Το ισχυρό γουάν δεν είναι πανάκεια.
ΤΟΥ ΣΑΡ. ΛΕΚΚΑ

Στη διεθνή νομισματική σκακιέρα υπάρχουν κινήσεις αμφίσημου χαρακτήρα, δηλαδή κινήσεις που μπορούν να ερμηνευτούν με δύο διαφορετικούς τρόπους. Η πίεση που δέχεται η Κίνα από τις ΗΠΑ κυρίως αλλά και από Ευρωπαίους και Ιάπωνες για την ελεύθερη διακύμανση του νομίσματός της, του γουάν, δεν μπορεί να ερμηνευτεί χωρίς να ληφθούν υπόψη μία σειρά από παραμέτρους.Κατ' αρχήν θα πρέπει να εστιάσουμε σε τρία θέματα που δείχνουν ότι οι πιέσεις προς την Κίνα εμπεριέχουν στοιχεία που δεν έχουν ξεκάθαρο προσανατολισμό για να μην ισχυρισθούμε με απόλυτο τρόπο ότι αναδεικνύουν χαρακτηριστικά υποκρισίας.Το πρώτο θέμα είναι σχετικό με τον δυναμικό εξαγωγικό μηχανισμό της Κίνας, ο οποίος κερδίζει όλο και μεγαλύτερα μερίδια στις διεθνείς αγορές, σωρεύοντας πλεονάσματα στο εξωτερικό ισοζύγιό της.Η αλήθεια είναι ότι ο εξαγωγικός μηχανισμός της Κίνας εν πολλοίς στηρίζεται σε ευρωπαϊκές, αμερικανικές και ιαπωνικές πολυεθνικές επιχειρήσεις που έχουν εγκατασταθεί εκεί, υλοποιώντας στρατηγικές χαμηλού κόστους παραγωγής.Εγκαθιστώντας την παραγωγή τους στην Κίνα πολλές πολυεθνικές επιχειρήσεις στην ουσία χρησιμοποιούν το κινεζικό οικονομικό και νομισματικό υπόβαθρο για να μεγιστοποιήσουν τα κέρδη τους και να βελτιώσουν τη θέση των μετοχών τους.Το 65%-70% των κινεζικών εξαγωγών είναι προϊόν των πολυεθνικών εταιρειών δυτικών συμφερόντων.Και αυτό δεν συμβαίνει μόνο τα τελευταία χρόνια.Από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 τα 2/3 των κινεζικών εξαγωγών οφείλονται στο παραγωγικό υπόβαθρο δυτικών εταιρειών.Εμφανίζεται επομένως το ευτράπελο την ώρα που οι μέτοχοι αυτών των εταιρειών μεγιστοποιούν τα κέρδη τους οι κυβερνήσεις από όπου προέρχονται οι επιχειρήσεις και οι μέτοχοι να διαμαρτύρονται για τις εξαγωγικές επιδόσεις προϊόν του συνδεδεμένου με το δολάριο γουάν.Το δεύτερο θέμα είναι σχετικό με την ίδια την υφή του ανταγωνισμού δηλαδή με τις παραμέτρους που διαμορφώνουν το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα της Κίνας και των προϊόντων της.Είναι ψευδαίσθηση να θεωρείται πως η πρόσδεση του κινεζικού γουάν με το αμερικανικό δολάριο είναι ο βασικός και αποκλειστικός παράγοντας ανταγωνιστικής υπεροχής και ότι η εφάπαξ μεταβολή ή η σταδιακή διολίσθηση της ισοτιμίας θα αναιρέσει αυτόματα το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα των κινεζικών προϊόντων.Είναι αυταπάτη διότι ο βασικός παράγοντας της ανταγωνιστικής υπεροχής δεν είναι η ισοτιμία, αλλά το χαμηλό εργατικό κόστος το οποίο είναι μόλις το 5% του αντίστοιχου αμερικανικού.Αυτό το κόστος ήταν εξάλλου ο βασικός λόγος που οδήγησε τις δυτικές πολυεθνικές στο να εγκαταστήσουν θυγατρικές στην Κίνα.Στην ουσία ακόμη και στην υποθετική περίπτωση που υπάρξει εφάπαξ υποτίμηση του γουάν ακόμη και στο επίπεδο του 20%, λίγα πράγματα θα αλλάξουν στο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα της Κίνας.Το τρίτο θέμα είναι σχετικό με την πρακτική αγοράς τίτλων του αμερικανικού δημοσίου αλλά και γενικότερα αμερικανικών αξιών για τη στήριξη της ισοτιμίας.Από τη στιγμή που θα υπάρξει ουσιαστική ανατίμηση, οι νομισματικές αρχές της Κίνας δεν θα έχουν κανένα λόγο να αγοράζουν ομόλογα με τα τρέχοντα επιτόκια.Οι εισροές κεφαλαίων οδηγούν αναπόφευκτα στην αγορά αμερικανικών τίτλων, ώστε να μην υπάρχει ανατίμηση του γουάν, κάτι που μέχρι σήμερα έχει οδηγήσει στη συσσώρευση υψηλών συναλλαγματικών αποθεμάτων εκφρασμένων σε δολάρια.Εάν εκλείψει ο λόγος στήριξης της ισοτιμίας η αγορά αμερικανικών τίτλων θα περιορισθεί ή και θα μηδενισθεί εάν δεν υπάρξει διαφορετική τιμολόγηση.Οι Κινέζοι θα ζητήσουν μεγαλύτερα επιτόκια, με αποτέλεσμα η χρηματοδότηση των αμερικανικών ελλειμμάτων και της αμερικανικής ανάπτυξης θα έχει μεγαλύτερο κόστος.Σήμερα τα μεγάλα αμερικανικά ελλείμματα καλύπτονται από εισαγωγές πλεονασματικών ξένων αποταμιεύσεων στις οποίες πρωταγωνιστικό ρόλο παίζουν οι κινεζικές αποταμιεύσεις που προκύπτουν από τα μεγάλα εμπορικά και επενδυτικά πλεονάσματα.Αλλαγή πολιτικής από την πλευρά της Κίνας θα κάνει ακριβότερο το χρήμα και θα δυσχεράνει την υπόθεση χρηματοδότησης της ανάπτυξης.Από την άλλη πλευρά, η εισαγωγή αποπληθωρισμού στις ΗΠΑ συμβάλλει στην έμμεση ενίσχυση του εισοδήματος των αμερικανικών νοικοκυριών, αφού, όπως είναι γνωστό, οι μεγαλύτερες αλυσίδες σουπερμάρκετ αγοράζουν προϊόντα δεκάδων δισ. δολαρίων τα οποία αγοράζουν σε χαμηλές τιμές οι Αμερικανοί καταναλωτές.Η Κίνα με αυτόν τον τρόπο ενισχύει τον εσωτερικό ανταγωνισμό τιμών στις ΗΠΑ. Στη ουσία μια ουσιαστική μεταβολή της ισοτιμίας γουάν / δολαρίου δεν θα δημιουργήσει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα υπέρ των ΗΠΑ, το αντίθετο θα κάνει ακριβότερο τόσο το κόστος των κεφαλαίων που χρηματοδοτούν το έλλειμμα και την ανάπτυξη όσο και τα εισαγόμενα προϊόντα.Η προσωπική μας άποψη είναι ότι πίσω από την πίεση για την αποσύνδεση και την ελεύθερη διακύμανση του γουάν κρύβονται άλλα πράγματα και όχι τα οφέλη από την ανταγωνιστικότητα των αμερικανικών προϊόντων.Εκεί που οι Αμερικανοί θα έχουν απτά οφέλη θα είναι στο εξωτερικό χρέος μιας και η αξία των ομολόγων και των συναλλαγματικών αποθεμάτων που έχουν οι Κινέζοι εκφρασμένα σε δολάρια θα μειωθούν ισόποσα με το ύψος της ανατίμησης του νομίσματός τους.Στην ουσία θα υπάρξει διαγραφή μέρος του εξωτερικού χρέους των ΗΠΑ.Αυτό θα είναι το μεγαλύτερο και ουσιαστικότερο όφελος για την αμερικανική οικονομία.Εάν όμως οι ΗΠΑ ευελπιστούν σε μία τέτοια εξέλιξη θα διαπιστώσουν ότι πάλι θα οδηγηθούν σε αυξημένο κόστος άντλησης κεφαλαίων, αφού οι Κινέζοι για να συνεχίσουν να αγοράζουν αμερικανικά ομόλογα θα ζητήσουν υψηλότερα επιτόκια για να καλύψουν τις απώλειες από την απομείωση των συναλλαγματικών τους δολαριακών αποθεμάτων συνεπεία της ανατίμησης του γουάν.Εν κατακλείδι οι πιέσεις για μεταβολή της συναλλαγματικής πολιτικής της Κίνας δεν μπορούν να ερμηνευτούν εύκολα, αφού εμπεριέχουν στοιχεία πολλαπλών ερμηνειών. Το ξεκάθαρο έγκειται στο γεγονός ότι πολλές φορές η υποκρισία σκιάζει την οικονομική θεωρία και τις πραγματικές προθέσεις όσο και εάν αυτή καλύπτεται περίτεχνα.

Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 26/9/2010)

Το ισχυρό γουάν δεν είναι πανάκεια.
ΤΟΥ ΣΑΡ. ΛΕΚΚΑ

Στη διεθνή νομισματική σκακιέρα υπάρχουν κινήσεις αμφίσημου χαρακτήρα, δηλαδή κινήσεις που μπορούν να ερμηνευτούν με δύο διαφορετικούς τρόπους. Η πίεση που δέχεται η Κίνα από τις ΗΠΑ κυρίως αλλά και από Ευρωπαίους και Ιάπωνες για την ελεύθερη διακύμανση του νομίσματός της, του γουάν, δεν μπορεί να ερμηνευτεί χωρίς να ληφθούν υπόψη μία σειρά από παραμέτρους.Κατ' αρχήν θα πρέπει να εστιάσουμε σε τρία θέματα που δείχνουν ότι οι πιέσεις προς την Κίνα εμπεριέχουν στοιχεία που δεν έχουν ξεκάθαρο προσανατολισμό για να μην ισχυρισθούμε με απόλυτο τρόπο ότι αναδεικνύουν χαρακτηριστικά υποκρισίας.Το πρώτο θέμα είναι σχετικό με τον δυναμικό εξαγωγικό μηχανισμό της Κίνας, ο οποίος κερδίζει όλο και μεγαλύτερα μερίδια στις διεθνείς αγορές, σωρεύοντας πλεονάσματα στο εξωτερικό ισοζύγιό της.Η αλήθεια είναι ότι ο εξαγωγικός μηχανισμός της Κίνας εν πολλοίς στηρίζεται σε ευρωπαϊκές, αμερικανικές και ιαπωνικές πολυεθνικές επιχειρήσεις που έχουν εγκατασταθεί εκεί, υλοποιώντας στρατηγικές χαμηλού κόστους παραγωγής.Εγκαθιστώντας την παραγωγή τους στην Κίνα πολλές πολυεθνικές επιχειρήσεις στην ουσία χρησιμοποιούν το κινεζικό οικονομικό και νομισματικό υπόβαθρο για να μεγιστοποιήσουν τα κέρδη τους και να βελτιώσουν τη θέση των μετοχών τους.Το 65%-70% των κινεζικών εξαγωγών είναι προϊόν των πολυεθνικών εταιρειών δυτικών συμφερόντων.Και αυτό δεν συμβαίνει μόνο τα τελευταία χρόνια.Από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 τα 2/3 των κινεζικών εξαγωγών οφείλονται στο παραγωγικό υπόβαθρο δυτικών εταιρειών.Εμφανίζεται επομένως το ευτράπελο την ώρα που οι μέτοχοι αυτών των εταιρειών μεγιστοποιούν τα κέρδη τους οι κυβερνήσεις από όπου προέρχονται οι επιχειρήσεις και οι μέτοχοι να διαμαρτύρονται για τις εξαγωγικές επιδόσεις προϊόν του συνδεδεμένου με το δολάριο γουάν.Το δεύτερο θέμα είναι σχετικό με την ίδια την υφή του ανταγωνισμού δηλαδή με τις παραμέτρους που διαμορφώνουν το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα της Κίνας και των προϊόντων της.Είναι ψευδαίσθηση να θεωρείται πως η πρόσδεση του κινεζικού γουάν με το αμερικανικό δολάριο είναι ο βασικός και αποκλειστικός παράγοντας ανταγωνιστικής υπεροχής και ότι η εφάπαξ μεταβολή ή η σταδιακή διολίσθηση της ισοτιμίας θα αναιρέσει αυτόματα το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα των κινεζικών προϊόντων.Είναι αυταπάτη διότι ο βασικός παράγοντας της ανταγωνιστικής υπεροχής δεν είναι η ισοτιμία, αλλά το χαμηλό εργατικό κόστος το οποίο είναι μόλις το 5% του αντίστοιχου αμερικανικού.Αυτό το κόστος ήταν εξάλλου ο βασικός λόγος που οδήγησε τις δυτικές πολυεθνικές στο να εγκαταστήσουν θυγατρικές στην Κίνα.Στην ουσία ακόμη και στην υποθετική περίπτωση που υπάρξει εφάπαξ υποτίμηση του γουάν ακόμη και στο επίπεδο του 20%, λίγα πράγματα θα αλλάξουν στο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα της Κίνας.Το τρίτο θέμα είναι σχετικό με την πρακτική αγοράς τίτλων του αμερικανικού δημοσίου αλλά και γενικότερα αμερικανικών αξιών για τη στήριξη της ισοτιμίας.Από τη στιγμή που θα υπάρξει ουσιαστική ανατίμηση, οι νομισματικές αρχές της Κίνας δεν θα έχουν κανένα λόγο να αγοράζουν ομόλογα με τα τρέχοντα επιτόκια.Οι εισροές κεφαλαίων οδηγούν αναπόφευκτα στην αγορά αμερικανικών τίτλων, ώστε να μην υπάρχει ανατίμηση του γουάν, κάτι που μέχρι σήμερα έχει οδηγήσει στη συσσώρευση υψηλών συναλλαγματικών αποθεμάτων εκφρασμένων σε δολάρια.Εάν εκλείψει ο λόγος στήριξης της ισοτιμίας η αγορά αμερικανικών τίτλων θα περιορισθεί ή και θα μηδενισθεί εάν δεν υπάρξει διαφορετική τιμολόγηση.Οι Κινέζοι θα ζητήσουν μεγαλύτερα επιτόκια, με αποτέλεσμα η χρηματοδότηση των αμερικανικών ελλειμμάτων και της αμερικανικής ανάπτυξης θα έχει μεγαλύτερο κόστος.Σήμερα τα μεγάλα αμερικανικά ελλείμματα καλύπτονται από εισαγωγές πλεονασματικών ξένων αποταμιεύσεων στις οποίες πρωταγωνιστικό ρόλο παίζουν οι κινεζικές αποταμιεύσεις που προκύπτουν από τα μεγάλα εμπορικά και επενδυτικά πλεονάσματα.Αλλαγή πολιτικής από την πλευρά της Κίνας θα κάνει ακριβότερο το χρήμα και θα δυσχεράνει την υπόθεση χρηματοδότησης της ανάπτυξης.Από την άλλη πλευρά, η εισαγωγή αποπληθωρισμού στις ΗΠΑ συμβάλλει στην έμμεση ενίσχυση του εισοδήματος των αμερικανικών νοικοκυριών, αφού, όπως είναι γνωστό, οι μεγαλύτερες αλυσίδες σουπερμάρκετ αγοράζουν προϊόντα δεκάδων δισ. δολαρίων τα οποία αγοράζουν σε χαμηλές τιμές οι Αμερικανοί καταναλωτές.Η Κίνα με αυτόν τον τρόπο ενισχύει τον εσωτερικό ανταγωνισμό τιμών στις ΗΠΑ. Στη ουσία μια ουσιαστική μεταβολή της ισοτιμίας γουάν / δολαρίου δεν θα δημιουργήσει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα υπέρ των ΗΠΑ, το αντίθετο θα κάνει ακριβότερο τόσο το κόστος των κεφαλαίων που χρηματοδοτούν το έλλειμμα και την ανάπτυξη όσο και τα εισαγόμενα προϊόντα.Η προσωπική μας άποψη είναι ότι πίσω από την πίεση για την αποσύνδεση και την ελεύθερη διακύμανση του γουάν κρύβονται άλλα πράγματα και όχι τα οφέλη από την ανταγωνιστικότητα των αμερικανικών προϊόντων.Εκεί που οι Αμερικανοί θα έχουν απτά οφέλη θα είναι στο εξωτερικό χρέος μιας και η αξία των ομολόγων και των συναλλαγματικών αποθεμάτων που έχουν οι Κινέζοι εκφρασμένα σε δολάρια θα μειωθούν ισόποσα με το ύψος της ανατίμησης του νομίσματός τους.Στην ουσία θα υπάρξει διαγραφή μέρος του εξωτερικού χρέους των ΗΠΑ.Αυτό θα είναι το μεγαλύτερο και ουσιαστικότερο όφελος για την αμερικανική οικονομία.Εάν όμως οι ΗΠΑ ευελπιστούν σε μία τέτοια εξέλιξη θα διαπιστώσουν ότι πάλι θα οδηγηθούν σε αυξημένο κόστος άντλησης κεφαλαίων, αφού οι Κινέζοι για να συνεχίσουν να αγοράζουν αμερικανικά ομόλογα θα ζητήσουν υψηλότερα επιτόκια για να καλύψουν τις απώλειες από την απομείωση των συναλλαγματικών τους δολαριακών αποθεμάτων συνεπεία της ανατίμησης του γουάν.Εν κατακλείδι οι πιέσεις για μεταβολή της συναλλαγματικής πολιτικής της Κίνας δεν μπορούν να ερμηνευτούν εύκολα, αφού εμπεριέχουν στοιχεία πολλαπλών ερμηνειών. Το ξεκάθαρο έγκειται στο γεγονός ότι πολλές φορές η υποκρισία σκιάζει την οικονομική θεωρία και τις πραγματικές προθέσεις όσο και εάν αυτή καλύπτεται περίτεχνα.

Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος.

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 26/9/2010)

Η αόρατος χειρ στήριξης της ευρωπαϊκής οικονομίας.
Του Σαράντου Λέκκα

Η αόρατος χειρ που κατευθύνει τις διεθνείς αγορές συναλλάγματος έχει από τις αρχές του 2010 ρίξει το βάρος της στη στήριξη της ευρωπαϊκής οικονομίας. Παρ' ότι στα τέλη Ιουνίου του 2010 στη Σύνοδο Kορυφής της G20 στο Τορόντο του Καναδά αποφασίσθηκε οι χώρες που έχουν πλεόνασμα (εμπορικό και κεφαλαίων) να αναπροσαρμόσουν ανάλογα τις ισοτιμίες των νομισμάτων τους προς όφελος της παγκόσμιας οικονομίας εν τούτοις φαίνεται ότι η βασική προτεραιότητα εντοπίζεται στην προστασία της ευρωπαϊκής οικονομίας από τις παράπλευρες επιπτώσεις της διεθνούς χρηματοπιστωτικής κρίσης.Οι χειριστές της αοράτου χειρός διαπίστωσαν ότι τα προβλήματα του ενός από τους βασικούς πυλώνες της παγκόσμιας οικονομίας αυτού της ευρωπαϊκής οικονομίας είναι τέτοιας υφής που οι πιθανότητες κατάρρευσης του διεθνούς χρηματοοικονομικού συστήματος είναι ιδιαίτερα αυξημένες.Ο αυξημένος κίνδυνος κατάρρευσης έχει μάλλον οδηγήσει σε μία άτυπη συμφωνία στήριξης του ευρωπαϊκού οικοδομήματος μέσω της διολίσθησης του ευρώ.Το εντυπωσιακό είναι ότι από τη στιγμή που διαφαίνονταν ότι η διεθνής χρηματοπιστωτική κρίση έπαιρνε τέλος, αρχές Μαΐου 2009 και μέχρι το τέλος του 2009, το ευρώ ανατιμήθηκε έναντι του δολαρίου κατά 8,3%, έναντι της στερλίνας κατά 0,58% και έναντι του γεν κατά 4,22%, ενώ υποτιμήθηκε έναντι του ελβετικού φράγκου κατά 1,02% και αυτό λόγω των παρεμβάσεων της κεντρικής ελβετικής τράπεζας, η οποία πουλούσε φράγκα και αγόραζε ευρώ.Από τις αρχές του 2010 η κατάσταση αλλάζει άμεσα και προς την κατεύθυνση ισχυρής διολίσθησης του κοινού ευρωπαϊκού νομίσματος έναντι όλων ανεξαιρέτως των ισχυρών νομισμάτων της υφηλίου.Μπορεί η ειδησεογραφία των ημερών να στέφεται στην ενίσχυση κυρίως του ελβετικού φράγκου αλλά και του αμερικανικού δολαρίου έναντι του ευρώ πλην όμως η υποχώρηση του κοινού νομίσματος έναντι του ιαπωνικού γεν είναι εντυπωσιακή.Από τις αρχές του τρέχοντος έτους και μέχρι το τέλος του καλοκαιριού το ευρώ έχει υποχωρήσει έναντι του γεν κατά 23,4% με την ισοτιμία να καταγράφεται στα 106,46 γεν, δηλαδή στα υψηλοτέρα επίπεδα των τελευταίων 9 ετών.Το ίδιο χρονικό διάστημα το ευρώ έχει διολισθήσει κατά 14,15% έναντι του ελβετικού φράγκου και στα επίπεδα των 1,287 φράγκων, κατά 12,57% έναντι του αμερικανικού δολαρίου και στα επίπεδα των 1,2665 δολαρίων και κατά 8,07 % έναντι της βρετανικής στερλίνας και στα επίπεδα των 0,8257 στερλινών.Εάν εξετάσουμε την πορεία των ισοτιμιών κατά τη χρονική περίοδο από την έναρξη της διεθνούς χρηματοπιστωτικής κρίσης που εντοπίζεται στις αρχές Ιουλίου 2007 και μέχρι το τέλος Αυγούστου 2010, δηλαδή κατά την τελευταία τριετία, τότε διαπιστώνουμε ότι η βασική κατεύθυνση του ευρώ έναντι του ιαπωνικού γεν και του ελβετικού φράγκου είναι σαφέστατα πορεία υποτίμησης .Στις αρχές Ιουλίου 2007 η συναλλαγματική ισοτιμία ευρώ-γεν καταγράφονταν στα 166,6215 γεν, ενώ στα τέλη Αυγούστου 2010 καταγράφονταν στα 106,462 γεν πράγμα που σημαίνει ότι η υποτίμηση του κοινού νομίσματος με χαρακτηριστικά κατάρρευσης είναι της τάξεως του 54,09%.Η ΥΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩ ΚΑΤΑ ΤΟ 8ΜΗΝΟ ΤΟΥ 2010Εναντι του ελβετικού φράγκου το ευρώ από τα επίπεδα των 1,6485 φράγκων που καταγράφονταν στις αρχές Ιουλίου 2007 έπεσε στα επίπεδα των 1,287 φράγκων στα τέλη Αυγούστου 2010 παρουσιάζοντας μία πτώση της τάξεως του 26,88%.Εάν λάβουμε υπόψη τις παρεμβάσεις της κεντρικής τράπεζα της Ελβετίας προς την κατεύθυνση στήριξης της ισοτιμίας του φράγκου με το ευρώ περί τα 1,50 φράγκα, εύκολα συνάγεται το συμπέρασμα ότι σε μία κολοσσιαία αγορά, όπως αυτή της αγοράς συναλλάγματος που σε ημερήσια βάση ο όγκος των συναλλαγών ξεπερνά τα 4 τρισ. δολάρια, οποιοδήποτε παρέμβαση των κεντρικών τραπεζών απλά λειτουργεί ως ανάχωμα ορισμένων ωρών ή και ημερών.Από τη στιγμή που οι χειριστές της αοράτου χειρός στις αγορές συναλλάγματος αποφασίζουν τη στροφή προς ένα συγκεκριμένο νόμισμα ή την αποχώρηση από ένα άλλο, τότε το πεπρωμένο φυγείν αδύνατο.

Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος.

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 5/9/2010)

Από την ήπια στη λελογισμένη προσαρμογή.
Του Σαράντου Λέκκα

Εάν λάβουμε σοβαρά υπόψη ότι η εκτόξευση του ελλείμματος για το 2009 οφείλεται κατά το 1/3 στη διεθνή κρίση και τις επιπτώσεις της, κατά 1/3 στην κατάρρευση του φοροεισπρακτικού μηχανισμού και κατά 1/3 στα κρυφά χρέη τότε η επιστροφή στη δημοσιονομική ορθοδοξία περνά μέσα από παραμέτρους που ήδη γνωρίζουμε.Στην οικονομία δεν υπάρχουν μαγικές λύσεις, ούτε ταχυδακτυλουργοί πολιτικοί.Υπάρχουν σοβαροί πολιτικοί με υψηλό αίσθημα ευθύνης και τεχνοκρατικές επιλογές που βοηθούν στη δημοσιονομική προσαρμογή.Το 2004 η προσαρμογή πήρε τον επιθετικό προσδιορισμό ήπια, ενώ το 2009 η προσαρμογή είναι πιο κοντά στον επιθετικό προσδιορισμό λελογισμένη.Στην ουσία και οι δύο προσαρμογές ξεκινούν από την ίδια αφετηρία, έχοντας πριν εξαντλήσει το δικαίωμα να καθορίσουν τα ελλείμματα των προηγούμενων ετών με τρόπο που να βολεύει τη στρατηγική τους.Το 2004 και το 2009, οι δαπάνες, οι εκκρεμότητες και οι υποχρεώσεις παρελθόντων ετών ενεγράφησαν στα έτη που δημιουργήθηκαν, δηλαδή στο παρελθόν, αφήνοντας καθαρό το πεδίο για το μέλλον.Η πρακτική αυτή μπορεί να επιβάλλεται για πολιτικούς λόγους πλην όμως είναι απόλυτα σωστή, αφού η λογιστική μεταχείριση πρέπει να αφορά τον χρόνο που οι διάφορες δαπάνες αποφασίσθηκαν και πραγματοποιήθηκαν.Γιατί το 2004 οι δαπάνες των Ολυμπιακών Αγώνων, τα χρέη των νοσοκομείων, οι δαπάνες κοινωνικών προεκλογικών πακέτων, οι δαπάνες που αφορούσαν τις εκλογές κ.τ.λ. να ετεροχρονισθούν, βαρύνοντας μεταγενέστερους προϋπολογισμούς;Γιατί το 2009 οι δαπάνες που αφορούσαν επιστροφή φόρων από τη φορολογία του πετρελαίου θέρμανσης, οι δαπάνες που αφορούσαν χρέη προς φαρμακευτικές και κατασκευαστικές εταιρείες, δαπάνες που αφορούσαν οφειλές νοσοκομείων κ.τ.λ. να ετεροχρονισθούν, βαρύνοντας μεταγενέστερους προϋπολογισμούς;Το νόμιμο πρέπει να είναι και ηθικό γι' αυτό και η καταγραφή πρέπει να είναι σχετική με τον χρόνο.Πέρα όμως από την απόδοση των πεπραγμένων στον χρόνο, το φούσκωμα των ελλειμμάτων προηγούμενων ετών δίδει τη δυνατότητα ήπιων και λελογισμένων μορφών προσαρμογής.Με το φούσκωμα των ελλειμμάτων κυρίως με δαπάνες μη επαναλαμβανόμενες, η επαναφορά σε μικρότερα επίπεδα ελλείμματος γίνεται πιο εύκολα και πιο ανώδυνα.Για παράδειγμα, το 2004 οι δαπάνες που διόγκωσαν το έλλειμμα στο 7,4% από τα επίπεδα του 1,2% που ο προϋπολογισμός του 2004 αρχικώς κατέγραφε, οφείλεται κατά ένα μεγάλο μέρος σε μη επαναλαμβανόμενες δαπάνες όπως για παράδειγμα στα χρέη των νοσοκομείων ύψους 4 δισ. ευρώ που έδωσαν μία επιπλέον ώθηση 2 ποσοστιαίων μονάδων στο έλλειμμα ή στις δαπάνες των Ολυμπιακών Αγώνων που δεν είχαν καταγραφεί.Στη βάση αυτή ήταν προφανές ότι η πτώση του ελλείμματος στα επίπεδα του 5,2% το 2005 θα πραγματοποιούνταν χωρίς καμία ιδιαίτερη δυσκολία και χωρίς τη λήψη επώδυνων μέτρων.Η περαιτέρω πτώση του ελλείμματος το 2006 στα επίπεδα του 2,9% μπορούσε να επιτευχθεί με ήπιο τρόπο χωρίς να υπάρξει κοινωνική ένταση και κυρίως χωρίς να υπάρχει πολιτικό κόστος.Το 2009 οι δαπάνες που εκτόξευσαν το έλλειμμα από τα επίπεδα του 3,7% που καθόριζε το αναθεωρημένο πρόγραμμα σταθερότητας και ανάπτυξης στα επίπεδα του 12,7% οφείλονται κατά το μεγαλύτερο μέρος σε δαπάνες προς τρίτους ύψους άνω 14 δισ. ευρώ και σε δαπάνες που οφείλονται στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων της διεθνούς κρίσεως.Είναι επομένως απόλυτα αναμενόμενο να υπάρξει χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια πτώση του ελλείμματος κατά 4 - 5 ποσοστιαίες μονάδες από το 2010 και όχι όπως θέλει η Τράπεζα της Ελλάδος τη διετία 2010-2011. Από τη στιγμή, όμως, που θα υπάρχει εξάντληση των μη επαναλαμβανόμενων δαπανών τότε ο σκληρός πυρήνας των ελλειμμάτων επιβάλλει προσαρμογή που θέλει μία μονάδα πτώσης να ισούται με 2,5 δισ. ευρώ.Με λελογισμένη προσέγγιση η πτώση του ελλείμματος μπορεί να γίνει αναίμακτα και χωρίς τριβές με τους κοινωνικούς εταίρους.Εάν υιοθετηθεί ως στρατηγική για την περαιτέρω μείωση των ελλειμμάτων η στρατηγική που θέλει τη δημοσιονομική προσαρμογή να προέρχεται κατά τα 2/3 από την πλευρά της μείωσης και του ορθολογισμού των δαπανών και κατά το 1/3 από την αύξηση των εσόδων μέσω της αντιμετώπισης της φοροδιαφυγής και της διεύρυνσης της φορολογικής βάσης τότε ίσως η προσαρμογή και η επιστροφή στη δημοσιονομική ορθοδοξία θα έχει διάρκεια και σταθερότητα.Για την ιστορία να αναφέρουμε ότι στις 22 Απριλίου 2010 η Ευρωπαϊκή Στατιστική Υπηρεσία - Eurostat - αναθεώρησε τα στοιχεία τόσο του δημόσιου ελλείμματος όσο και του δημόσιου χρέους για το 2009.Ετσι το έλλειμμα από τα επίπεδα του 12,7% πήγε στα επίπεδα του 13,6%, ενώ το δημόσιο χρέος από τα επίπεδα του 113,4% πήγε στα επίπεδα του 115,1% ως προς το ΑΕΠ.Το εντυπωσιακό είναι ότι ούτε αυτή η αναθεώρηση για το συγκεκριμένο έτος είναι η τελευταία, αφού, σύμφωνα με σενάριο της Eurostat, το δημόσιο έλλειμμα αναμένεται να φθάσει στο 14,1% και το δημόσιο χρέος στο 122% του ΑΕΠ και αυτό διότι υπάρχει αβεβαιότητα για το περίφημο πλεόνασμα της άσπρης τρύπας των ασφαλιστικών ταμείων έτους 2009, υπάρχουν επιφυλάξεις για την κατάταξη (στον δημόσιο ή τον ιδιωτικό τομέα) ορισμένων δημοσίων επιχειρήσεων που εμφανίζουν ελλείμματα και υπάρχει και η μη καταγραφή των αγορών swaps από το 2001, αφού τα στοιχεία που έχουν προσκομισθεί αφορούν μόνο τα swaps του 2008.Το πόσο οι αναθεωρήσεις των στατιστικών στοιχείων της χώρας επηρεάζουν την αξιοπιστία της φαίνεται από τον άμεσο αντίκτυπο που έχουν στις αγορές.Συγκεκριμένα, την επόμενη ημέρα της τελευταίας αναθεώρησης τα spreads του 10ετούς ελληνικού ομολόγου ξεπέρασαν για πρώτη φορά τις 600 μονάδες βάσης, ενώ οι αποδόσεις έφθασαν το 9,13%.Την ίδια στιγμή τα ασφάλιστρα κινδύνου, τα περίφημα CDS, ξεπερνούσαν ακόμη και της Ουκρανίας, φθάνοντας τις 565 μονάδες.Παράλληλα, ο διεθνής οίκος αξιολόγησης Moody’s υποβάθμιζε την πιστοληπτική ικανότητα της χώρας στη βαθμίδα Α3 που ήταν το χαμηλότερο σκαλοπάτι της πρώτης κατηγορίας, δηλώνοντας ταυτόχρονα ότι θα υπάρξει και συνέχεια στις υποβαθμίσεις της πιστοληπτικής ικανότητας.

Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 8/8/2010)