Πού οδηγεί η πολιτική των μηδενικών επιτοκίων.
ΤΟΥ ΣΑΡ. ΛΕΚΚΑ

Ενάμιση χρόνο από τη στιγμή που ξεκίνησε η πιστωτική αρχικά και δημοσιονομική στη συνέχεια κρίση, η πολιτική των μηδενικών επιτοκίων (Ζera interest rate policy -Zirp) στα μέσα Δεκεμβρίου 2008 έχει φθάσει στο τέλος της αναφορικά με τις ΗΠΑ, την Ιαπωνία και την Ελβετία.Οι νομισματικές αρχές των ΗΠΑ ξεκίνησαν σχεδόν αμέσως με την έναρξη της κρίσης την αποκλιμάκωση των επιτοκίων του δολαρίου με αποτέλεσμα με 10 κινήσεις να μειώσουν το βασικό επιτόκιο από τα επίπεδα των 5,25 % που καταγράφονταν στις 18/9/2007 σε μηδενικά επίπεδα στις 16/12/2008.Μηδενίζοντας τα επιτόκιά της η FED έγραψε ιστορία, αφού μηδενικά επίπεδα η οικονομία των ΗΠΑ δεν είχε ξαναδεί.Οι προοπτικές ύφεσης και μάλιστα ιδιαίτερα μεγάλης όχι μόνο για τις ΗΠΑ αλλά και για τις ισχυρότερες οικονομίες του πλανήτη για τη διετία 2009-2010, τα επίπεδα της κρίσης, η μεγαλύτερη μετά εκείνης τους 1929 αλλά και ο φόβος του αποπληθωρισμού οδήγησαν τη FED στην πιο επιθετική επιτοκιακή πολιτική της ιστορίας της.Πολιτική Zirp όμως εφάρμοσε και η Ελβετία, μειώνοντας το βασικό επιτόκιο του φράγκου στο 0,5 % στις 12/12/2008.Με 4 κινήσεις, από 8/10/2008, δηλαδή εντός δύο μηνών από τη στιγμή που άφησε την ακινησία πέντε ετών η ελβετική κεντρική τράπεζα στην πιο επιθετική πολιτική της ιστορίας της μηδένισε το κόστος χρήματος θέλοντας να περιορίσει τις επιπτώσεις της πιστωτικής κρίσης στο ελάχιστο δυνατό.Βεβαία η ηγέτιδα νομισματική αρχή της Zirp είναι αυτή της Ιαπωνίας.Να θυμίσουμε ότι η Ιαπωνία από τον Αύγουστο του 2001 και μέχρι τον Ιούλιο του 2006 που τα αύξησε στο 0,25% είχε απόλυτα μηδενικά επιτόκια , τα αύξησε τον Φεβρουάριο του 2007 για δεύτερη φορά στο 0,5% και λόγω της πιστωτικής και δημοσιονομικής κρίσης στα τέλη του Οκτωβρίου 2008 τα μείωσε στο 0,3% και στο 0,10% στα μέσα Δεκεμβρίου 2008.Το ευτράπελο με τα μηδενικά ιαπωνικά επιτόκια είναι ότι όχι μόνο δεν προσέφεραν τα αναμενόμενα στην αναπτυξιακή πολιτική αλλά ούτε οι ελάχιστες προσδοκίες των ιαπωνικών αρχών δεν ικανοποιήθηκαν.Η χώρα παραπαίει αναπτυξιακά, ενώ από το δεύτερο τρίμηνο του 2008 βρίσκεται ξανά σε ύφεση.Το εντυπωσιακό είναι ότι το μηδενικό κόστος του γεν την περίοδο της πιστωτικής ευφορίας στήριξε μέσω της πρακτικής του carry trade αρκετές κερδοσκοπικές τακτικές, αφού τα ελκυστικά ιαπωνικά επιτόκια χρηματοδοτούσαν τις επενδυτικές κινήσεις στις αγορές χρήματος, κεφαλαίων και εμπορευμάτων.Οι κερδοσκόποι δανείζονταν σε γεν και στη συνεχεία επένδυαν σε υψηλής απόδοσης αγορές καρπώνοντας τα οφέλη.Στη βάση αυτή τα χαμηλά επιτόκια ουδόλως βοηθήσαν την ανάπτυξη.Σήμερα με μηδενικά επιτόκια συμβαίνει το οξύμωρο το γεν να αυξάνει την εξωτερική του αξία σε σχέση με τα υπόλοιπα ισχυρά νομίσματα της υφηλίου και να καλπάζει στην κυριολεξία έναντι των δολαρίου, ευρώ και της στερλίνας.Εάν σκεφθούμε ότι η επιτοκιακή ψαλίδα υπέρ του ευρώ είναι της τάξεως 220 μονάδων βάσης και υπέρ της στερλίνας κατά 170 μονάδες βάσης τότε εύκολα καταλαβαίνει κάποιος το οξύμωρο της ανοδικής πορείας του γεν.Η ισχυροποίηση του γεν επιφέρει καίριο πλήγμα στη χειμάζουσα ιαπωνική οικονομία, οπότε οι παρεμβάσεις της κεντρικής ιαπωνικής τράπεζας είναι πολύ πιθανόν να επανεμφανισθούν μετά τον Μάρτιο του 2004.Να θυμίσουμε ότι οι παρεμβάσεις την περίοδο από τον Ιανουάριο του 2003 και μέχρι τον Μάρτιο του 2004 έφθασαν τα 35τρισ. γεν.Σήμερα το γεν ενισχύεται διότι τα κεφαλαία που είχαν τοποθετηθεί μέσω του carry trade σε τίτλους και αγορές υψηλού κινδύνου επαναπατρίζονται αφού η αποστροφή κάθε ρίσκου οδηγεί στην ασφάλεια έστω και με μηδαμινή απόδοση.Την πολιτική των μηδενικών επιτοκίων έχει, όπως δείχνουν τα πράγματα, υιοθετήσει και η Βρετανία.Η πρωτόγνωρη πτώση της οικονομικής δραστηριότητας, η χειρότερη των τελευταίων 60 ετών και η πρώτη συρρίκνωση του ΑΕΠ εδώ και 16 χρονιά, η μείωση της ζήτησης και η εκτόξευση της ανεργίας σε επίπεδα άνω του 1 εκατομμυρίου ανέργων είναι λογικό να οδηγούν την κεντρική τράπεζα της Αγγλίας στην πιο επιθετική επιτοκιακή πολιτική της ιστορίας της.Εάν σκεφθούμε ότι τον Ιούλιο του 2007, όταν δηλαδή ξεκινούσε η κρίση, το βασικό επιτόκιο της στερλίνας καταγράφονταν στα επίπεδα του 5,75%, τότε το ρεκόρ των 26 ετών που καταγράφηκε έναντι του δολαρίου στις 9 Νοεμβρίου 2007 στα επίπεδα των 2,1144 δολαρίων ήταν αποτέλεσμα της απόλυτης επιτοκιακής υπεροχής της στερλίνας τα τελευταία χρόνια.Με την έναρξη του 2009 (8 Ιανουαρίου) το βασικό επιτόκιο της στερλίνας μειώθηκε στα επίπεδα του 1,5%, δηλαδή στα χαμηλότερα επίπεδα από την ίδρυση της κεντρικής τράπεζας της Βρετανίας το 1694, μειωμένο κατά 425 μονάδες βάσης σε σχέση με τα προ 18μήνου επίπεδα.H Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, παρ’ ότι άργησε να μπει στο παιχνίδι μείωσης των επιτοκίων, αφού μέχρι και τη συμπλήρωση ενός έτους από την έναρξη της χρηματοπιστωτικής κρίσης, δηλαδή μέχρι τις αρχές Ιουλίου 2008 αύξανε το βασικό επιτόκιο του ευρώ στα επίπεδα του 4,25%, έχοντας ξεκινήσει τη σκλήρυνσή της από τα τέλη του 2005, εντούτοις λαμβάνοντας έγκαιρα τα μηνύματα που έρχονταν από την παραγωγική και καταναλωτική βάση της οικονομίας στα μέσα Ιανουαρίου 2009, είχε μειώσει το βασικό επιτόκιο ευρώ στα επίπεδα του 2%, έχοντας πριν τις 4 Δεκεμβρίου 2008 προχωρήσει στη μεγαλύτερη ημερησία μείωση της ιστορίας της κατά 75 μονάδες βάσης.

Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος.

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 1/2/2009).