ΤΟΥ ΣΑΡ. ΛΕΚΚΑ
Η διαπίστωση ότι η κρίση που είχε ξεκινήσει από την πιστωτική αγορά των ΗΠΑ ήταν μεγάλη και κυρίως είχε αποκτήσει μεγάλο βάθος, δεν άφηνε πολλά περιθώρια για το είδος των αμυντικών τακτικών που απαιτούνταν για την αντιμετώπισή της.Βασικός άξονας τα επιτόκιαΜε την αποκλιμάκωσή τους η προσπάθεια είχε διττό στόχο, πρώτον την επίτευξη της αναγκαίας ρευστότητας, η οποία με το μέγεθος της πιστωτικής ασφυξίας ήταν όχι μόνο αναγκαίος όρος επιβίωσης, κυρίως των πιστωτικών ιδρυμάτων, αλλά στην ουσία ήταν μονόδρομος και δεύτερον την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας για την επίτευξη όσο το δυνατόν περισσότερων εξαγωγών.Επειδή η κρίση του 2008-2009 ήταν η μεγαλύτερη μετά από εκείνη του 1929 και με δεδομένη την εμπειρία του τότε, η αποκλιμάκωση των επιτοκίων είχε έναν ακόμη στόχο, τον περιορισμό του αποπληθωρισμού που εμφανιζόταν με τη μορφή μείωσης των τιμών εν μέσω κατάρρευσης της ζήτησης.Την πολιτική άμεσης μείωσης των επιτοκίων, από τη στιγμή που εκδηλώθηκε η κρίση, χρησιμοποίησαν με απόλυτο τρόπο οι ΗΠΑ μηδενίζοντας τα επιτόκιά τους πριν τη λήξη του 2008, κάτι που επίσης έπραξαν οι Ιάπωνες και οι Ελβετοί, ενώ για τα δεδομένα της ευρωζώνης επιτόκιο στο ύψους του 2% που καταγραφόταν από τα μέσα Ιανουαρίου 2009 και επιτόκιο 1% για τα δεδομένα της Βρετανίας που καταγραφόταν από τις αρχές Φεβρουαρίου 2009, στην ουσία συνιστούσαν τολμηρά επιτοκιακά βήματα, αφού ήταν τα χαμηλότερα της ιστορίας τους.Φυσικά πάντα υπάρχει η περίπτωση της Ιαπωνίας όπου, παρά την υπερδεκαετή, από το 1995, μηδενική παρουσία των επιτοκίων, εντούτοις ο αποπληθωρισμός δεν έχει αποθεραπευτεί.Η πραγματικότητα αυτή δεν μπορούσε να αμφισβητηθεί από κανέναν, ενώ από πολλές πλευρές ακούγονταν προβληματισμοί για την ορθότητα της πολιτικής των μηδενικών επιτοκίων που είχαν εφαρμόσει οι κεντρικές τράπεζες.Η πολιτική των μηδενικών επιτοκίων είναι ορθή με τη διαφορά ότι η επιτυχία της σε ό,τι αφορά το σκέλος της αντιμετώπισης του αποπληθωρισμού είχε να κάνει με δύο παραμέτρους.Κατ' αρχάς με την κοσμοθεωρία του κάθε λαού, τη σχέση του με την αποταμίευση, τον τρόπο και τη μορφή της κατανάλωσης που πραγματοποιεί, τον τρόπο που επενδύει, τα χαρακτηριστικά που του διαμορφώνουν τις προσδοκίες και φυσικά την ιστορική του κουλτούρα.Επιπλέον και σε άμεση σχέση με τα προηγούμενα, το είδος του εξωτερικού του ισοζυγίου το άνοιγμα του οποίου (θετικό ή αρνητικό) παίζει καθοριστικό ρόλο.Τη δεκαετία του 1990 αλλά και μέχρι σήμερα τα μηδενικά ιαπωνικά επιτόκια δεν θεράπευσαν τον ιαπωνικό αποπληθωρισμό, διότι αφενός το εμπορικό ισοζύγιο ήταν και είναι θετικό, ενώ η κουλτούρα των Ιαπώνων κινείται σε συντηρητικά πλαίσια που ευνοούν την αποταμίευση.Αντίθετα στις ΗΠΑ το εξωτερικό ισοζύγιο είναι αρνητικό, οπότε η αύξηση της ζήτησης θα εισάγει πληθωρισμό από τρίτες χώρες, ενώ παράλληλα η κουλτούρα των Αμερικανών πολιτών ευνοεί την κατανάλωση.Στη βάση αυτή η πολιτική των μηδενικών επιτοκίων για χώρες με ελλειμματικά εξωτερικά ισοζύγια και άμεση ροπή για κατανάλωση θεωρείται ότι θα λειτουργήσει προς την κατεύθυνση αποφυγής αποπληθωριστικών φαινομένων και μάλιστα με ιδιαίτερη επιτυχία.Τα προβλήματα μίας οικονομίας όμως δεν μπορεί να επιλυθούν με ανταγωνιστικές υποτιμήσεις.Απαιτείται νομισματική σταθερότητα διότι ένας πόλεμος υποτιμήσεων δεν οδηγεί πουθενά, ειδικά εάν σε αυτόν συμμετέχουν όλοι, όπως συμβαίνει από τα μέσα του 2008.
Το Bretton Woods σήμερα αναπολείται με ιδιαίτερη συγκίνηση.Τον Ιούλιο του 1944 εκπρόσωποι 45 χωρών δημιούργησαν ένα σύστημα σταθερών ισοτιμιών ως προς το δολάριο (συν /πλην 1%), που μπορούσε να αλλάξει μόνο με κοινή συναίνεση των χωρών που συμμετείχαν, ενώ το δολάριο είχε σταθερή σχέση με τον χρυσό.Το σύστημα κατάργησε ο Νίξον το 1971, διότι ήθελε να χρηματοδοτήσει τον πόλεμο στο Βιετνάμ.Σήμερα πολλοί ισχυρίζονται ότι απαιτείται ένα ανάλογο σύστημα, διότι, όπως δείχνουν τα πράγματα, η ύφεση, η μεγαλύτερη των τελευταίων 80 ετών και μάλιστα ταυτόχρονη σε όλη την υφήλιο, οδηγεί σε νομισματικό - επιτοκιακό πόλεμο.Μία άμεση λύση για την αποφυγή του είναι το κόστος της κρίσης να αναλάβουν χώρες με μεγάλα εμπορικά πλεονάσματα με μία ενδιάμεση συμφωνία ανάλογη εκείνης της Plaza Accord του φθινοπώρου 1985, όπου υπήρχε ρύθμιση της ισοτιμίας δολαρίου - γεν προς όφελος του δολαρίου.Πολλοί θεωρούν ότι οι ισοτιμίες πρέπει να κινούνται ελεύθερα και στη βάση των οικονομικών μεγεθών των οικονομιών που αντιπροσωπεύουν, όμως ακόμη και την περίοδο που ακολούθησε την κατάρρευση του Bretton Woods, μεταξύ 1985 - 1995, υποσυστήματα σταθερών ή ελεγχόμενων ισοτιμιών υπήρχαν και μάλιστα καθόρισαν τις νομισματικές εξελίξεις σε ολόκληρες περιοχές του πλανήτη. Στην Ασία, χώρες με μεγάλα πλεονάσματα στο εξωτερικό τους ισοζύγιο αγόραζαν δολάρια πουλώντας τά δικά τους νομίσματα προκειμένου να διατηρούν τις ισοτιμίες τους αμετάβλητες.Το αποτέλεσμα ήταν να συσσωρεύουν τεράστιες ποσότητες συναλλαγματικών αποθεμάτων δημιουργώντας άλλο ένα αδιέξοδο.Τα προβλήματα δεν μπορούν να αντιμετωπισθούν με άξονα τα νομίσματα και τα επιτόκια.
Απαιτείται νομισματική σταθερότηταΗ χρηματοπιστωτική κρίση 2008-09 μπορεί να οδηγήσει τη διεθνή κοινότητα σε ευρύτερες νομισματοπιστωτικές συμφωνίες και να αλλάξει την πορεία των πραγμάτων.Ενας επιτοκιακός πόλεμος, το μόνο που μπορεί να δημιουργήσει είναι πληθωρισμό και φυσικά ύφεση.Μία ευρύτερη συμφωνία ή τουλάχιστον μία μερική συμφωνία ανάλογη της Plaza Accord πιστεύουμε ότι θα επιλύσει αρκετά διαρθρωτικά προβλήματα της παγκόσμιας οικονομίας.Κοινός νους απαιτείται με παράλληλη σφυρηλάτηση σχέσεων εμπιστοσύνης κυρίως μεταξύ των ισχυρών οικονομικών δυνάμεων αφού είναι ευρύτερα αποδεκτό ότι οι εμπόλεμες καταστάσεις δεν επιλύουν προβλήματα, ούτε ανοίγουν δρόμους ανάπτυξης και ευημερίας.
Το Bretton Woods σήμερα αναπολείται με ιδιαίτερη συγκίνηση.Τον Ιούλιο του 1944 εκπρόσωποι 45 χωρών δημιούργησαν ένα σύστημα σταθερών ισοτιμιών ως προς το δολάριο (συν /πλην 1%), που μπορούσε να αλλάξει μόνο με κοινή συναίνεση των χωρών που συμμετείχαν, ενώ το δολάριο είχε σταθερή σχέση με τον χρυσό.Το σύστημα κατάργησε ο Νίξον το 1971, διότι ήθελε να χρηματοδοτήσει τον πόλεμο στο Βιετνάμ.Σήμερα πολλοί ισχυρίζονται ότι απαιτείται ένα ανάλογο σύστημα, διότι, όπως δείχνουν τα πράγματα, η ύφεση, η μεγαλύτερη των τελευταίων 80 ετών και μάλιστα ταυτόχρονη σε όλη την υφήλιο, οδηγεί σε νομισματικό - επιτοκιακό πόλεμο.Μία άμεση λύση για την αποφυγή του είναι το κόστος της κρίσης να αναλάβουν χώρες με μεγάλα εμπορικά πλεονάσματα με μία ενδιάμεση συμφωνία ανάλογη εκείνης της Plaza Accord του φθινοπώρου 1985, όπου υπήρχε ρύθμιση της ισοτιμίας δολαρίου - γεν προς όφελος του δολαρίου.Πολλοί θεωρούν ότι οι ισοτιμίες πρέπει να κινούνται ελεύθερα και στη βάση των οικονομικών μεγεθών των οικονομιών που αντιπροσωπεύουν, όμως ακόμη και την περίοδο που ακολούθησε την κατάρρευση του Bretton Woods, μεταξύ 1985 - 1995, υποσυστήματα σταθερών ή ελεγχόμενων ισοτιμιών υπήρχαν και μάλιστα καθόρισαν τις νομισματικές εξελίξεις σε ολόκληρες περιοχές του πλανήτη. Στην Ασία, χώρες με μεγάλα πλεονάσματα στο εξωτερικό τους ισοζύγιο αγόραζαν δολάρια πουλώντας τά δικά τους νομίσματα προκειμένου να διατηρούν τις ισοτιμίες τους αμετάβλητες.Το αποτέλεσμα ήταν να συσσωρεύουν τεράστιες ποσότητες συναλλαγματικών αποθεμάτων δημιουργώντας άλλο ένα αδιέξοδο.Τα προβλήματα δεν μπορούν να αντιμετωπισθούν με άξονα τα νομίσματα και τα επιτόκια.
Απαιτείται νομισματική σταθερότηταΗ χρηματοπιστωτική κρίση 2008-09 μπορεί να οδηγήσει τη διεθνή κοινότητα σε ευρύτερες νομισματοπιστωτικές συμφωνίες και να αλλάξει την πορεία των πραγμάτων.Ενας επιτοκιακός πόλεμος, το μόνο που μπορεί να δημιουργήσει είναι πληθωρισμό και φυσικά ύφεση.Μία ευρύτερη συμφωνία ή τουλάχιστον μία μερική συμφωνία ανάλογη της Plaza Accord πιστεύουμε ότι θα επιλύσει αρκετά διαρθρωτικά προβλήματα της παγκόσμιας οικονομίας.Κοινός νους απαιτείται με παράλληλη σφυρηλάτηση σχέσεων εμπιστοσύνης κυρίως μεταξύ των ισχυρών οικονομικών δυνάμεων αφού είναι ευρύτερα αποδεκτό ότι οι εμπόλεμες καταστάσεις δεν επιλύουν προβλήματα, ούτε ανοίγουν δρόμους ανάπτυξης και ευημερίας.
Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος
(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 8/2/2009)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου