Τα νομίσματα που σήκωσαν το βάρος της κρίσης.
Του Σαράντου Λέκκα

Λαμβάνοντας υπόψη τρία σημεία κατά τη διάρκεια της μεγαλύτερης από το 1929 κρίσης, πρώτον την έναρξη που τοποθετείται το καλοκαίρι του 2007, δεύτερον τη συνειδητοποίησή της το φθινόπωρο του 2008 με την κατάρρευση της Lehman Brothers και τρίτον το τέλος που τοποθετείται με την έναρξη του φθινοπώρου 2009, τότε ένας παράγοντας που πρέπει να διερευνηθεί έχει να κάνει με το νόμισμα ή τα νομίσματα που σήκωσαν το συναλλαγματικό βάρος της κρίσης.Κατά τη διάρκεια της κρίσης όλα τα κράτη με τις πρακτικές της μείωσης των επιτοκίων, της ποσοτικής νομισματικής χαλάρωσης, των παρεμβάσεων στις αγορές συναλλάγματος είχαν βασικό στόχο τη μείωση της εξωτερικής αξίας των νομισμάτων τους.

Η οφθαλμοφανής επιδίωξη της στήριξης των οικονομιών μέσω της υποχώρησης των νομισμάτων δεν προξένησε έκπληξη, ήταν μονόδρομος και επιβεβλημένη εκ των πραγμάτων πρακτική.Από τη στιγμή που υιοθετήθηκε όμως από το σύνολο των κρατών που χτυπήθηκαν από την κρίση και ομιλούμε για τα βασικά διεθνή νομίσματα τότε, όπως είναι φυσικό, κάποιο νόμισμα ή κάποια νομίσματα σήκωσαν το συναλλαγματικό βάρος της κρίσης με ό,τι αυτό σηματοδοτούσε για τις οικονομίες τους.Ξεκινώντας από το 2007 και διερευνώντας κυρίως τη διετία 2008-2009 θα συνεχίσουμε να λαμβάνουμε υπόψη τρεις ημερομηνίες που ήδη αναφέραμε, την έναρξη (καλοκαίρι 2007), τη συνειδητοποίηση (φθινόπωρο 2008) και το τέλος της ύφεσης (φθινόπωρο 2009).Κατά το 2007 το νόμισμα που κέρδισε τις εντυπώσεις ήταν το ευρώ. Κατά τη διάρκεια του έτους ανατιμήθηκε έναντι των βασικών ανταγωνιστών του και μάλιστα σε σημαντικό βαθμό.Το ευρώ ανατιμήθηκε έναντι του αμερικανικού δολαρίου κατά 8,92%, έναντι της βρετανικής στερλίνας κατά 8,30% κατά του ιαπωνικού γεν κατά 2,99% και κατά του ελβετικού φράγκου κατά 2,61%.

Το βασικό χαρακτηριστικό του 2007 είναι το γεγονός ότι το μεγαλύτερο τμήμα της ενίσχυσης του ευρώ επιτεύχθηκε από τη στιγμή που ξεκίνησε η κρίση το καλοκαίρι του 2007.Μέχρι και τα μέσα του καλοκαιριού η συναλλαγματική ισοτιμία ευρώ - δολαρίου κινείτο μεταξύ 1,30-1,35 δολαρίων.Από τη στιγμή αυτή και μετά ξεκινά η ουσιαστική ανατίμηση του ευρώ με πρωταγωνιστή την ισοτιμία με το αμερικανικό δολάριο, η οποία το τελευταίο δίμηνο του έτους ξεπέρασε το επίπεδο των 1,48 δολαρίων. Υψηλότερο σημείο τα 1,486 που επετεύχθη στις 26 Νοεμβρίου 2007.Κατά το 2008 το κομβικό σημείο ήταν η κατάρρευση της Lehman Brothers στις 16 Σεπτεμβρίου.Μέχρι τότε και σε συνέχεια της πορείας του 2007 το ευρώ συνέχισε να ανατιμάται με την ισοτιμία ευρώ - δολαρίου την περίοδο Μαρτίου - Ιουλίου να καταγράφεται κοντά στα 1,59 δολάρια με υψηλότερα επίπεδα εκείνα των 1,5993 (22 Απριλίου)και 1,5941 (11 Ιουλίου).Από τις αρχές του 2007 και μέχρι το καλοκαίρι του 2008 η ανατίμηση του ευρώ έναντι του δολαρίου ήταν της τάξεως του 16,7%.

Η ανατίμηση του ευρώ οφείλεται αποκλειστικά στη δραστική μείωση των επιτοκίων σε ΗΠΑ και Βρετανία και φυσικά στις ανησυχίες για την τύχη αυτών των χωρών.Η κατάρρευση της Lehman Brothers στις 16 Σεπτεμβρίου αλλάζει τα δεδομένα.Γίνεται συνείδηση ότι η κρίση θα έχει βάθος και μεγάλες επιπτώσεις οπότε ο φόβος για συναλλαγματικές αναταράξεις οδηγεί σε νέα συναλλαγματικά δεδομένα.Ο φόβος επισκιάζει τα πάντα, νοοτροπίες αλλάζουν, ενώ οι παρακινδυνευμένες επιλογές παίρνουν τέλος με αποτέλεσμα αμερικανικά και ιαπωνικά κεφάλαια να επαναπατρισθούν, μεταβάλλοντας την πορεία των ισοτιμιών.Αποτέλεσμα κατά το 2008 το ευρώ να υποτιμηθεί έναντι του ιαπωνικού γεν κατά 26,78%, έναντι του ελβετικού φράγκου κατά 10,44% και έναντι του αμερικανικού δολαρίου κατά 4,32%.Το κοινό νόμισμα ανατιμήθηκε έναντι της βρετανικής στερλίνας κατά 18,55%.Το 2009 χαρακτηρίσθηκε από μικρότερες συναλλαγματικές αναταράξεις κυρίως μετά το πρώτο 5μηνο του έτους.Η συναλλαγματική ισοτιμία του ευρώ έναντι των κυριότερων νομισμάτων παρουσίασε μικρότερη μεταβλητότητα σε σχέση με το 2008.Η κυριότερη εξέλιξη ήταν σαφέστατα η αντιστροφή της πτωτικής πορείας του ευρώ, η οποία χρονικά συμπίπτει με το τέλος του πρώτου 4μηνου του έτους.Η ανατίμηση του ευρώ έναντι του αμερικανικού δολαρίου έφθασε καθ' όλη την διάρκεια του έτους στο 5,05% και έναντι του γεν κατά 4,27%.

Τα συγκεκριμένα επίπεδα ανατίμησης οφείλονται αποκλειστικά στη χρησιμοποίηση της πρακτικής του carry trade, δηλαδή στον δανεισμό σε νομίσματα με χαμηλό επιτόκιο και της τοποθέτησης του προϊόντος του δανεισμού σε νομίσματα με υψηλότερο επιτόκιο.Κατά το 2009 το χαμηλότερο επίπεδο της ισοτιμίας ευρώ - δολαρίου ήταν τα 1,254 δολάρια (18/2/2009) και το υψηλότερο τα 1,5133 δολάρια (25/11/2009).Αντίθετα, το ευρώ υποτιμήθηκε έναντι της βρετανικής στερλίνας κατά 3,22% και έναντι του ελβετικού φράγκου κατά 1,11%.Εν κατακλείδι και λαμβάνοντας υπόψη τις δυο βασικές περιόδους της κρίσης, αυτής από την έναρξη της (2/7/2009) μέχρι και τη συνειδητοποίησή της (30/7/2008), δηλαδή την έρπουσα μορφή της και αυτής από τη συνειδητοποίησή της μέχρι και την αρχή του τέλος της (28/4/2009), δηλαδή τον σκληρό πυρήνα της, εξάγουμε τα εξής συμπεράσματα:Το ευρώ την πρώτη περίοδο ανατιμάται έναντι του δολαρίου κατά 12,56 %, έναντι της στερλίνας κατά 14,06% και έναντι του γεν κατά 1,06%, ενώ υποτιμάται έναντι του ελβετικού φράγκου κατά 0,99%.Το ευρώ την περίοδο που η κρίση βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη ανατιμάται μόνο έναντι της στερλίνας κατά 12,5%, ενώ υποτιμάται έναντι του δολαρίου κατά 18,56%, έναντι του γεν κατά 32,85% και έναντι του ελβετικού φράγκου κατά 8,59%.

Σωρευτικά κατά την περίοδο της χρηματοπιστωτικής κρίσης το ευρώ υποτιμήθηκε έναντι του δολαρίου κατά 3,65%, έναντι του γεν κατά 31,44% και έναντι του ελβετικού φράγκου κατά 9,68%, ενώ ανατιμήθηκε έναντι της στερλίνας κατά 24,81%.Το γεν επομένως σήκωσε το μεγαλύτερο συναλλαγματικό βάρος κατά την περίοδο της κρίσης. Το εντυπωσιακό είναι ότι από τη στιγμή που διαφαίνεται ότι η κρίση παίρνει τέλος, αρχές Μαΐου 2009 και μέχρι το τέλος του 2009 το ευρώ ανατιμήθηκε έναντι του δολαρίου κατά 8,3%, έναντι της στερλίνας κατά 0,58% και έναντι του γεν κατά 4,22% ενώ υποτιμήθηκε έναντι του ελβετικού φράγκου κατά 1,02% και αυτό λόγω των παρεμβάσεων της κεντρικής ελβετικής τράπεζας, η οποία πουλούσε φράγκα και αγόραζε ευρώ.

Συμπερασματικά στις εύκολες περιόδους για την παγκόσμια οικονομία το ευρώ ανατιμάται, ενώ στις δύσκολες υποτιμάται, προστατεύοντας τις οικονομίες που το ασπάζονται.Είναι επομένως μύθος ότι το ευρώ σήκωσε το μεγαλύτερο συναλλαγματικό βάρος κατά την περίοδο της μεγαλύτερης από τη δεκαετία του 1930 χρηματοπιστωτικής κρίσης.

Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος.

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 7/3/2010)