Το στοίχημα της μείωσης του δημοσίου χρέους.
ΤΟΥ ΣΑΡ. ΛΕΚΚΑ

Σε περιβάλλον ομαλής οικονομικής δραστηριότητας η ελληνική οικονομία καταφέρνει να κάνει βήματα προόδου ανεξάρτητα εάν ο πολιτικός διαγωνισμός ένθεν και εκείθεν δεν επιτρέπει την αντικειμενική θεώρηση των πραγμάτων.Από τη στιγμή που η Ελλάδα εντάχθηκε στην ΟΝΕ το 2001 και από τη στιγμή που υιοθέτησε το ευρώ το 2002, τα βήματα προόδου είναι εμφανή ειδικά με το μεγαλύτερο δημοσιονομικό πρόβλημα, το δημόσιο χρέος.Το σταθερό μακροοικονομικό περιβάλλον που δημιουργήθηκε συνέπεια της ένταξής μας στη ζώνη του ευρώ συνέβαλε τα μέγιστα στη μείωση του δημοσίου χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ κατά τη χρονική περίοδο 2000-2007.Τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο ο λόγος του χρέους προς το ΑΕΠ μειώθηκε κατά 7,8 εκατοστιαίες μονάδες και από τα επίπεδα του 103,4 του 2004 φθάσαμε το 2007 στα επίπεδα του 95,6.Εντυπωσιακή προσαρμογή η οποία δείχνει ότι σε ομαλές συνθήκες οικονομικής δραστηριότητας και μακροοικονομικής σταθερότητας η μείωση του μεγαλύτερου δημοσιονομικού προβλήματος επιτυγχάνεται χωρίς ιδιαιτέρα προβλήματα από την πλευρά συμπίεσης της πραγματικής οικονομίας.Οι παράγοντες που οδήγησαν σε αυτή την προσαρμογή είναι οι ίδιοι που κάθε φορά σκιαγραφούν το πλαίσιο πάνω στο οποίο διαμορφώνεται το δημόσιο χρέος.Συγκεκριμένα την πορεία και το μέγεθος του χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ και ως απόλυτο μέγεθος καθορίζουν τέσσερις παράγοντες.Η ετήσια οικονομική διαχείριση, δηλαδή η ύπαρξη πρωτογενών πλεονασμάτων ή ελλειμμάτων, η μεταβολή του ΑΕΠ, δηλαδή η συνολική οικονομική δραστηριότητα, τα επιτόκια δανεισμού του ελληνικού Δημοσίου και η προσαρμογή ελλείμματος - χρέους.Η προσαρμογή ελλείμματος - χρέους στην ουσία περιλαμβάνει δαπάνες που δεν καταγράφονται στο έλλειμμα αλλά προσμετρούνται απευθείας στο χρέος και τα όποια έσοδα εισπράττονται από τις αποκρατικοποιήσεις.Κατά την περίοδο 2000-2007 οι συγκυρίες ήταν τέτοιας μορφής που οι ανωτέρω παράγοντες κατά βάση λειτούργησαν θετικά συμβάλλοντας στη μείωση του χρέους.Από το 2000 και το έως το 2007 ο ρυθμός οικονομικής ανάπτυξης κατά μέσο όρο ήταν της τάξεως του 4%.Τα επιτόκια κατέγραψαν εντυπωσιακή αποκλιμάκωση μέχρι και το 2005, ιστορικής μορφής, όταν καταγράφηκαν στο χαμηλό 3,2%, ενώ το 2006 και το 2007 αυξηθήκαν στα επίπεδα του 3,8% και 4,4% αντίστοιχα.Η οικονομική διαχείριση παρουσίαζε πρωτογενή πλεονάσματα τα περισσότερα έτη της περιόδου 2000-2007 που εάν και μικρότερα της χρονικής περιόδου 1997-1999 δεν έπαυαν να είναι πλεονάσματα.Τα έσοδα από τις αποκρατικοποιήσεις ήταν σημαντικά, αφού το πρόγραμμα αποκρατικοποιήσεων ήταν σε πλήρη εξέλιξη τόσο σε μέγεθος όσο και σε αξία.Αποτέλεσμα όλων των παραπάνω η αποκλιμάκωση του δημοσίου χρέους της γενικής κυβέρνησης κατά 7,8 εκατοστιαίες μονάδες.Η περίοδος του σταθερού μακροοικονομικού περιβάλλοντος όμως δεν είχε διάρκεια λόγω της διεθνούς χρηματοπιστωτικής κρίσης, η οποία ξεκίνησε από τη στεγαστική πίστη των ΗΠΑ το καλοκαίρι του 2007 επηρεάζοντας όλο τον κόσμο κυρίως από το καλοκαίρι του 2008.Η μεγάλη αυτή κρίση, η μεγαλύτερη από τη δεκαετία του 1930, όπως ήταν φυσικό επηρέασε και την ελληνική οικονομία με σημαντικό αντίκτυπο στο δημόσιο χρέος.Το 2008 και το 2009 η πτωτική πορεία του δημοσίου χρέους αναστράφηκε και ο λόγος του χρέους προς το ΑΕΠ αυξήθηκε στο 99,2% το 2008 και στο 113,4 % το 2009.
Αύξηση 17,8 εκατοστιαίων μονάδων σε σχέση με το 2007Μεγάλη αύξηση που οφείλεται στην προσγείωση του ρυθμού ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας στο 2% το 2008 και στο -1,2% το 2009, στα ελλείμματα της γενικής κυβέρνησης 7,7% και 12,7% για τα έτη 2008 και 2009, στα κρυφά χρέη και την αύξηση των επιτοκίων δανεισμού στο 4,6% το 2008 και περί το 4,4% το 2009 κυρίως χάρη στα χαμηλά βραχυχρόνια επιτόκια.Για το 2010 υπολογίζεται νέα αύξηση του χρέους στο 120,8% ως ποσοστό του ΑΕΠ και αυτό υπό την αίρεση ότι δεν υπάρχουν κρυφά χρέη από το παρελθόν που ακόμη δεν έχουν συμπεριληφθεί.Η αύξηση αυτή θα έχει το ίδιο υπόβαθρο, αρνητικός ρυθμός ανάπτυξης στο 0,3%, μηδενικά έσοδα από αποκρατικοποιήσεις, υψηλά επιτόκια δανεισμού του ελληνικού Δημοσίου και έλλειμμα γενικής κυβέρνησης περί το 9,1% του ΑΕΠ.Συνολικά την περίοδο 2008-2010 το δημόσιο χρέος υπό συντηρητικές και οφθαλμοφανείς αιτίες θα αυξηθεί κατά 25,2 εκατοστιαίες μονάδες.Υπό συνθήκες μακροοικονομικής αστάθειας και σημαντικών επιπτώσεων από τη χρηματοοικονομική κρίση η αύξηση του δημοσίου χρέους δεν είναι μακράν των αντίστοιχων επιδόσεων άλλων ευρωπαϊκών κρατών.Υπολογίζεται ότι τόσο στην Ευρωπαϊκή Ενωση των «27» όσο και στη ζώνη του ευρώ το δημόσιο χρέος θα αυξηθεί κατά 20 εκατοστιαίες μονάδες μεταξύ τέλους 2007 και τέλους 2010.Εάν θεωρήσουμε χαμένο και το 2010, τότε, όπως αναφέρει και η Τράπεζα της Ελλάδος, για να μειωθεί το δημόσιο χρέος στο 60%, δηλαδή στο μισό εντός μίας δεκαετίας, θα πρέπει να επιτυγχάνονται πρωτογενή πλεονάσματα της τάξεως του 5,5% - 6,5% ετησίως.Το εγχείρημα δύσκολο εάν σκεφθούμε ότι κατά το «επιτυχές» 2008 το πρωτογενές πλεόνασμα που προέκυψε κάλυψε μόνο το 11,11% των τόκων που έπρεπε να καταβληθούν.Δεν θα αναφερθούμε στη διετία 2009-2010 αφού η πρωτογενής οικονομική διαχείριση ήταν (2009) και προϋπολογίζεται (2010) ελλειμματική.Το εγχείρημα δύσκολο μιας και η πρωτογενής διαχείριση πρέπει να υπερκαλύπτει τους τόκους ώστε τα υπόλοιπα να μειώνουν τα χρεολύσια και παράλληλα ανάπτυξη, επιτόκια και αποκρατικοποιήσεις να δημιουργήσουν υπόβαθρο αποκλιμάκωσης του χρέους.

Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος.

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 24/12/2009).

Η αποτελεσματικότητα των δαπανών.
ΤΟΥ ΣΑΡ. ΛΕΚΚΑ

Εάν κοιτάξουμε τον τακτικό προϋπολογισμό του 2009 σε γενικές γραμμές μπορούμε να ισχυρισθούμε ότι το επιπλέον έλλειμμα που δημιουργήθηκε μεταξύ των προβλέψεων του Προγράμματος Σταθερότητας και Ανάπτυξης του Ιανουαρίου 2009 και της τελικής έκβασης στο ύψος των 14,6 δισ. ευρώ, τα 10 δισ. ευρώ οφείλονται στην κατάρρευση των εσόδων, τα 240 εκατ. ευρώ στους επιπλέον τόκους και τα 4,3 δισ. ευρώ οφείλονται στην υπέρβαση των πρωτογενών δαπανών. Εάν αφήσουμε απέξω την πλευρά των εσόδων, όπου η κατάρρευση προήλθε κυρίως από την αδυναμία είσπραξης φόρων (ΦΠΑ 3 δισ. ευρώ, περιουσίας 1,03 δισ. ευρώ, φυσικών προσώπων 1,1 δισ. ευρώ, νομικών προσώπων 1 δισ. ευρώ) και σταθούμε στην πλευρά των δαπανών, τότε διαπιστώνουμε ότι οι βασικές υπερβάσεις εστιάζονται σε τρία μέτωπα.Πρώτον στο μέτωπο που ακούει στο όνομα περίθαλψη, ασφάλιση και κοινωνική προστασία όπου η υπέρβαση έφθασε τα 2 δισ. ευρώ.Δεύτερον στο μέτωπο των επιχορηγήσεων όπου η υπέρβαση έφθασε τα 8 εκατ. ευρώ. Τρίτον στις καταναλωτικές δαπάνες όπου η υπέρβαση έφθασε τα 800 εκατ. ευρώ.
Επιπλέον υπερβάσεις υπήρχαν στις δαπάνες των νοσοκομείων ύψους 160 εκατ. ευρώ, σε έκτακτες οικονομικές παροχές ύψους 124 εκατ. ευρώ και στις εκλογικές δαπάνες 194 εκατ. ευρώ. Είναι επομένως εμφανές ότι η πλειονότητα των δαπανών πραγματοποιήθηκαν για τη στήριξη συγκεκριμένων κοινωνικών ομάδων που είχαν δεχθεί ισχυρά πλήγματα από τη διεθνή χρηματοπιστωτική κρίση.Οι δαπάνες ξέφυγαν, αυτό δεν μπορεί κανένας να το αποκρύψει, όπως και κανένας δεν μπορεί να κατακρίνει τις συγκεκριμένες δαπάνες με το αιτιολογικό ότι αύξησαν το δημόσιο έλλειμμα.Δαπάνες στήριξης ευπαθών κοινωνικών ομάδων έπρεπε να γίνουν ακόμη και εάν υπήρχε ο κίνδυνος να πρωτοεισέλθουμε σε καθεστώς επιτήρησης.Με δεδομένο ότι η ελληνική οικονομία χτυπήθηκε ιδιαίτερα σκληρά μιας και οι βασικοί παραγωγικοί της τομείς, η ναυτιλία και ο τουρισμός, πέρασαν και περνούν δύσκολες ημέρες, η ανάληψη πρωτοβουλιών από το επίσημο κράτος με στόχο την υποβοήθηση συγκεκριμένων ομάδων αλλά και παραγωγικών τομέων δεν πρέπει να την δούμε μόνο ως οικονομική επιλογή, αλλά και κυρίως ως ηθική μιας και το κράτος οφείλει να προστατεύει πολίτες και περιουσίες σε έκτακτες συγκυρίες.Αυτό το έπραξαν όλοι, σε Ευρώπη, Αμερική και Ασία.Εξάλλου ο δημόσιος δανεισμός είναι εργαλείο υποβοήθησης μίας οικονομίας σε περιόδους κρίσεων.Η ελληνική οικονομία σε περιόδους μακροοικονομικής σταθερότητας μείωσε το χρέος της όπως επιβάλλουν οι αντικυκλικές πολιτικές.Μπορεί ακόμη και μετά την προσαρμογή κατά 7,8 εκατοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ κατά την περίοδο 2000-2007 το χρέος στα τέλη του 2007 και πριν η κρίση χτυπήσει την Ελλάδα να θεωρείται υψηλό στα επίπεδα του 95,6% του ΑΕΠ, πλην όμως η προσπάθεια αποκλιμάκωσής του από τα επίπεδα του 103,4% του 2000 έδειχνε ότι η βασική κατεύθυνση αποκλιμάκωσης έπαιρνε σάρκα και οστά. Η πραγματικότητα, από τη στιγμή που η κρίση έδειχνε τα χαρακτηριστικά της σε μέγεθος και βάθος, επέβαλε την προσφυγή σε επιπλέον δανεισμό, ώστε να αντιμετωπισθεί η κρίση με αξιοπρέπεια από πολίτες και κράτος.Εξάλλου όλες οι κυβερνήσεις σε παγκόσμια κλίμακα αυτό έπραξαν και αυτό συνεχίζουν να πράττουν.Αυτή είναι η αλήθεια είτε το θέλουν ορισμένοι είτε όχι.Η υπέρβαση των πρωτογενών δαπανών κατά 4,3 δισ. ευρώ και των δαπανών του ΠΔΕ κατά 700 εκατ. ευρώ, οδηγεί σε μία υπέρβαση των δαπανών της κεντρικής κυβέρνησης κατά 5 δισ. ευρώ ή κατά 2% του ΑΕΠ.Το 2% των επιπλέον δαπανών υπό ευρεία έννοια ήταν κοντά στην απόφαση των «27» που είχε ληφθεί στις 12/12/2008 για την υλοποίηση πακέτου 200 δισ. ευρώ ή το 1,5% του Κοινοτικού ΑΕΠ, όπου 170 δισ. ευρώ από τα κράτη - μέλη που θα αντιστοιχούσε στο 1,2% του ΑΕΠ του κάθε κράτους μέλους και τα υπόλοιπα 30 δισ. ευρώ από τον Κοινοτικό προϋπολογισμό.Κανένα κράτος δεν έμεινε σε αυτή την απόφαση, όλα την ξεπέρασαν και απόδειξη αυτού το γεγονός ότι τα ελλείμματα και το χρέος τους εκτοξεύθηκαν σε υψηλά επίπεδα.Η ζώνη του ευρώ, για παράδειγμα, είδε το έλλειμμά της από τα επίπεδα του 1,8% να φθάνει το 6,2% το 2009.Το ερώτημα που πρέπει να τεθεί βέβαια δεν προσδιορίζεται στο γιατί έγιναν δαπάνες, αλλά εάν αυτές οι δαπάνες που πραγματοποιήθηκαν βελτίωσαν την ελληνική οικονομία.Στην ουσία ομιλούμε για την αποτελεσματικότητα αυτών των δαπανών, για τη συμβολή τους στην ανάκαμψη και για τον αντίκτυπό τους ως εργαλείο υποβοήθησης της ελληνικής οικονομίας.Στοιχεία που να επιβεβαιώνουν ή όχι την αποτελεσματικότητα των δαπανών αυτή τη στιγμή δεν υπάρχουν.Εκείνο που υπάρχει είναι μία πρόσφατη μελέτη του 2009, του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, που καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η αποτελεσματικότητα της δημοσιονομικής πολιτικής, δηλαδή η συμβολή της στην ανάκαμψη περιορίζεται σταδιακά για επίπεδα χρέους άνω του 60% του ΑΕΠ εξαιτίας του ότι καταναλωτές και επενδυτές προεξοφλούν με βεβαιότητα ότι η τρέχουσα δημοσιονομική επέκταση συνεπάγεται μελλοντική φορολογική επιβάρυνση, γεγονός που αποθαρρύνει καταναλωτικές ή επενδυτικές αποφάσεις.Η ίδια μελέτη αναφέρει ότι για χρέος άνω του 100% του ΑΕΠ η δημοσιονομική πολιτική και επέκταση με όποιο τρόπο και εάν αυτή πραγματοποιείται, καθίσταται τελείως αναποτελεσματική.Εάν θεωρήσουμε ότι η χώρα μας βρίσκεται με χρέος άνω του 100%, τότε ο καθένας μπορεί να βγάλει τα συμπεράσματά του.

Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 20/12/2009)

Γιατί ξέφυγαν οι δαπάνες του προϋπολογισμού.
ΤΟΥ ΣΑΡ. ΛΕΚΚΑ

Ενας φίλος και συμφοιτητής μου από το Πανεπιστήμιο, βλέποντας την απουσία, έστω και στοιχειώδους ευθιξίας από την πλευρά του προηγούμενου οικονομικού επιτελείου αναφορικά με τον δημοσιονομικό εκτροχιασμό, μου ανέφερε ότι: «Το να κάνει κάποιος λανθασμένες επιλογές είναι μέσα στις δραστηριότητες της προσωπικής, κοινωνικής και επαγγελματικής ζώνης. Το να αδιαφορεί και να μην ενδιαφέρεται για την τιμή του το θεωρώ ως τη χείριστη πράξη και πρέπει η συμπεριφορά μας προς αυτούς να είναι απαξιωτική. Το να καθίσουμε να υπερασπιζόμαστε αυτούς που οι ίδιοι αδιαφορούν είναι μεγάλο λάθος».Το προσυπογράφω αφού πιστεύω ότι το προηγούμενο οικονομικό επιτελείο έχει ηθική υποχρέωση να δικαιολογήσει με κάθε λεπτομέρεια τον εκτροχιασμό του ελλείμματος.Δηλαδή, πώς φθάσαμε από το 5% που υπολογιζόταν ως έλλειμμα της κεντρικής κυβέρνησης για το 2009 στο Πρόγραμμα Σταθερότητας και Ανάπτυξης στο τελικό 12,2%.Πώς φθάσαμε από έλλειμμα 12,7 δισ. ευρώ σε έλλειμμα 29,4 δισ. ευρώ, δηλαδή πώς φθάσαμε σε ένα επιπλέον έλλειμμα 16,7 δισ. ευρώ.Το σκεπτικό ότι το οικονομικό επιτελείο και γενικότερα οι επιλογές της προηγούμενης κυβέρνησης κρίθηκαν από τον ελληνικό λαό δεν ικανοποιεί το περί δικαίου αίσθημα.Ο απλός φορολογούμενος θέλει να μάθει πού πήγαν αυτά τα χρήματα και με πιο προγραμματισμό δόθηκαν.Είναι απαράδεκτο οι έχοντες την ευθύνη των δημόσιων οικονομικών να μην δικαιολογούν επαρκώς τις επιλογές τους.Οταν οι φθινοπωρινές προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κάνουν λόγω για αύξηση του δημοσίου χρέους τόσο της Ενωσης των «27» όσο και της ζώνης του ευρώ κατά 20 εκατοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ μέσα στην τριετία 2008-2010, τότε ποιος μπορεί να κατηγορήσει την Ελλάδα αντικειμενικά και όχι προσχηματικά επειδή κάποιο πρέπει να θεωρηθεί μαύρο πρόβατο, ότι αύξησε το χρέος της.Οταν το δημοσιονομικό έλλειμμα στην ευρωζώνη θα φθάσει το 6,4% το 2009 και το 6,9% το 2010, όταν χώρες με ισχυρότερη οικονομία από την ελληνική όπως η βρετανική, η ισπανική και η γαλλική θα παρουσιάσουν έλλειμμα για το 2009 της τάξεως του 12,1%, 11,2% και 8,3% αντίστοιχα τότε ποιος μπορεί να κατηγορήσει την Ελλάδα για ένα έλλειμμα της κεντρικής κυβέρνησης στο 12,2%.Επαναλαμβάνουμε, να την κατηγορήσει αντικειμενικά και όχι με εμπάθεια και σκηνοθετημένη οργή.Η Ελλάδα δεν είναι νησίδα που δεν επηρεάζεται από την πρωτοφανή παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση.Η Ελλάδα έχει μία οικονομία με διαρθρωτικά προβλήματα αλλά έχει και κατοίκους που επηρεάστηκαν από τη μεγάλη αυτή κρίση.Η κάθε κυβέρνηση είχε την ηθική υποχρέωση να προστατέψει αυτούς τους κατοίκους και αυτές τις κοινωνικές και επαγγελματικές ομάδες που χτυπήθηκαν από την κρίση όπως έκαναν άλλωστε και όλα τα κράτη σε παγκόσμιο επίπεδο, γι’ αυτό και καταγράφεται σε παγκόσμια κλίμακα αύξηση των ελλειμμάτων και των χρεών.Σύμφωνα με την εισηγητική έκθεση, το έλλειμμα της κεντρικής κυβέρνησης αυξήθηκε από το 5% στο 12,2%, δηλαδή κατά 7,2 εκατοστιαίες μονάδες, διότι:· Υστέρησαν τα έσοδα κατά 8,7 δισ. ευρώ ή 3,63% του ΑΕΠ.· Αυξήθηκαν οι επιστροφές φόρων κατά 1,3 δισ. ευρώ ή 0,54%.· Αυξήθηκαν οι πρωτογενής δαπάνες κατά 4,3 δισ. ευρώ ή 1,8%.· Αυξήθηκαν οι δαπάνες για τόκους κατά 240 εκατ. ευρώ ή 0,1%.· Υστέρησαν οι εισροές της ΕΕ για το ΠΔΕ 1,4 δισ. ευρώ ή 0,58%.· Αυξήθηκαν οι δαπάνες του ΠΔΕ κατά 700 εκατ. ευρώ ή 0,29%.· Υπήρχε αρνητική επίδραση στο ΑΕΠ κατά 0,3%. Σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος, τα αίτια της μεγάλης υστέρησης των εσόδων πρέπει να αναζητηθούν στην υπερεκτίμηση των εσόδων, στη στασιμότητα της οικονομικής δραστηριότητας, στην προϊούσα αποδιοργάνωση και τον αποσυντονισμό του φοροεισπρακτικού μηχανισμού (διοικητικές αδυναμίες εμπόδισαν την έγκαιρη εφαρμογή νομοθετικών μέτρων, όπως για παράδειγμα την έγκαιρη είσπραξη του ΕΤΑΤ 2008 και 2009) και η ένταση της φοροδιαφυγής. Τα αίτια της αύξησης των δαπανών πρέπει να αναζητηθούν στις αυξημένες δαπάνες για επιχορηγήσεις κοινωνικού χαρακτήρα και για την επιτάχυνση του Προϋπολογισμού Δημοσίων Επενδύσεων.Συνδέοντας όλα τα παραπάνω, οι ευθύνες της προηγουμένης κυβέρνησης μπορεί να αναζητηθούν μόνο στην αποδιοργάνωση και τον αποσυντονισμό του φοροεισπρακτικού μηχανισμού, αφού όλα τα υπόλοιπα πρέπει να θεωρηθούν ως παράπλευρες συνέπειες της διεθνούς χρηματοπιστωτικής κρίσης.Ποιος νοήμων άνθρωπος θα κατηγορήσει μία κυβέρνηση που αυξάνει τη στήριξη ευπαθών κοινωνικών ομάδων αλλά και επιχειρήσεων και ασφαλιστικών φορέων όταν οι τελευταίοι πλήττονται από την κρίση;Για παράδειγμα, οι πρωτογενείς δαπάνες ξέφυγαν το 2009 κατά 4,3 δισ. ευρώ από τα οποία, περί τα 2 δισ. ευρώ κατευθύνθηκαν στην ασφάλιση, κοινωνική προστασία και περίθαλψη.Ποιος μπορεί να κατηγορήσει την όποια κυβέρνηση για αυτήν την επιλογή της εν μέσω κρίσης;

Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος.

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 13/12/2009)

Πρώτο μέλημα, η αξιοπιστία.

Του Σαρ. Λέκκα

Αναφορικά με τα δημόσια οικονομικά και τη σχέση της χώρας μας με τα όργανα της Ευρωπαϊκής Ενωσης το κυρίαρχο πρόβλημα δεν είναι το μέγεθος του ελλείμματος και του χρέους, αλλά καθαρά θέμα αξιοπιστίας.Οι εταίροι μας δεν μας εμπιστεύονται και κυρίως δεν θεωρούν αξιόπιστα τα στατιστικά στοιχεία που κατά διαστήματα τους παρουσιάζουμε.Εκείνο επομένως που πρώτα πρέπει να αντιμετωπίσουμε είναι το έλλειμμα αξιοπιστίας και μετά τα ελλείμματα της οικονομίας και το εύρος του δημόσιου χρέους.Για να επιτύχουμε την ανατροπή της εικόνας που έχουν οι εταίροι μας και κυρίως τα όργανα διοίκησης της Ενωσης, θα πρέπει τα δείγματα της νέας κυβέρνησης, με κυρίαρχο δείγμα τον προϋπολογισμό, να είναι απόλυτα αξιόπιστα και διαφανή. Δηλαδή να μην υπάρχουν γκρίζες ζώνες και αμφισβητούμενα σημεία.Την περίοδο που προηγήθηκε των τελευταίων εκλογών γινόταν μεγάλος λόγος για τα κρυφά χρέη.Χρέη του Δημοσίου προς νοσοκομεία ύψους 6 δισ. ευρώ, προς φαρμακευτικές εταιρείες 2,68 δισ. ευρώ, προς κατασκευαστικές εταιρείες 2,5 δισ. ευρώ και προς ιδιώτες από επιστροφή ΦΠΑ ύψους 3 δισ. ευρώ, δηλαδή χρέη συνολικού ύψους 14,18 δισ. ευρώ.Με εξαίρεση τα χρέη των νοσοκομείων που παρουσιάζονται στο ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης και επιμερίζονται στα έτη 2008 με 3,03 δισ. ευρώ, 2009 με 2,2 δισ. ευρώ και 2010 με 800 εκατ. ευρώ για τα υπόλοιπα δεν γνωρίζουμε την τύχη τους .Θα εμφανισθούν με υστέρηση στο έλλειμμα ή θα θεωρηθούν προσαρμογές χρέους - ελλείμματος και θα επιβαρύνουν το δημόσιο χρέος χωρίς να εμφανισθούν στο έλλειμμα.Εξαιρώντας τα χρέη των νοσοκομείων τα υπόλοιπα κρυφά χρέη φθάνουν τα 8,18 δισ. ευρώ.Εάν θα επιβαρύνουν το έλλειμμα του 2009 στο σύνολό τους ανεξάρτητα εάν αυτό συμβεί άμεσα ή με χρονική υστέρηση τότε αυτό θα οδηγήσει στην αύξηση του ελλείμματος από τα 30,5 δισ. ευρώ στα 38,68 δισ. ευρώ και από το 12,7% του ΑΕΠ στο 16,10% του ΑΕΠ.Εάν θα επιβαρύνουν το δημόσιο χρέος του 2009 τότε αυτό θα οδηγήσει στην αύξηση του δημόσιου χρέους της κεντρικής κυβέρνησης από τα 300,8 δισ. ευρώ στα 308,98 δισ. ευρώ και από το 125,3 % του ΑΕΠ στο 128,66% του ΑΕΠ.Μία ακόμη σημαντική παράμετρος έχει να κάνει με δαπάνες που δεν συμπεριλαμβάνονται στις δαπάνες του κρατικού προϋπολογισμού ύψους 42,7 δισ. ευρώ για το 2009.Πρόκειται για δαπάνες που αντιστοιχούν στο 17,8 % του ΑΕΠ, δηλαδή δαπάνες που εάν προστεθούν στο προαναφερόμενο δημόσιο χρέος της κεντρικής κυβέρνησης του 2009 θα το αυξήσουν στα 351,68 δισ. ευρώ ή στο 146,46 % του ΑΕΠ.Στη βάση αυτή εξηγείται το γεγονός ότι ο δανεισμός του 2009 από τον αρχικό σχεδιασμό των 37 δισ. ευρώ θα προσεγγίσει τα 70 δισ. ευρώ.Στη λογική αυτή εξηγείται το γεγονός ότι παρά τους υπολογισμούς των χρηματοδοτικών αναγκών στο ύψος των 44,6 δισ. ευρώ για το 2010 γίνεται λόγος για δανεισμό περί τα 50 δισ. ευρώ.Τα κρυφά χρέη είναι αυτά που κάθε φορά οδηγούν σε εκτροχιασμό τις χρηματοδοτικές ανάγκες σε σχέση με εκείνες που αρχικά προϋπολογίζονται.Αυτά τα κρυφά χρέη γελοιοποιούν τους σχεδιαστές των εκάστοτε προϋπολογισμών και αμαυρώνουν την εικόνα της χώρας στο εξωτερικό.Τα σκοτεινά σημεία του προϋπολογισμού βέβαια είναι πολλά και χρήζουν περαιτέρω προσοχής, ώστε να μην δίνουν την ευκαιρία στους ελέγχοντας τα δημόσια οικονομικά να διατυμπανίζουν τις αλχημείες της χώρας μας.Κατ' αρχήν στο θέμα των εγγυήσεων του Δημοσίου για τη λήψη δανείων από δημόσιες επιχειρήσεις.Με ανεξόφλητο υπόλοιπο 26,2 δισ. ευρώ για το 2009 οι καταπτώσεις θα φθάσουν τα 80 εκατ. ευρώ, οι οποίες θα συμψηφισθούν με έσοδα από προμήθειες εγγυήσεων ύψους 80 εκατ. ευρώ, οπότε το βάρος από τις καταπτώσεις για το 2009 θα είναι μηδενικό.Εάν δούμε όμως το πώς διαμορφώνεται το χρέος της κεντρικής κυβέρνησης για το 2009 στα 300,8 δισ. ευρώ, τότε θα διαπιστώσουμε ότι συμπεριλαμβάνονται πληρωμές εγγυήσεων 480 εκατ. ευρώ.Το ερώτημα είναι σαφές: Τι αφορούν οι συγκεκριμένες πληρωμές;Αναφορικά με τα εξοπλιστικά προγράμματα του υπουργείου Εθνικής Αμυνας.Οι επιβαρύνσεις που αναφέρονται στο ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης για το 2010 και επιβαρύνουν το έλλειμμα του έτους ανέρχονται στο ύψος των 2.700 εκατ. ευρώ.Οι ίδιες δαπάνες ως εκ θαύματος περιορίζονται στο ύψος των 2.000 εκατ. ευρώ κατά τον υπολογισμό των χρηματοδοτικών αναγκών της ίδιας χρονιάς.Θαύμα ή κάτι άλλο, αλχημεία ή κάτι άλλο που δεν είναι οφθαλμοφανές.Ενα άλλο μεγάλο θέμα είναι εκείνο της άσπρης τρύπας των ΟΤΑ , ΟΚΑ και διάφορων άλλων νομικών προσώπων.Πρέπει κάποτε να διερευνηθεί διεξοδικά το φαινόμενο της άσπρης τρύπας, η οποία εδώ και δεκαετίες λειτουργεί ως αμορτισέρ των δονήσεων που προκαλούν τα ελλείμματα.Πώς οι χρεοκοπημένοι Οργανισμοί της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και των οργανισμών κοινωνικής ασφάλειας συμβάλλουν στην εκάστοτε μείωση του ελλείμματος είναι και αυτό ένα σύγχρονο οικονομικό θαύμα.Η ισχύς του θαύματος για το 2009 ήταν της τάξεως των 1.998 εκατ. ευρώ έναντι προϋπολογισθέντος στο Πρόγραμμα Σταθεροποίησης και Ανάπτυξης του Ιανουαρίου 2009 ύψους 6.636 εκατ. ευρώ.Η ισχύς του θαύματος για το 2010 είναι της τάξεως των 3.015 εκατ. ευρώ αυξημένη κατά 50,9% σε σχέση με την εκτίμηση πραγματοποίησης του 2009.Σαφείς και πειστικές εξηγήσεις πρέπει να δοθούν ακόμη και για το γεγονός ότι ενώ το δημόσιο χρέος της γενικής κυβέρνησης αυξάνεται από τα επίπεδα των 272,3 δισ. ευρώ του 2009 στα επίπεδα των 294,9 δισ. ευρώ το 2010 εντούτοις τα χρεολύσια του 2010 μειώνονται το 2010 33% έναντι του 2009 αφού από τα 29,2 δισ. ευρώ μειώνονται στα 19,5 δισ. ευρώ.Εξίσου και μάλλον περισσότερο σαφείς και πειστικές απαντήσεις θα πρέπει να δοθούν και από το γεγονός ότι ενώ τα ασφαλιστικά ταμεία βρίσκονται σε τροχιά χρεοκοπίας, οι επιχορηγήσεις προς αυτά μειώνονται.Σύμφωνα με την εισηγητική έκθεση το 2010 οι επιχορηγήσεις προς τα ασφαλιστικά ταμεία παρουσιάζουν μείωση κατά 12,4% σε σχέση με τις αντίστοιχες του 2009, αφού από τα επίπεδα των 11,7 δισ. ευρώ μειώνονται στα επίπεδα των 10,3 δισ. ευρώ.Την ίδια ώρα ο καθαρός δανεισμός των ασφαλιστικών ταμείων από 1 δισ. ευρώ του 2008 και 3,2 δισ. ευρώ του 2009 πηγαίνει στα 4,9 δισ. ευρώ για το 2010.Δηλαδή στην πράξη μειώνουμε τεχνητά τις επιχορηγήσεις για να μειώσουμε το έλλειμμα και από την άλλη πλευρά αυξάνουμε το δημόσιο χρέος με νέο και μεγαλύτερο δανεισμό.Εν κατακλείδι η αξιοπιστία απαιτεί πλήρη διαφάνεια γι’ αυτό και οι παρουσιαζόμενες γκρίζες ζώνες του προϋπολογισμού θα πρέπει να φωτισθούν όσο το δυνατόν περισσότερο.

Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος.

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 6/12/2009).