Το πρώτο παγκοσμιοποιημένο πληθωριστικό σοκ.
Του Σαρ. Λέκκα

Βλέποντας τα επίπεδα των τιμών σε παγκόσμιο επίπεδο το καλοκαίρι του 2008 ο καθένας αντιλαμβανόταν πως η διεθνής οικονομία βίωνε το πρώτο παγκοσμιοποιημένο πληθωριστικό σοκ.Για πολλούς το φάντασμα του πληθωρισμού είχε εξαφανισθεί μιας και η παγκοσμιοποίηση φρόντιζε με τους μηχανισμούς συγκράτησης του κόστους να κρατά τις τιμές χαμηλά.Η μετακίνηση κεφαλαίων προς τις αναπτυσσόμενες χώρες και η ανάπτυξη παραγωγικών μονάδων εκεί όπου το εργατικό κόστος ήταν μηδαμινό σε σχέση με εκείνο των δυτικών οικονομιών είχαν οδηγήσει στη συμπίεση των τιμών σε χαμηλά επίπεδα για αρκετά χρόνια που ξεπερνούσαν τη 15ετία.Η συγκράτηση των τιμών επί μεγάλο χρονικό διάστημα σε χαμηλά επίπεδα είχε οδηγήσει στην ύφανση θεωριών σύμφωνα με τις οποίες το φαινόμενο του πληθωρισμού επί παγκοσμιοποίησης θα εξαφανιζόταν. Η πορεία των πραγμάτων ήταν διαφορετική.Η άνοδος του βιοτικού επιπέδου στις αναπτυσσόμενες χώρες, η αύξηση του εργατικού κόστους και η σταδιακή ενσωμάτωσή τους στην παγκόσμια οικονομία άλλαξε τα δεδομένα. Πλέον ογκωδέστατες πληθυσμιακά ομάδες, οι οποίες μέχρι πρότινος αναφέρονταν ως φθηνό εργατικό δυναμικό που μπορούσε να ζει διατροφικά λιτά, μετατράπηκαν σε καταναλωτές με δυτικού τρόπου διατροφικές συνήθειες.Η ζήτηση για τρόφιμα, πρώτες ύλες και ενεργειακά προϊόντα πήρε μεγάλες διαστάσεις με το γνωστό σε όλους αποτέλεσμα, την εκτόξευση των τιμών τους με αποκορύφωμα το καλοκαίρι του 2008. Το πρώτο παγκοσμιοποιημένο πληθωριστικό σοκ ήταν γεγονός. Ομιλούμε για το πρώτο σοκ διότι ο πληθωρισμός πάντα υπήρχε απλά κατά τη συγκυρία του 2008 ως καρκινικό μόρφωμα έχει μετασταθεί σε άλλο τομέα της οικονομίας.Κατά την προηγούμενη 20ετία ο πληθωρισμός αφορούσε χρηματοοικονομικά προϊόντα, τη δεκαετία του '80 τα ομόλογα, τη δεκαετία του '90 τις μετοχές και κατά την πρώτη 7ετία του νέου αιώνα τα ακίνητα. Η ζήτηση όμως για ομόλογα, μετοχές και ακίνητα αφορούσε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες κυρίως των αναπτυσσόμενων δυτικών κρατών. Η ζήτηση για τρόφιμα, πρώτες ύλες και ενεργειακά προϊόντα αφορούσε ογκωδέστερες πληθυσμιακά ομάδες, οι οποίες είχαν ιδιότυπη καταναλωτική συμπεριφορά. Μέχρι αυτή η συμπεριφορά να ισορροπήσει, οι τιμές διεθνώς αυξάνονταν και σταθεροποιούνταν σε υψηλότερα επίπεδα. Ο ανταγωνισμός έστελνε κεφάλαια από τη Δύση στις αναπτυσσόμενες χώρες, αφού το κόστος εργασίας ήταν φθηνό και η παραγωγικότητα ανά μονάδα παραγόμενου προϊόντος ήταν χαμηλότερη. Οσο αυτή η διαδικασία συνεχιζόταν το πληθυσμιακό σοκ παρέμενε ενεργό, όταν μετά το καλοκαίρι του 2008 σταμάτησε αυτόματα σταμάτησε και η αύξηση των τιμών. Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η μεταφορά κεφαλαίων στις αναπτυσσόμενες χώρες αύξανε το βιοτικό επίπεδο αυτών των χωρών, μετατρέποντας τους απλούς και χωρίς ιδιαίτερες καταναλωτικές προτιμήσεις πολίτες σε δυτικού τύπου καταναλωτές.
Αυτή η μετατόπιση της κατανάλωσης από τις ανεπτυγμένες στις αναπτυσσόμενες χώρες δεν τη συναντούσαμε ιστορικά, ενώ για πρώτη φορά είχε πρωτοεμφανισθεί κατά την περίοδο της πρώτης χρυσής εμφάνισης της παγκοσμιοποίησης μεταξύ 1870-1913. Τότε τον ρόλο των εταιρειών είχαν οι ιμπεριαλιστικές πρακτικές των μεγάλων τότε δυνάμεων μέσω των αποικιών. Οπως και τότε η όλη διαδικασία περνούσε μέσα από τέσσερις φάσεις. Η πρώτη αφορούσε την εγκατάσταση εταιρειών στις χώρες χαμηλού κόστους, η δεύτερη ενίσχυε τις υποδομές και τις εισαγωγές αυτών των χωρών και η τρίτη αύξανε την κατανάλωση.
Υπάρχει όμως και η τέταρτη που ζούμε μετά το καλοκαίρι του 2008. Κατά την τέταρτη φάση, όταν έχει ήδη συντελεστεί πλήρως η μετατόπιση της κατανάλωσης από τις ανεπτυγμένες στις αναπτυσσόμενες χώρες τότε η παραγωγή και η αποταμίευση θα ακολουθήσουν αντίστροφη πορεία προς τις ανεπτυγμένες χώρες. Ιστορικά η όλη διαδικασία έχει ξανασυμβεί με τρόπο απόλυτο. Μέχρι το καλοκαίρι του 2008 στο πλαίσιο της νέας έκδοσης της παγκοσμιοποίησης η διεθνής κοινότητα βίωνε ένα φυσιολογικό πληθωριστικό σοκ το οποίο δεν ήταν άλλο παρά το αποτέλεσμα της μετατόπισης της κατανάλωσης προς τις αναπτυσσόμενες χώρες. Η έναρξη της τέταρτης φάσης και η αποκατάσταση της πληθωριστικής τάξης έχει αλλάξει τα δεδομένα. Η διεθνής κοινότητα πλέον βιώνει τη διαδικασία αποκλιμάκωσης των τιμών. Το εντυπωσιακό είναι ότι από το πληθωριστικό σοκ του καλοκαιριού του 2008 επήγαμε στο άλλο άκρο που έχει να κάνει με τον βίαιο αποπληθωρισμό.

Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 22/2/2009)