The first global inflationary shock.
Of Sar. Lekkas

Looking at price levels worldwide by summer 2008 everyone saw that the world economy has experienced the first global inflationary sok.Gia many ghost of inflation had disappeared and a globalization cares with the cost containment mechanisms to keep prices low . The transfer of capital to developing countries and the development of production units where labor costs were minimal compared with that of Western economies have led to depressed prices low for several years over the 15etia.I moderation of prices over a long time at low levels led to the weaving of theories under which the phenomenon of globalization on inflation will disappear. The course of events was diaforetiki.I rising living standards in developing countries, increasing labor costs and the gradual integration into the global economy changed the situation. Ogkodestates most population groups, which until recently listed as a cheap labor force that lives could be simple food, turned to consumers in Western eating synitheies.I demand for food, raw materials and energy products has large dimensions with known results, launching their prices to peak in summer 2008. The first global inflation shock that was. Talk about the first shock because inflation was just always in the context of 2008 as cancerous structure metastathei is another area of the previous 20 years oikonomias.Kata inflation related financial products, the 80s the bonds, the'90s shares during the first 7etia new century buildings. But demand for bonds, equities and real estate for specific population groups especially in developing the western states. The demand for food, raw materials and energy-related products ogkodesteres population groups, which have unique consumer behavior. So this behavior to balance the increased international prices and stabilize at higher levels. Competition sending funds from the West to developing countries, since labor costs were cheap and productivity per unit of output was lower. As this process continued population remained active shock when after the summer of 2008 stopped automatically stopped and the price increase. It should be understood that the transfer of funds in developing countries raise living standards in those countries, turning the simple and specific consumer preferences in Western-style public consumers. This shift in consumption from developed to developing countries do not meet the historical, for the first time had protoemfanisthei during the first outbreak of globalization gold between 1870-1913. Then the role of the imperialist practices were the major forces it through the colonies. As the whole process of passing through four phases. The first concerned the establishment of companies in low cost countries, the second the infrastructure and increase imports of these countries and the third increase consumption. There is also the fourth to live after the summer of 2008. During the fourth phase, where it has already done a full shift of consumption from developed to developing countries, then the production and savings will follow the reverse path to the developed countries. Historically the process has happened before with absolutely. By the summer of 2008 under the new version of globalization the international community has experienced a normal inflationary shock, which was not far from the result of the change in consumption in developing countries. The start of the fourth phase and the restoration of inflationary policy has changed the data. The international community is now experiencing the process of escalation of prices. The striking is that the inflationary shock of the summer of 2008 epigame at the other end has to do with violent deflation.

Mr. Sarantos Lekkas is an economist.

Το πρώτο παγκοσμιοποιημένο πληθωριστικό σοκ.
Του Σαρ. Λέκκα

Βλέποντας τα επίπεδα των τιμών σε παγκόσμιο επίπεδο το καλοκαίρι του 2008 ο καθένας αντιλαμβανόταν πως η διεθνής οικονομία βίωνε το πρώτο παγκοσμιοποιημένο πληθωριστικό σοκ.Για πολλούς το φάντασμα του πληθωρισμού είχε εξαφανισθεί μιας και η παγκοσμιοποίηση φρόντιζε με τους μηχανισμούς συγκράτησης του κόστους να κρατά τις τιμές χαμηλά.Η μετακίνηση κεφαλαίων προς τις αναπτυσσόμενες χώρες και η ανάπτυξη παραγωγικών μονάδων εκεί όπου το εργατικό κόστος ήταν μηδαμινό σε σχέση με εκείνο των δυτικών οικονομιών είχαν οδηγήσει στη συμπίεση των τιμών σε χαμηλά επίπεδα για αρκετά χρόνια που ξεπερνούσαν τη 15ετία.Η συγκράτηση των τιμών επί μεγάλο χρονικό διάστημα σε χαμηλά επίπεδα είχε οδηγήσει στην ύφανση θεωριών σύμφωνα με τις οποίες το φαινόμενο του πληθωρισμού επί παγκοσμιοποίησης θα εξαφανιζόταν. Η πορεία των πραγμάτων ήταν διαφορετική.Η άνοδος του βιοτικού επιπέδου στις αναπτυσσόμενες χώρες, η αύξηση του εργατικού κόστους και η σταδιακή ενσωμάτωσή τους στην παγκόσμια οικονομία άλλαξε τα δεδομένα. Πλέον ογκωδέστατες πληθυσμιακά ομάδες, οι οποίες μέχρι πρότινος αναφέρονταν ως φθηνό εργατικό δυναμικό που μπορούσε να ζει διατροφικά λιτά, μετατράπηκαν σε καταναλωτές με δυτικού τρόπου διατροφικές συνήθειες.Η ζήτηση για τρόφιμα, πρώτες ύλες και ενεργειακά προϊόντα πήρε μεγάλες διαστάσεις με το γνωστό σε όλους αποτέλεσμα, την εκτόξευση των τιμών τους με αποκορύφωμα το καλοκαίρι του 2008. Το πρώτο παγκοσμιοποιημένο πληθωριστικό σοκ ήταν γεγονός. Ομιλούμε για το πρώτο σοκ διότι ο πληθωρισμός πάντα υπήρχε απλά κατά τη συγκυρία του 2008 ως καρκινικό μόρφωμα έχει μετασταθεί σε άλλο τομέα της οικονομίας.Κατά την προηγούμενη 20ετία ο πληθωρισμός αφορούσε χρηματοοικονομικά προϊόντα, τη δεκαετία του '80 τα ομόλογα, τη δεκαετία του '90 τις μετοχές και κατά την πρώτη 7ετία του νέου αιώνα τα ακίνητα. Η ζήτηση όμως για ομόλογα, μετοχές και ακίνητα αφορούσε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες κυρίως των αναπτυσσόμενων δυτικών κρατών. Η ζήτηση για τρόφιμα, πρώτες ύλες και ενεργειακά προϊόντα αφορούσε ογκωδέστερες πληθυσμιακά ομάδες, οι οποίες είχαν ιδιότυπη καταναλωτική συμπεριφορά. Μέχρι αυτή η συμπεριφορά να ισορροπήσει, οι τιμές διεθνώς αυξάνονταν και σταθεροποιούνταν σε υψηλότερα επίπεδα. Ο ανταγωνισμός έστελνε κεφάλαια από τη Δύση στις αναπτυσσόμενες χώρες, αφού το κόστος εργασίας ήταν φθηνό και η παραγωγικότητα ανά μονάδα παραγόμενου προϊόντος ήταν χαμηλότερη. Οσο αυτή η διαδικασία συνεχιζόταν το πληθυσμιακό σοκ παρέμενε ενεργό, όταν μετά το καλοκαίρι του 2008 σταμάτησε αυτόματα σταμάτησε και η αύξηση των τιμών. Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η μεταφορά κεφαλαίων στις αναπτυσσόμενες χώρες αύξανε το βιοτικό επίπεδο αυτών των χωρών, μετατρέποντας τους απλούς και χωρίς ιδιαίτερες καταναλωτικές προτιμήσεις πολίτες σε δυτικού τύπου καταναλωτές.
Αυτή η μετατόπιση της κατανάλωσης από τις ανεπτυγμένες στις αναπτυσσόμενες χώρες δεν τη συναντούσαμε ιστορικά, ενώ για πρώτη φορά είχε πρωτοεμφανισθεί κατά την περίοδο της πρώτης χρυσής εμφάνισης της παγκοσμιοποίησης μεταξύ 1870-1913. Τότε τον ρόλο των εταιρειών είχαν οι ιμπεριαλιστικές πρακτικές των μεγάλων τότε δυνάμεων μέσω των αποικιών. Οπως και τότε η όλη διαδικασία περνούσε μέσα από τέσσερις φάσεις. Η πρώτη αφορούσε την εγκατάσταση εταιρειών στις χώρες χαμηλού κόστους, η δεύτερη ενίσχυε τις υποδομές και τις εισαγωγές αυτών των χωρών και η τρίτη αύξανε την κατανάλωση.
Υπάρχει όμως και η τέταρτη που ζούμε μετά το καλοκαίρι του 2008. Κατά την τέταρτη φάση, όταν έχει ήδη συντελεστεί πλήρως η μετατόπιση της κατανάλωσης από τις ανεπτυγμένες στις αναπτυσσόμενες χώρες τότε η παραγωγή και η αποταμίευση θα ακολουθήσουν αντίστροφη πορεία προς τις ανεπτυγμένες χώρες. Ιστορικά η όλη διαδικασία έχει ξανασυμβεί με τρόπο απόλυτο. Μέχρι το καλοκαίρι του 2008 στο πλαίσιο της νέας έκδοσης της παγκοσμιοποίησης η διεθνής κοινότητα βίωνε ένα φυσιολογικό πληθωριστικό σοκ το οποίο δεν ήταν άλλο παρά το αποτέλεσμα της μετατόπισης της κατανάλωσης προς τις αναπτυσσόμενες χώρες. Η έναρξη της τέταρτης φάσης και η αποκατάσταση της πληθωριστικής τάξης έχει αλλάξει τα δεδομένα. Η διεθνής κοινότητα πλέον βιώνει τη διαδικασία αποκλιμάκωσης των τιμών. Το εντυπωσιακό είναι ότι από το πληθωριστικό σοκ του καλοκαιριού του 2008 επήγαμε στο άλλο άκρο που έχει να κάνει με τον βίαιο αποπληθωρισμό.

Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 22/2/2009)

ΑΠΟ ΤΟΝ ΥΠΕΡΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟ ΣΤΟΝ ΑΠΟΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟ.

Του ΛΕΚΚΑ ΣΑΡΑΝΤΟΥ .
Έπρεπε να περάσουν σαράντα ολόκληρα χρόνια και να λάβει χώρα η μεγαλύτερη διεθνή κρίση των τελευταίων 80 ετών για να βρεθούν οι τιμές στην Ελλάδα σε επίπεδα κάτω του 2%.
Με τις επιπτώσεις της κρίσης να διαπερνούν την ελληνική οικονομία στο σύνολο της , την ζήτηση να έχει περιορισθεί συνεπεία της συρρίκνωσης των πιστώσεων , την αποκλιμάκωση των τιμών του πετρελαίου και των πρώτων υλών , την αύξηση της ανεργίας , την αποδυνάμωση της αίσθησης του πλούτου από την πτώση των τιμών στις μετοχές και στις κατοικίες αλλά και τις περαιτέρω άσχημες προοπτικές η πτώση των τιμών τον Ιανουάριο του 2009 σε επίπεδα 1,8% δεν πανηγυρίζετε από κανένα.
Δεν είναι πτώση δύναμης και σφρίγους της ελληνικής οικονομίας αλλά πτώση που δημιουργούν τα προβλήματα και οι αβεβαιότητες .
Πριν από 40 χρονιά αλλά και παλαιοτέρα η δυναμική της οικονομίας και των παραγομένων προϊόντων οδηγούσε τις τιμές σε χαμηλή πτήση .
Η τρέχουσα συγκυρία κάθε άλλο παρά υγιή θεωρείτε.
Η ανταγωνιστικότητα της οικονομίας είναι ανύπαρκτη κάτι που υποδηλώνεται από το έλλειμμα του εξωτερικού ισοζυγίου , η παραγωγικότητα χαμηλή , η ανάπτυξη σύμφωνα και με το αναθεωρημένο πρόγραμμα Σταθερότητας προσγειώνεται σε επίπεδα που προβληματίζουν και η πιστωτική ασφυξία τορπιλίζει τον μηχανισμό ανάπτυξης της χώρας .
Η πτώση των τιμών σε επίπεδα που είχαμε να δούμε από το 1968 , δηλαδή σε επίπεδα κάτω του 2% δεν ενθουσίασε κανένα .
Το οξύμωρο είναι ότι μέχρι και το καλοκαίρι του 2008 το μεγάλο πρόβλημα για το οποίο γίνονται ιδιαίτερος λόγος ήταν η εκτόξευση των τιμών κοντά στην περιοχή του 5% δηλαδή επίπεδα που δεν είχαν παρουσιασθεί από την στιγμή που η χώρα μας βρέθηκε στην ζώνη του ευρώ.
Στα τέλη της Άνοιξης και στο μεγαλύτερο μέρος του καλοκαιριού 2008 ο πληθωρισμός σε ετήσια βάση βρέθηκε στο 4,9% συνεπεία της αύξησης των τιμών του πετρελαίου και των πρώτων υλών .
Μέσα σε ένα εξάμηνο βρεθήκαμε από την μια άκρη στην άλλη .
Από τον υπερπληθωρισμό στην βάση των δεδομένων της Ευρωζώνης βρεθήκαμε στον αποπληθωρισμό και στην αγωνιά για το μέλλον.
Από την γκρίνια για την απουσία ελέγχων και για τα επίπεδα της αισχροκέρδειας περάσαμε σε ζώνες πρωτόγνωρες και ουσιαστικά ακίνδυνες από αυτή την πλευρά για το εισόδημα του μέσου εργαζομένου .
Βεβαία η αγωνία είχε περάσει σε άλλο επίπεδο .
Στο επίπεδο της διατήρησης της εργασίας , του μισθού και της αγοραστικής δύναμης .
Με δεδομένο ότι τα ¾ της ανάπτυξης οφείλονται στην κατανάλωση , η μείωση της ζήτησης οδηγεί στην συμπίεση των τιμών σε χαμηλότερα επίπεδα .
Ο μέσος Έλληνας βλέπει την κρίση να απειλεί της εργασία του , βλέπει τις πιστώσεις να περιορίζονται ( η χρηματοδότηση των νοικοκυριών τον Δεκέμβριο του 2008 ανήλθε στα 1.043 δις ευρώ όταν τον αντίστοιχο μήνα του 2007 έφθανε στα 2.060 δις ευρώ , δηλαδή μείωση κατά 50% περίπου ) , βλέπει τα περιουσιακά του στοιχεία σε ακίνητη περιουσία και μετοχές να χάνουν μεγάλο μέρος της αξίας τους και νιώθει να χάνει τον πίστη του σε ένα καλλίτερο αύριο .
Αποτέλεσμα η περιστολή κάθε περιττού εξόδου .
Το ίδιο και οι επιχειρήσεις .
Η αδυναμία των καταναλωτών στην ουσία μετατρέπετε σε δική τους αδυναμία ,με τα εμπορεύματα να μένουν αδιάθετα , με τις νέες παραγγελίες να μειώνονται στο χαμηλότερο δυνατό επίπεδο , με την αδυναμία να ανταπεξέλθουν στις υποχρεώσεις του , με τις πιστώσεις να μειώνονται ( τα επιχειρηματικά δάνεια τον Δεκέμβριο του 2008 σε σχέση με τον Δεκέμβριο του 2007 μειωθήκαν κατά 64% από τα 3.28 δις € στα 1.14 δις € ) , με τις περιστολές δαπανών να οδηγούν σε απολύσεις , οι προοπτικές είναι απόλυτα δυσοίωνες .
Οι προοπτικές περαιτέρω μείωσης των τιμών είναι κάτι παραπάνω από σίγουρες .
Με την συνολική χρηματοδότηση της οικονομίας να πέφτει στο 16,4% το 2008 έναντι 21,5% που είχε διαμορφωθεί το 2007 , και με δεδομένη την πτώση της στα επίπεδα του 10% για το 2009 σύμφωνα με τον μέγιστο στόχο της Τράπεζας της Ελλάδος η προσγείωση του ρυθμού ανάπτυξης της χώρας αλλά και του επιπέδου των τιμών πρέπει να θεωρείτε δεδομένη.
Το μοντέλο της ανάπτυξης με δανεικά και με υπερκατανάλωση τελεί υπό την αίρεση των δεδομένων της διεθνούς χρηματοπιστωτικής κρίσης .
Η πίεση που δέχονται οι τιμές είναι ισχυρή .
Τον Δεκέμβριο του 2008 η πτώση των τιμών παραγωγού κατά 3,3% σε ετησία βάση ως αρνητική συνέχεια της πτώσης του Νοεμβρίου κατά 0,6% στέλνει το μήνυμα ότι η προσγείωση των τιμών δεν θα είναι πρόσκαιρη .

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 15/2/2009)

Περι πρόωρων εκλογών
του ΛΕΚΚΑ ΣΑΡΑΝΤΟΥ

Η όλη συζήτηση περί του χρόνου των εκλογών έχει οδηγήσει το κυβερνητικό στρατόπεδο σε ατέρμονες αναφορές και συζητήσεις χωρίς κανένα νόημα.
Προσωπικά πιστεύω ότι η ΝΔ έχει πέσει στην παγίδα του ΠΑΣΟΚ το οποίο έχει κάθε λόγο σε κάθε ευκαιρία να ζητά εκλογές.
Η αξιωματική αντιπολίτευση έχει τους τελευταίους μήνες αναγάγει το αίτημα για πρόωρες εκλογές σε κύριο πολιορκητικό κριό κατά της κυβέρνησης.
Από την στιγμή που η πρόωρη προσφυγή στις κάλπες είναι στην αποκλειστική δικαιοδοσία του πρωθυπουργού τότε κάθε πρόβλεψη ,παρότρυνση και νουθεσία είναι άνευ αντικειμένου.
Ο καθένας μπορεί να εκφράζει τις απόψεις του με την διαφορά ότι εάν πρόκειται για στελέχη της κυβέρνησης οι απόψεις πρέπει να κατατίθενται στα κυβερνητικά όργανα και όχι στα παράθυρα των τηλεοράσεων.
Η κάθε κυβέρνηση έχει ως υποχρέωση να σέβεται το Σύνταγμα .
Το σύνταγμα είναι ξεκάθαρο.
Κάθε τετραετία πραγματοποιούνται εκλογές με την εξαίρεση της επίκλησης σοβαρότατου εθνικού λόγου για πρόωρη προσφυγή στις κάλπες.
Από την μεταπολίτευση και με πρόσχημα το κυπριακό, την πορεία της χώρας εντός της ευρωπαϊκής ένωσης και τις οικονομικές προοπτικές της χώρας ο εκλογικός κύκλος περιορίζονταν.
Το 2007 πραγματοποιήθηκαν πρόωρες εκλογές με την επίκληση της στιβαρής εκτέλεσης του προϋπολογισμού , ενός προϋπολογισμού που δε διέφερε από τους προηγουμένους σε ότι αφορά την ομαλή εκτέλεση του .
Προσωπικά πιστεύω ότι έφθασε η ώρα που η συνταγματική επιταγή για 4ετη εκλογικό κύκλο θα γίνει απόλυτα σεβαστή μιας και η επίκληση οποιουδήποτε εθνικού λόγου θα φαντάζει στα μάτια των απλών πολιτών ως άλλη μια δικαιολογία για πρόωρη προσφυγή στις κάλπες.
Η κυβέρνηση από την στιγμή που εκλέγεται το μόνο που πρέπει να κάνει είναι να κυβερνά υλοποιώντας το κυβερνητικό της πρόγραμμα.
Η προοπτική πρόωρων εκλογών αδρανοποιεί τα κυβερνητικά στελέχη και μειώνει τις πρωτοβουλίες προς την κατεύθυνση επίλυσης διαχρονικών προβλημάτων .
Η κυβέρνηση συζητώντας συνεχώς για εκλογές πέφτει στην παγίδα του ΠΑΣΟΚ αφού αποπροσανατολίζεται από το έργο της .
Στην βάση αυτή η τακτική του ΠΑΣΟΚ επιτυγχάνει ισχυρά πλήγματα στην εικόνα της κυβέρνησης
Το θέμα των πρόωρων εκλογών πρέπει να πάρει τέλος .
Η κυβέρνηση οφείλει να παράγει έργο κυρίως σε θέματα που θα καλυτερεύουν την καθημερινή διαβίωση του πολίτη.
Δεν θα συμφωνήσουμε ότι το κλίμα της αμφισβήτησης που καλλιεργεί το ΠΑΣΟΚ πρέπει να σταματήσει τον προγραμματισμό όπως για παράδειγμα τις διαρθρωτικές αλλαγές που έχουν σχεδιαστεί.
Το ΠΑΣΟΚ κάνει την δουλειά του και η κυβέρνηση την δικιά της η οποία δεν μπορεί και δεν πρέπει να είναι άλλη από την υλοποίηση των δεσμεύσεων της .
O απλός Έλληνας πολίτης εμπιστεύεται προσωπικά τον πρωθυπουργό διότι μεταξύ τους έχει διαμορφωθεί σχέση εμπιστοσύνης.
Στην βάση αυτή το κύρος του πρωθυπουργού και η σχέση εμπιστοσύνης με τους πολίτες θα πάρει άλλη τροπή εάν ο πρωθυπουργός δεν επιλέξει την εξάντληση της 4ετιας.
Οι απλοί πολίτες θέλουν καθαρές κουβέντες ,σοβαρές και μετρημένες.
Επιζητούν από τους πολιτικούς να σέβονται τους θεσμούς και να διορθώνουν τα κακώς κείμενα.
Το αίτημα του αρχηγού του ΠΑΣΟΚ για πρόωρες εκλογές αξιολογείται από τους πολίτες ως αδυναμία αντιπαράθεσης με βάση ιδέες και προτάσεις.
Δεν μπορεί την αδυναμία του ΠΑΣΟΚ να την υιοθετεί η κυβέρνηση συμμετέχοντας σε ένα παιχνίδι που εκ των πραγμάτων δεν έχει ουσιαστικό περιεχόμενο και ως εκ τούτου δεν ενδιαφέρει τον πολίτη.
Οι λεονταρισμοί Παπανδρέου θα είχαν αντικείμενο εάν συμμετείχε με προτάσεις στην επίλυση των προβλημάτων της οικονομίας , παιδείας , της ασφάλειας ,της υγείας και του ασφαλιστικού-συνταξιοδοτικού.
Τι σημαίνει η δήλωση Παπανδρέου στην πρόσφατη συνέντευξη τύπου ότι το πρόγραμμα μου θα το δημοσιοποιήσω όταν έρθει η ώρα των εκλογών , παρά εκδήλωση αδυναμίας και αμηχανίας .
Από την μια ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ ζητά εκλογές εδώ και τώρα και από την άλλη δε είναι ούτε στο ελάχιστο έτοιμος για την διακυβέρνηση της χώρας .
Αυτός είναι ο λόγος που το ΠΑΣΟΚ δεν ανακάμπτει στις συνειδήσεις των πολιτών παρά ευκαιριακά στα τρέχοντα γκάλοπ.
Η κατάσταση στο ΠΑΣΟΚ δεν μπορεί και δεν πρέπει να αποπροσανατολίζει την κυβέρνηση από την οποία ο πολίτης έχει μεγάλες απαιτήσεις .

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ISTHMOS.GR STIS 9/2/2009)

Η αναγκαιότητα ενός νέου Bretton Woods.
ΤΟΥ ΣΑΡ. ΛΕΚΚΑ

Η διαπίστωση ότι η κρίση που είχε ξεκινήσει από την πιστωτική αγορά των ΗΠΑ ήταν μεγάλη και κυρίως είχε αποκτήσει μεγάλο βάθος, δεν άφηνε πολλά περιθώρια για το είδος των αμυντικών τακτικών που απαιτούνταν για την αντιμετώπισή της.Βασικός άξονας τα επιτόκιαΜε την αποκλιμάκωσή τους η προσπάθεια είχε διττό στόχο, πρώτον την επίτευξη της αναγκαίας ρευστότητας, η οποία με το μέγεθος της πιστωτικής ασφυξίας ήταν όχι μόνο αναγκαίος όρος επιβίωσης, κυρίως των πιστωτικών ιδρυμάτων, αλλά στην ουσία ήταν μονόδρομος και δεύτερον την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας για την επίτευξη όσο το δυνατόν περισσότερων εξαγωγών.Επειδή η κρίση του 2008-2009 ήταν η μεγαλύτερη μετά από εκείνη του 1929 και με δεδομένη την εμπειρία του τότε, η αποκλιμάκωση των επιτοκίων είχε έναν ακόμη στόχο, τον περιορισμό του αποπληθωρισμού που εμφανιζόταν με τη μορφή μείωσης των τιμών εν μέσω κατάρρευσης της ζήτησης.Την πολιτική άμεσης μείωσης των επιτοκίων, από τη στιγμή που εκδηλώθηκε η κρίση, χρησιμοποίησαν με απόλυτο τρόπο οι ΗΠΑ μηδενίζοντας τα επιτόκιά τους πριν τη λήξη του 2008, κάτι που επίσης έπραξαν οι Ιάπωνες και οι Ελβετοί, ενώ για τα δεδομένα της ευρωζώνης επιτόκιο στο ύψους του 2% που καταγραφόταν από τα μέσα Ιανουαρίου 2009 και επιτόκιο 1% για τα δεδομένα της Βρετανίας που καταγραφόταν από τις αρχές Φεβρουαρίου 2009, στην ουσία συνιστούσαν τολμηρά επιτοκιακά βήματα, αφού ήταν τα χαμηλότερα της ιστορίας τους.Φυσικά πάντα υπάρχει η περίπτωση της Ιαπωνίας όπου, παρά την υπερδεκαετή, από το 1995, μηδενική παρουσία των επιτοκίων, εντούτοις ο αποπληθωρισμός δεν έχει αποθεραπευτεί.Η πραγματικότητα αυτή δεν μπορούσε να αμφισβητηθεί από κανέναν, ενώ από πολλές πλευρές ακούγονταν προβληματισμοί για την ορθότητα της πολιτικής των μηδενικών επιτοκίων που είχαν εφαρμόσει οι κεντρικές τράπεζες.Η πολιτική των μηδενικών επιτοκίων είναι ορθή με τη διαφορά ότι η επιτυχία της σε ό,τι αφορά το σκέλος της αντιμετώπισης του αποπληθωρισμού είχε να κάνει με δύο παραμέτρους.Κατ' αρχάς με την κοσμοθεωρία του κάθε λαού, τη σχέση του με την αποταμίευση, τον τρόπο και τη μορφή της κατανάλωσης που πραγματοποιεί, τον τρόπο που επενδύει, τα χαρακτηριστικά που του διαμορφώνουν τις προσδοκίες και φυσικά την ιστορική του κουλτούρα.Επιπλέον και σε άμεση σχέση με τα προηγούμενα, το είδος του εξωτερικού του ισοζυγίου το άνοιγμα του οποίου (θετικό ή αρνητικό) παίζει καθοριστικό ρόλο.Τη δεκαετία του 1990 αλλά και μέχρι σήμερα τα μηδενικά ιαπωνικά επιτόκια δεν θεράπευσαν τον ιαπωνικό αποπληθωρισμό, διότι αφενός το εμπορικό ισοζύγιο ήταν και είναι θετικό, ενώ η κουλτούρα των Ιαπώνων κινείται σε συντηρητικά πλαίσια που ευνοούν την αποταμίευση.Αντίθετα στις ΗΠΑ το εξωτερικό ισοζύγιο είναι αρνητικό, οπότε η αύξηση της ζήτησης θα εισάγει πληθωρισμό από τρίτες χώρες, ενώ παράλληλα η κουλτούρα των Αμερικανών πολιτών ευνοεί την κατανάλωση.Στη βάση αυτή η πολιτική των μηδενικών επιτοκίων για χώρες με ελλειμματικά εξωτερικά ισοζύγια και άμεση ροπή για κατανάλωση θεωρείται ότι θα λειτουργήσει προς την κατεύθυνση αποφυγής αποπληθωριστικών φαινομένων και μάλιστα με ιδιαίτερη επιτυχία.Τα προβλήματα μίας οικονομίας όμως δεν μπορεί να επιλυθούν με ανταγωνιστικές υποτιμήσεις.Απαιτείται νομισματική σταθερότητα διότι ένας πόλεμος υποτιμήσεων δεν οδηγεί πουθενά, ειδικά εάν σε αυτόν συμμετέχουν όλοι, όπως συμβαίνει από τα μέσα του 2008.
Το Bretton Woods σήμερα αναπολείται με ιδιαίτερη συγκίνηση.Τον Ιούλιο του 1944 εκπρόσωποι 45 χωρών δημιούργησαν ένα σύστημα σταθερών ισοτιμιών ως προς το δολάριο (συν /πλην 1%), που μπορούσε να αλλάξει μόνο με κοινή συναίνεση των χωρών που συμμετείχαν, ενώ το δολάριο είχε σταθερή σχέση με τον χρυσό.Το σύστημα κατάργησε ο Νίξον το 1971, διότι ήθελε να χρηματοδοτήσει τον πόλεμο στο Βιετνάμ.Σήμερα πολλοί ισχυρίζονται ότι απαιτείται ένα ανάλογο σύστημα, διότι, όπως δείχνουν τα πράγματα, η ύφεση, η μεγαλύτερη των τελευταίων 80 ετών και μάλιστα ταυτόχρονη σε όλη την υφήλιο, οδηγεί σε νομισματικό - επιτοκιακό πόλεμο.Μία άμεση λύση για την αποφυγή του είναι το κόστος της κρίσης να αναλάβουν χώρες με μεγάλα εμπορικά πλεονάσματα με μία ενδιάμεση συμφωνία ανάλογη εκείνης της Plaza Accord του φθινοπώρου 1985, όπου υπήρχε ρύθμιση της ισοτιμίας δολαρίου - γεν προς όφελος του δολαρίου.Πολλοί θεωρούν ότι οι ισοτιμίες πρέπει να κινούνται ελεύθερα και στη βάση των οικονομικών μεγεθών των οικονομιών που αντιπροσωπεύουν, όμως ακόμη και την περίοδο που ακολούθησε την κατάρρευση του Bretton Woods, μεταξύ 1985 - 1995, υποσυστήματα σταθερών ή ελεγχόμενων ισοτιμιών υπήρχαν και μάλιστα καθόρισαν τις νομισματικές εξελίξεις σε ολόκληρες περιοχές του πλανήτη. Στην Ασία, χώρες με μεγάλα πλεονάσματα στο εξωτερικό τους ισοζύγιο αγόραζαν δολάρια πουλώντας τά δικά τους νομίσματα προκειμένου να διατηρούν τις ισοτιμίες τους αμετάβλητες.Το αποτέλεσμα ήταν να συσσωρεύουν τεράστιες ποσότητες συναλλαγματικών αποθεμάτων δημιουργώντας άλλο ένα αδιέξοδο.Τα προβλήματα δεν μπορούν να αντιμετωπισθούν με άξονα τα νομίσματα και τα επιτόκια.
Απαιτείται νομισματική σταθερότηταΗ χρηματοπιστωτική κρίση 2008-09 μπορεί να οδηγήσει τη διεθνή κοινότητα σε ευρύτερες νομισματοπιστωτικές συμφωνίες και να αλλάξει την πορεία των πραγμάτων.Ενας επιτοκιακός πόλεμος, το μόνο που μπορεί να δημιουργήσει είναι πληθωρισμό και φυσικά ύφεση.Μία ευρύτερη συμφωνία ή τουλάχιστον μία μερική συμφωνία ανάλογη της Plaza Accord πιστεύουμε ότι θα επιλύσει αρκετά διαρθρωτικά προβλήματα της παγκόσμιας οικονομίας.Κοινός νους απαιτείται με παράλληλη σφυρηλάτηση σχέσεων εμπιστοσύνης κυρίως μεταξύ των ισχυρών οικονομικών δυνάμεων αφού είναι ευρύτερα αποδεκτό ότι οι εμπόλεμες καταστάσεις δεν επιλύουν προβλήματα, ούτε ανοίγουν δρόμους ανάπτυξης και ευημερίας.

Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 8/2/2009)

Πού οδηγεί η πολιτική των μηδενικών επιτοκίων.
ΤΟΥ ΣΑΡ. ΛΕΚΚΑ

Ενάμιση χρόνο από τη στιγμή που ξεκίνησε η πιστωτική αρχικά και δημοσιονομική στη συνέχεια κρίση, η πολιτική των μηδενικών επιτοκίων (Ζera interest rate policy -Zirp) στα μέσα Δεκεμβρίου 2008 έχει φθάσει στο τέλος της αναφορικά με τις ΗΠΑ, την Ιαπωνία και την Ελβετία.Οι νομισματικές αρχές των ΗΠΑ ξεκίνησαν σχεδόν αμέσως με την έναρξη της κρίσης την αποκλιμάκωση των επιτοκίων του δολαρίου με αποτέλεσμα με 10 κινήσεις να μειώσουν το βασικό επιτόκιο από τα επίπεδα των 5,25 % που καταγράφονταν στις 18/9/2007 σε μηδενικά επίπεδα στις 16/12/2008.Μηδενίζοντας τα επιτόκιά της η FED έγραψε ιστορία, αφού μηδενικά επίπεδα η οικονομία των ΗΠΑ δεν είχε ξαναδεί.Οι προοπτικές ύφεσης και μάλιστα ιδιαίτερα μεγάλης όχι μόνο για τις ΗΠΑ αλλά και για τις ισχυρότερες οικονομίες του πλανήτη για τη διετία 2009-2010, τα επίπεδα της κρίσης, η μεγαλύτερη μετά εκείνης τους 1929 αλλά και ο φόβος του αποπληθωρισμού οδήγησαν τη FED στην πιο επιθετική επιτοκιακή πολιτική της ιστορίας της.Πολιτική Zirp όμως εφάρμοσε και η Ελβετία, μειώνοντας το βασικό επιτόκιο του φράγκου στο 0,5 % στις 12/12/2008.Με 4 κινήσεις, από 8/10/2008, δηλαδή εντός δύο μηνών από τη στιγμή που άφησε την ακινησία πέντε ετών η ελβετική κεντρική τράπεζα στην πιο επιθετική πολιτική της ιστορίας της μηδένισε το κόστος χρήματος θέλοντας να περιορίσει τις επιπτώσεις της πιστωτικής κρίσης στο ελάχιστο δυνατό.Βεβαία η ηγέτιδα νομισματική αρχή της Zirp είναι αυτή της Ιαπωνίας.Να θυμίσουμε ότι η Ιαπωνία από τον Αύγουστο του 2001 και μέχρι τον Ιούλιο του 2006 που τα αύξησε στο 0,25% είχε απόλυτα μηδενικά επιτόκια , τα αύξησε τον Φεβρουάριο του 2007 για δεύτερη φορά στο 0,5% και λόγω της πιστωτικής και δημοσιονομικής κρίσης στα τέλη του Οκτωβρίου 2008 τα μείωσε στο 0,3% και στο 0,10% στα μέσα Δεκεμβρίου 2008.Το ευτράπελο με τα μηδενικά ιαπωνικά επιτόκια είναι ότι όχι μόνο δεν προσέφεραν τα αναμενόμενα στην αναπτυξιακή πολιτική αλλά ούτε οι ελάχιστες προσδοκίες των ιαπωνικών αρχών δεν ικανοποιήθηκαν.Η χώρα παραπαίει αναπτυξιακά, ενώ από το δεύτερο τρίμηνο του 2008 βρίσκεται ξανά σε ύφεση.Το εντυπωσιακό είναι ότι το μηδενικό κόστος του γεν την περίοδο της πιστωτικής ευφορίας στήριξε μέσω της πρακτικής του carry trade αρκετές κερδοσκοπικές τακτικές, αφού τα ελκυστικά ιαπωνικά επιτόκια χρηματοδοτούσαν τις επενδυτικές κινήσεις στις αγορές χρήματος, κεφαλαίων και εμπορευμάτων.Οι κερδοσκόποι δανείζονταν σε γεν και στη συνεχεία επένδυαν σε υψηλής απόδοσης αγορές καρπώνοντας τα οφέλη.Στη βάση αυτή τα χαμηλά επιτόκια ουδόλως βοηθήσαν την ανάπτυξη.Σήμερα με μηδενικά επιτόκια συμβαίνει το οξύμωρο το γεν να αυξάνει την εξωτερική του αξία σε σχέση με τα υπόλοιπα ισχυρά νομίσματα της υφηλίου και να καλπάζει στην κυριολεξία έναντι των δολαρίου, ευρώ και της στερλίνας.Εάν σκεφθούμε ότι η επιτοκιακή ψαλίδα υπέρ του ευρώ είναι της τάξεως 220 μονάδων βάσης και υπέρ της στερλίνας κατά 170 μονάδες βάσης τότε εύκολα καταλαβαίνει κάποιος το οξύμωρο της ανοδικής πορείας του γεν.Η ισχυροποίηση του γεν επιφέρει καίριο πλήγμα στη χειμάζουσα ιαπωνική οικονομία, οπότε οι παρεμβάσεις της κεντρικής ιαπωνικής τράπεζας είναι πολύ πιθανόν να επανεμφανισθούν μετά τον Μάρτιο του 2004.Να θυμίσουμε ότι οι παρεμβάσεις την περίοδο από τον Ιανουάριο του 2003 και μέχρι τον Μάρτιο του 2004 έφθασαν τα 35τρισ. γεν.Σήμερα το γεν ενισχύεται διότι τα κεφαλαία που είχαν τοποθετηθεί μέσω του carry trade σε τίτλους και αγορές υψηλού κινδύνου επαναπατρίζονται αφού η αποστροφή κάθε ρίσκου οδηγεί στην ασφάλεια έστω και με μηδαμινή απόδοση.Την πολιτική των μηδενικών επιτοκίων έχει, όπως δείχνουν τα πράγματα, υιοθετήσει και η Βρετανία.Η πρωτόγνωρη πτώση της οικονομικής δραστηριότητας, η χειρότερη των τελευταίων 60 ετών και η πρώτη συρρίκνωση του ΑΕΠ εδώ και 16 χρονιά, η μείωση της ζήτησης και η εκτόξευση της ανεργίας σε επίπεδα άνω του 1 εκατομμυρίου ανέργων είναι λογικό να οδηγούν την κεντρική τράπεζα της Αγγλίας στην πιο επιθετική επιτοκιακή πολιτική της ιστορίας της.Εάν σκεφθούμε ότι τον Ιούλιο του 2007, όταν δηλαδή ξεκινούσε η κρίση, το βασικό επιτόκιο της στερλίνας καταγράφονταν στα επίπεδα του 5,75%, τότε το ρεκόρ των 26 ετών που καταγράφηκε έναντι του δολαρίου στις 9 Νοεμβρίου 2007 στα επίπεδα των 2,1144 δολαρίων ήταν αποτέλεσμα της απόλυτης επιτοκιακής υπεροχής της στερλίνας τα τελευταία χρόνια.Με την έναρξη του 2009 (8 Ιανουαρίου) το βασικό επιτόκιο της στερλίνας μειώθηκε στα επίπεδα του 1,5%, δηλαδή στα χαμηλότερα επίπεδα από την ίδρυση της κεντρικής τράπεζας της Βρετανίας το 1694, μειωμένο κατά 425 μονάδες βάσης σε σχέση με τα προ 18μήνου επίπεδα.H Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, παρ’ ότι άργησε να μπει στο παιχνίδι μείωσης των επιτοκίων, αφού μέχρι και τη συμπλήρωση ενός έτους από την έναρξη της χρηματοπιστωτικής κρίσης, δηλαδή μέχρι τις αρχές Ιουλίου 2008 αύξανε το βασικό επιτόκιο του ευρώ στα επίπεδα του 4,25%, έχοντας ξεκινήσει τη σκλήρυνσή της από τα τέλη του 2005, εντούτοις λαμβάνοντας έγκαιρα τα μηνύματα που έρχονταν από την παραγωγική και καταναλωτική βάση της οικονομίας στα μέσα Ιανουαρίου 2009, είχε μειώσει το βασικό επιτόκιο ευρώ στα επίπεδα του 2%, έχοντας πριν τις 4 Δεκεμβρίου 2008 προχωρήσει στη μεγαλύτερη ημερησία μείωση της ιστορίας της κατά 75 μονάδες βάσης.

Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος.

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 1/2/2009).