Από την ήπια στη λελογισμένη προσαρμογή.
Του Σαράντου Λέκκα

Εάν λάβουμε σοβαρά υπόψη ότι η εκτόξευση του ελλείμματος για το 2009 οφείλεται κατά το 1/3 στη διεθνή κρίση και τις επιπτώσεις της, κατά 1/3 στην κατάρρευση του φοροεισπρακτικού μηχανισμού και κατά 1/3 στα κρυφά χρέη τότε η επιστροφή στη δημοσιονομική ορθοδοξία περνά μέσα από παραμέτρους που ήδη γνωρίζουμε.Στην οικονομία δεν υπάρχουν μαγικές λύσεις, ούτε ταχυδακτυλουργοί πολιτικοί.Υπάρχουν σοβαροί πολιτικοί με υψηλό αίσθημα ευθύνης και τεχνοκρατικές επιλογές που βοηθούν στη δημοσιονομική προσαρμογή.Το 2004 η προσαρμογή πήρε τον επιθετικό προσδιορισμό ήπια, ενώ το 2009 η προσαρμογή είναι πιο κοντά στον επιθετικό προσδιορισμό λελογισμένη.Στην ουσία και οι δύο προσαρμογές ξεκινούν από την ίδια αφετηρία, έχοντας πριν εξαντλήσει το δικαίωμα να καθορίσουν τα ελλείμματα των προηγούμενων ετών με τρόπο που να βολεύει τη στρατηγική τους.Το 2004 και το 2009, οι δαπάνες, οι εκκρεμότητες και οι υποχρεώσεις παρελθόντων ετών ενεγράφησαν στα έτη που δημιουργήθηκαν, δηλαδή στο παρελθόν, αφήνοντας καθαρό το πεδίο για το μέλλον.Η πρακτική αυτή μπορεί να επιβάλλεται για πολιτικούς λόγους πλην όμως είναι απόλυτα σωστή, αφού η λογιστική μεταχείριση πρέπει να αφορά τον χρόνο που οι διάφορες δαπάνες αποφασίσθηκαν και πραγματοποιήθηκαν.Γιατί το 2004 οι δαπάνες των Ολυμπιακών Αγώνων, τα χρέη των νοσοκομείων, οι δαπάνες κοινωνικών προεκλογικών πακέτων, οι δαπάνες που αφορούσαν τις εκλογές κ.τ.λ. να ετεροχρονισθούν, βαρύνοντας μεταγενέστερους προϋπολογισμούς;Γιατί το 2009 οι δαπάνες που αφορούσαν επιστροφή φόρων από τη φορολογία του πετρελαίου θέρμανσης, οι δαπάνες που αφορούσαν χρέη προς φαρμακευτικές και κατασκευαστικές εταιρείες, δαπάνες που αφορούσαν οφειλές νοσοκομείων κ.τ.λ. να ετεροχρονισθούν, βαρύνοντας μεταγενέστερους προϋπολογισμούς;Το νόμιμο πρέπει να είναι και ηθικό γι' αυτό και η καταγραφή πρέπει να είναι σχετική με τον χρόνο.Πέρα όμως από την απόδοση των πεπραγμένων στον χρόνο, το φούσκωμα των ελλειμμάτων προηγούμενων ετών δίδει τη δυνατότητα ήπιων και λελογισμένων μορφών προσαρμογής.Με το φούσκωμα των ελλειμμάτων κυρίως με δαπάνες μη επαναλαμβανόμενες, η επαναφορά σε μικρότερα επίπεδα ελλείμματος γίνεται πιο εύκολα και πιο ανώδυνα.Για παράδειγμα, το 2004 οι δαπάνες που διόγκωσαν το έλλειμμα στο 7,4% από τα επίπεδα του 1,2% που ο προϋπολογισμός του 2004 αρχικώς κατέγραφε, οφείλεται κατά ένα μεγάλο μέρος σε μη επαναλαμβανόμενες δαπάνες όπως για παράδειγμα στα χρέη των νοσοκομείων ύψους 4 δισ. ευρώ που έδωσαν μία επιπλέον ώθηση 2 ποσοστιαίων μονάδων στο έλλειμμα ή στις δαπάνες των Ολυμπιακών Αγώνων που δεν είχαν καταγραφεί.Στη βάση αυτή ήταν προφανές ότι η πτώση του ελλείμματος στα επίπεδα του 5,2% το 2005 θα πραγματοποιούνταν χωρίς καμία ιδιαίτερη δυσκολία και χωρίς τη λήψη επώδυνων μέτρων.Η περαιτέρω πτώση του ελλείμματος το 2006 στα επίπεδα του 2,9% μπορούσε να επιτευχθεί με ήπιο τρόπο χωρίς να υπάρξει κοινωνική ένταση και κυρίως χωρίς να υπάρχει πολιτικό κόστος.Το 2009 οι δαπάνες που εκτόξευσαν το έλλειμμα από τα επίπεδα του 3,7% που καθόριζε το αναθεωρημένο πρόγραμμα σταθερότητας και ανάπτυξης στα επίπεδα του 12,7% οφείλονται κατά το μεγαλύτερο μέρος σε δαπάνες προς τρίτους ύψους άνω 14 δισ. ευρώ και σε δαπάνες που οφείλονται στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων της διεθνούς κρίσεως.Είναι επομένως απόλυτα αναμενόμενο να υπάρξει χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια πτώση του ελλείμματος κατά 4 - 5 ποσοστιαίες μονάδες από το 2010 και όχι όπως θέλει η Τράπεζα της Ελλάδος τη διετία 2010-2011. Από τη στιγμή, όμως, που θα υπάρχει εξάντληση των μη επαναλαμβανόμενων δαπανών τότε ο σκληρός πυρήνας των ελλειμμάτων επιβάλλει προσαρμογή που θέλει μία μονάδα πτώσης να ισούται με 2,5 δισ. ευρώ.Με λελογισμένη προσέγγιση η πτώση του ελλείμματος μπορεί να γίνει αναίμακτα και χωρίς τριβές με τους κοινωνικούς εταίρους.Εάν υιοθετηθεί ως στρατηγική για την περαιτέρω μείωση των ελλειμμάτων η στρατηγική που θέλει τη δημοσιονομική προσαρμογή να προέρχεται κατά τα 2/3 από την πλευρά της μείωσης και του ορθολογισμού των δαπανών και κατά το 1/3 από την αύξηση των εσόδων μέσω της αντιμετώπισης της φοροδιαφυγής και της διεύρυνσης της φορολογικής βάσης τότε ίσως η προσαρμογή και η επιστροφή στη δημοσιονομική ορθοδοξία θα έχει διάρκεια και σταθερότητα.Για την ιστορία να αναφέρουμε ότι στις 22 Απριλίου 2010 η Ευρωπαϊκή Στατιστική Υπηρεσία - Eurostat - αναθεώρησε τα στοιχεία τόσο του δημόσιου ελλείμματος όσο και του δημόσιου χρέους για το 2009.Ετσι το έλλειμμα από τα επίπεδα του 12,7% πήγε στα επίπεδα του 13,6%, ενώ το δημόσιο χρέος από τα επίπεδα του 113,4% πήγε στα επίπεδα του 115,1% ως προς το ΑΕΠ.Το εντυπωσιακό είναι ότι ούτε αυτή η αναθεώρηση για το συγκεκριμένο έτος είναι η τελευταία, αφού, σύμφωνα με σενάριο της Eurostat, το δημόσιο έλλειμμα αναμένεται να φθάσει στο 14,1% και το δημόσιο χρέος στο 122% του ΑΕΠ και αυτό διότι υπάρχει αβεβαιότητα για το περίφημο πλεόνασμα της άσπρης τρύπας των ασφαλιστικών ταμείων έτους 2009, υπάρχουν επιφυλάξεις για την κατάταξη (στον δημόσιο ή τον ιδιωτικό τομέα) ορισμένων δημοσίων επιχειρήσεων που εμφανίζουν ελλείμματα και υπάρχει και η μη καταγραφή των αγορών swaps από το 2001, αφού τα στοιχεία που έχουν προσκομισθεί αφορούν μόνο τα swaps του 2008.Το πόσο οι αναθεωρήσεις των στατιστικών στοιχείων της χώρας επηρεάζουν την αξιοπιστία της φαίνεται από τον άμεσο αντίκτυπο που έχουν στις αγορές.Συγκεκριμένα, την επόμενη ημέρα της τελευταίας αναθεώρησης τα spreads του 10ετούς ελληνικού ομολόγου ξεπέρασαν για πρώτη φορά τις 600 μονάδες βάσης, ενώ οι αποδόσεις έφθασαν το 9,13%.Την ίδια στιγμή τα ασφάλιστρα κινδύνου, τα περίφημα CDS, ξεπερνούσαν ακόμη και της Ουκρανίας, φθάνοντας τις 565 μονάδες.Παράλληλα, ο διεθνής οίκος αξιολόγησης Moody’s υποβάθμιζε την πιστοληπτική ικανότητα της χώρας στη βαθμίδα Α3 που ήταν το χαμηλότερο σκαλοπάτι της πρώτης κατηγορίας, δηλώνοντας ταυτόχρονα ότι θα υπάρξει και συνέχεια στις υποβαθμίσεις της πιστοληπτικής ικανότητας.

Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 8/8/2010)