ΤΟΥ ΣΑΡ. ΛΕΚΚΑ
Εάν κοιτάξουμε τον τακτικό προϋπολογισμό του 2009 σε γενικές γραμμές μπορούμε να ισχυρισθούμε ότι το επιπλέον έλλειμμα που δημιουργήθηκε μεταξύ των προβλέψεων του Προγράμματος Σταθερότητας και Ανάπτυξης του Ιανουαρίου 2009 και της τελικής έκβασης στο ύψος των 14,6 δισ. ευρώ, τα 10 δισ. ευρώ οφείλονται στην κατάρρευση των εσόδων, τα 240 εκατ. ευρώ στους επιπλέον τόκους και τα 4,3 δισ. ευρώ οφείλονται στην υπέρβαση των πρωτογενών δαπανών. Εάν αφήσουμε απέξω την πλευρά των εσόδων, όπου η κατάρρευση προήλθε κυρίως από την αδυναμία είσπραξης φόρων (ΦΠΑ 3 δισ. ευρώ, περιουσίας 1,03 δισ. ευρώ, φυσικών προσώπων 1,1 δισ. ευρώ, νομικών προσώπων 1 δισ. ευρώ) και σταθούμε στην πλευρά των δαπανών, τότε διαπιστώνουμε ότι οι βασικές υπερβάσεις εστιάζονται σε τρία μέτωπα.Πρώτον στο μέτωπο που ακούει στο όνομα περίθαλψη, ασφάλιση και κοινωνική προστασία όπου η υπέρβαση έφθασε τα 2 δισ. ευρώ.Δεύτερον στο μέτωπο των επιχορηγήσεων όπου η υπέρβαση έφθασε τα 8 εκατ. ευρώ. Τρίτον στις καταναλωτικές δαπάνες όπου η υπέρβαση έφθασε τα 800 εκατ. ευρώ.
Επιπλέον υπερβάσεις υπήρχαν στις δαπάνες των νοσοκομείων ύψους 160 εκατ. ευρώ, σε έκτακτες οικονομικές παροχές ύψους 124 εκατ. ευρώ και στις εκλογικές δαπάνες 194 εκατ. ευρώ. Είναι επομένως εμφανές ότι η πλειονότητα των δαπανών πραγματοποιήθηκαν για τη στήριξη συγκεκριμένων κοινωνικών ομάδων που είχαν δεχθεί ισχυρά πλήγματα από τη διεθνή χρηματοπιστωτική κρίση.Οι δαπάνες ξέφυγαν, αυτό δεν μπορεί κανένας να το αποκρύψει, όπως και κανένας δεν μπορεί να κατακρίνει τις συγκεκριμένες δαπάνες με το αιτιολογικό ότι αύξησαν το δημόσιο έλλειμμα.Δαπάνες στήριξης ευπαθών κοινωνικών ομάδων έπρεπε να γίνουν ακόμη και εάν υπήρχε ο κίνδυνος να πρωτοεισέλθουμε σε καθεστώς επιτήρησης.Με δεδομένο ότι η ελληνική οικονομία χτυπήθηκε ιδιαίτερα σκληρά μιας και οι βασικοί παραγωγικοί της τομείς, η ναυτιλία και ο τουρισμός, πέρασαν και περνούν δύσκολες ημέρες, η ανάληψη πρωτοβουλιών από το επίσημο κράτος με στόχο την υποβοήθηση συγκεκριμένων ομάδων αλλά και παραγωγικών τομέων δεν πρέπει να την δούμε μόνο ως οικονομική επιλογή, αλλά και κυρίως ως ηθική μιας και το κράτος οφείλει να προστατεύει πολίτες και περιουσίες σε έκτακτες συγκυρίες.Αυτό το έπραξαν όλοι, σε Ευρώπη, Αμερική και Ασία.Εξάλλου ο δημόσιος δανεισμός είναι εργαλείο υποβοήθησης μίας οικονομίας σε περιόδους κρίσεων.Η ελληνική οικονομία σε περιόδους μακροοικονομικής σταθερότητας μείωσε το χρέος της όπως επιβάλλουν οι αντικυκλικές πολιτικές.Μπορεί ακόμη και μετά την προσαρμογή κατά 7,8 εκατοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ κατά την περίοδο 2000-2007 το χρέος στα τέλη του 2007 και πριν η κρίση χτυπήσει την Ελλάδα να θεωρείται υψηλό στα επίπεδα του 95,6% του ΑΕΠ, πλην όμως η προσπάθεια αποκλιμάκωσής του από τα επίπεδα του 103,4% του 2000 έδειχνε ότι η βασική κατεύθυνση αποκλιμάκωσης έπαιρνε σάρκα και οστά. Η πραγματικότητα, από τη στιγμή που η κρίση έδειχνε τα χαρακτηριστικά της σε μέγεθος και βάθος, επέβαλε την προσφυγή σε επιπλέον δανεισμό, ώστε να αντιμετωπισθεί η κρίση με αξιοπρέπεια από πολίτες και κράτος.Εξάλλου όλες οι κυβερνήσεις σε παγκόσμια κλίμακα αυτό έπραξαν και αυτό συνεχίζουν να πράττουν.Αυτή είναι η αλήθεια είτε το θέλουν ορισμένοι είτε όχι.Η υπέρβαση των πρωτογενών δαπανών κατά 4,3 δισ. ευρώ και των δαπανών του ΠΔΕ κατά 700 εκατ. ευρώ, οδηγεί σε μία υπέρβαση των δαπανών της κεντρικής κυβέρνησης κατά 5 δισ. ευρώ ή κατά 2% του ΑΕΠ.Το 2% των επιπλέον δαπανών υπό ευρεία έννοια ήταν κοντά στην απόφαση των «27» που είχε ληφθεί στις 12/12/2008 για την υλοποίηση πακέτου 200 δισ. ευρώ ή το 1,5% του Κοινοτικού ΑΕΠ, όπου 170 δισ. ευρώ από τα κράτη - μέλη που θα αντιστοιχούσε στο 1,2% του ΑΕΠ του κάθε κράτους μέλους και τα υπόλοιπα 30 δισ. ευρώ από τον Κοινοτικό προϋπολογισμό.Κανένα κράτος δεν έμεινε σε αυτή την απόφαση, όλα την ξεπέρασαν και απόδειξη αυτού το γεγονός ότι τα ελλείμματα και το χρέος τους εκτοξεύθηκαν σε υψηλά επίπεδα.Η ζώνη του ευρώ, για παράδειγμα, είδε το έλλειμμά της από τα επίπεδα του 1,8% να φθάνει το 6,2% το 2009.Το ερώτημα που πρέπει να τεθεί βέβαια δεν προσδιορίζεται στο γιατί έγιναν δαπάνες, αλλά εάν αυτές οι δαπάνες που πραγματοποιήθηκαν βελτίωσαν την ελληνική οικονομία.Στην ουσία ομιλούμε για την αποτελεσματικότητα αυτών των δαπανών, για τη συμβολή τους στην ανάκαμψη και για τον αντίκτυπό τους ως εργαλείο υποβοήθησης της ελληνικής οικονομίας.Στοιχεία που να επιβεβαιώνουν ή όχι την αποτελεσματικότητα των δαπανών αυτή τη στιγμή δεν υπάρχουν.Εκείνο που υπάρχει είναι μία πρόσφατη μελέτη του 2009, του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, που καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η αποτελεσματικότητα της δημοσιονομικής πολιτικής, δηλαδή η συμβολή της στην ανάκαμψη περιορίζεται σταδιακά για επίπεδα χρέους άνω του 60% του ΑΕΠ εξαιτίας του ότι καταναλωτές και επενδυτές προεξοφλούν με βεβαιότητα ότι η τρέχουσα δημοσιονομική επέκταση συνεπάγεται μελλοντική φορολογική επιβάρυνση, γεγονός που αποθαρρύνει καταναλωτικές ή επενδυτικές αποφάσεις.Η ίδια μελέτη αναφέρει ότι για χρέος άνω του 100% του ΑΕΠ η δημοσιονομική πολιτική και επέκταση με όποιο τρόπο και εάν αυτή πραγματοποιείται, καθίσταται τελείως αναποτελεσματική.Εάν θεωρήσουμε ότι η χώρα μας βρίσκεται με χρέος άνω του 100%, τότε ο καθένας μπορεί να βγάλει τα συμπεράσματά του.
Επιπλέον υπερβάσεις υπήρχαν στις δαπάνες των νοσοκομείων ύψους 160 εκατ. ευρώ, σε έκτακτες οικονομικές παροχές ύψους 124 εκατ. ευρώ και στις εκλογικές δαπάνες 194 εκατ. ευρώ. Είναι επομένως εμφανές ότι η πλειονότητα των δαπανών πραγματοποιήθηκαν για τη στήριξη συγκεκριμένων κοινωνικών ομάδων που είχαν δεχθεί ισχυρά πλήγματα από τη διεθνή χρηματοπιστωτική κρίση.Οι δαπάνες ξέφυγαν, αυτό δεν μπορεί κανένας να το αποκρύψει, όπως και κανένας δεν μπορεί να κατακρίνει τις συγκεκριμένες δαπάνες με το αιτιολογικό ότι αύξησαν το δημόσιο έλλειμμα.Δαπάνες στήριξης ευπαθών κοινωνικών ομάδων έπρεπε να γίνουν ακόμη και εάν υπήρχε ο κίνδυνος να πρωτοεισέλθουμε σε καθεστώς επιτήρησης.Με δεδομένο ότι η ελληνική οικονομία χτυπήθηκε ιδιαίτερα σκληρά μιας και οι βασικοί παραγωγικοί της τομείς, η ναυτιλία και ο τουρισμός, πέρασαν και περνούν δύσκολες ημέρες, η ανάληψη πρωτοβουλιών από το επίσημο κράτος με στόχο την υποβοήθηση συγκεκριμένων ομάδων αλλά και παραγωγικών τομέων δεν πρέπει να την δούμε μόνο ως οικονομική επιλογή, αλλά και κυρίως ως ηθική μιας και το κράτος οφείλει να προστατεύει πολίτες και περιουσίες σε έκτακτες συγκυρίες.Αυτό το έπραξαν όλοι, σε Ευρώπη, Αμερική και Ασία.Εξάλλου ο δημόσιος δανεισμός είναι εργαλείο υποβοήθησης μίας οικονομίας σε περιόδους κρίσεων.Η ελληνική οικονομία σε περιόδους μακροοικονομικής σταθερότητας μείωσε το χρέος της όπως επιβάλλουν οι αντικυκλικές πολιτικές.Μπορεί ακόμη και μετά την προσαρμογή κατά 7,8 εκατοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ κατά την περίοδο 2000-2007 το χρέος στα τέλη του 2007 και πριν η κρίση χτυπήσει την Ελλάδα να θεωρείται υψηλό στα επίπεδα του 95,6% του ΑΕΠ, πλην όμως η προσπάθεια αποκλιμάκωσής του από τα επίπεδα του 103,4% του 2000 έδειχνε ότι η βασική κατεύθυνση αποκλιμάκωσης έπαιρνε σάρκα και οστά. Η πραγματικότητα, από τη στιγμή που η κρίση έδειχνε τα χαρακτηριστικά της σε μέγεθος και βάθος, επέβαλε την προσφυγή σε επιπλέον δανεισμό, ώστε να αντιμετωπισθεί η κρίση με αξιοπρέπεια από πολίτες και κράτος.Εξάλλου όλες οι κυβερνήσεις σε παγκόσμια κλίμακα αυτό έπραξαν και αυτό συνεχίζουν να πράττουν.Αυτή είναι η αλήθεια είτε το θέλουν ορισμένοι είτε όχι.Η υπέρβαση των πρωτογενών δαπανών κατά 4,3 δισ. ευρώ και των δαπανών του ΠΔΕ κατά 700 εκατ. ευρώ, οδηγεί σε μία υπέρβαση των δαπανών της κεντρικής κυβέρνησης κατά 5 δισ. ευρώ ή κατά 2% του ΑΕΠ.Το 2% των επιπλέον δαπανών υπό ευρεία έννοια ήταν κοντά στην απόφαση των «27» που είχε ληφθεί στις 12/12/2008 για την υλοποίηση πακέτου 200 δισ. ευρώ ή το 1,5% του Κοινοτικού ΑΕΠ, όπου 170 δισ. ευρώ από τα κράτη - μέλη που θα αντιστοιχούσε στο 1,2% του ΑΕΠ του κάθε κράτους μέλους και τα υπόλοιπα 30 δισ. ευρώ από τον Κοινοτικό προϋπολογισμό.Κανένα κράτος δεν έμεινε σε αυτή την απόφαση, όλα την ξεπέρασαν και απόδειξη αυτού το γεγονός ότι τα ελλείμματα και το χρέος τους εκτοξεύθηκαν σε υψηλά επίπεδα.Η ζώνη του ευρώ, για παράδειγμα, είδε το έλλειμμά της από τα επίπεδα του 1,8% να φθάνει το 6,2% το 2009.Το ερώτημα που πρέπει να τεθεί βέβαια δεν προσδιορίζεται στο γιατί έγιναν δαπάνες, αλλά εάν αυτές οι δαπάνες που πραγματοποιήθηκαν βελτίωσαν την ελληνική οικονομία.Στην ουσία ομιλούμε για την αποτελεσματικότητα αυτών των δαπανών, για τη συμβολή τους στην ανάκαμψη και για τον αντίκτυπό τους ως εργαλείο υποβοήθησης της ελληνικής οικονομίας.Στοιχεία που να επιβεβαιώνουν ή όχι την αποτελεσματικότητα των δαπανών αυτή τη στιγμή δεν υπάρχουν.Εκείνο που υπάρχει είναι μία πρόσφατη μελέτη του 2009, του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, που καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η αποτελεσματικότητα της δημοσιονομικής πολιτικής, δηλαδή η συμβολή της στην ανάκαμψη περιορίζεται σταδιακά για επίπεδα χρέους άνω του 60% του ΑΕΠ εξαιτίας του ότι καταναλωτές και επενδυτές προεξοφλούν με βεβαιότητα ότι η τρέχουσα δημοσιονομική επέκταση συνεπάγεται μελλοντική φορολογική επιβάρυνση, γεγονός που αποθαρρύνει καταναλωτικές ή επενδυτικές αποφάσεις.Η ίδια μελέτη αναφέρει ότι για χρέος άνω του 100% του ΑΕΠ η δημοσιονομική πολιτική και επέκταση με όποιο τρόπο και εάν αυτή πραγματοποιείται, καθίσταται τελείως αναποτελεσματική.Εάν θεωρήσουμε ότι η χώρα μας βρίσκεται με χρέος άνω του 100%, τότε ο καθένας μπορεί να βγάλει τα συμπεράσματά του.
Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος
(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 20/12/2009)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου