύτερης από τη δεκαετία του 1930 χρηματοπιστωτικής κρίσης.

Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος.

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 7/3/2010)