Η ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΙΑΠΩΝΙΑΣ

27 Νοεμβρίου 2023

από Σαράντος Λέκκας

Η επιτοκιακή συγκυρία από την Άνοιξη του 2022 έχει διαμορφώσει μια νέα πραγματικότητα για την διεθνή οικονομία.

Η εποχή των χαμηλών επιτοκίων (σε πολλές περιπτώσεις και αρνητικών) που καταγράφηκε ειδικά μετά την χρηματοοικονομική κρίση πλέον ανήκει στο παρελθόν.

ΒΑΣΙΚΟ ΕΠΙΤΟΚΙΟ ΙΑΠΩΝΙΑΣ

Από το αποτυχημένο πείραμα των αρνητικών επιτοκίων μόνη πλέον η Ιαπωνία αντιστέκεται και το ερώτημα είναι γιατί επιμένει εκεί που όλοι οι άλλοι, αλλά και η ίδια, απέτυχαν.

Η απάντηση είναι εύκολη δεδομένου ότι δεν υπάρχει άλλος δρόμος εξόδου από μια παρατεταμένη περίοδο ισχνών ρυθμών ανάπτυξης.

Στην βιβλιογραφία μια τέτοια περίοδος θεωρείται από τις πιο εύθραυστες δεδομένου ότι η ανάπτυξη δεν ενισχύει την απασχόληση, ούτε λειτουργεί πολλαπλασιαστικά σε ότι αφορά τις ιδιωτικές επενδύσεις, ενώ από την άλλη πλευρά αδρανοποιεί δυνάμεις που επαφίενται σε χαμηλές πτήσεις δραστηριότητας.

ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΙΑΠΩΝΙΑΣ

Εφόσον έχει γίνει κοινά αποδεκτό ότι η ανάπτυξη στην Ιαπωνία περνά μέσα από την πορεία των εξαγωγών και δει εξαγωγών που κατευθύνονται στην Κίνα τότε κάθε μεταβολή προς τα χείρω των εξαγωγικών επιδόσεων λόγω μείωσης της εξωτερικής ζήτησης δημιουργεί τεράστια προβλήματα.

Η ζήτηση για εξαγωγές είναι αυτή που οδηγεί σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης, έστω και οριακά θετικούς που καταγράφονται κατά διαστήματα.

Διαταραχές στην εφοδιαστική αλυσίδα πού παρατηρούμε από το 2020 και μετά ως αποτέλεσμα της πανδημίας αρχικά και των εμπόλεμων καταστάσεων στην συνέχεια, για κράτη όπως η Ιαπωνία λειτουργούν με τρόπο διπλά αρνητικό, αφού πέρα από την μείωση των εξαγωγών και οι εισαγωγές γίνονται ακριβότερες.

Στην Ιαπωνία ο ετήσιος ρυθμός πληθωρισμού βρίσκεται πλέον στο 3% (Σεπτέμβριος 2023)αισθητά χαμηλότερος από το υψηλό 25ετίας του 4,3% του Ιανουαρίου 2023 που είχε εκτοξευτεί λόγω αύξησης των τιμών στα τρόφιμα και στην ενέργεια δηλαδή στους τομείς που η Ιαπωνική οικονομία στηρίζεται στις εισαγωγές.

Φυσικά ενίσχυση στις τιμές δρομολογείται και ως αποτέλεσμα της διολίσθησης του γιεν, το οποίο χάνει καθημερινά και συνεχώς με μεγαλύτερους ρυθμούς έδαφος σε σχέση όχι μόνο με τα θεωρητικά ισχυρά νομίσματα αλλά και με τα νομίσματα των Ασιατικών κρατών.

Η επιμονή της κεντρικής τράπεζας να διατηρεί το βασικό επιτόκιο του γιεν σε αρνητικό περιβάλλον δημιουργεί εκ των πραγμάτων εφόσον το επιτοκιακό χάσμα με τα άλλα νομίσματα μεγαλώνει λόγω της γενικότερης τάσης αύξησης των επιτοκίων, ισχυρό υπόβαθρο περαιτέρω αποδυνάμωσης του γιεν.

Σε αυτό το σημείο ξεκινούν όλα τα προβλήματα γι αυτό και η κεντρική τράπεζα επεμβαίνει στην αγορά συναλλάγματος με αγορές γιεν, για να αποτρέψει την διολίσθηση του πέρα από το όριο των 145 γιεν ανά δολάριο.

Να θυμίσουμε ότι στις 22 Σεπτεμβρίου υπήρξε η πρώτη  παρέμβαση στην αγορά συναλλάγματος μετά από 24 ολόκληρα χρόνια διότι ακριβώς τα επίπεδα των 145 γιεν ανά δολάριο είχαν να εμφανιστούν από το 1998.

Εκ νέου παρέμβαση έγινε και στις 21 Οκτωβρίου 2022 όταν το γιέν βυθίστηκε στα επίπεδα των 152 περίπου γιέν ανά δολάριο, δηλαδή στα χαμηλότερα επίπεδα των τελευταίων  32 ετών.

Ακολούθησε μια περίοδος ενίσχυσης του με αποκορύφωμα τα 128 γιεν ανά δολάριο, στις 9 Ιανουαρίου 2023, για να ξεκινήσει μια νέα περίοδος αποδυνάμωσης που σήμερα εντοπίζεται γύρω στα 150 γιεν ανά δολάριο.

Όμως η  περαιτέρω διολίσθηση του γιεν πέρα των πληθωριστικών πιέσεων που δημιουργεί, ανοίγει τις κερκόπορτες των ανταγωνιστικών υποτιμήσεων με τα υπόλοιπα ασιατικά νομίσματα.

Ειδικά με την Κίνα αλλά και τις άλλες ασιατικές χώρες όπως τη Ν. Κορέα ένας νομισματικός πόλεμος υποτιμήσεων μόνο πληθωρισμό θα αποφέρει χωρίς να δημιουργεί προστιθέμενη αξία για κανένα εμπλεκόμενο νόμισμα.

Η κεντρική τράπεζα της Ιαπωνίας γνωρίζει ότι με τα χαμηλά επιτόκια επιτυγχάνει δυο πράγματα, πρώτον ενισχύει τον εξαγωγικό προσανατολισμό προϊόντων και υπηρεσιών όπως ο τουρισμός και από την άλλη δίνει την δυνατότητα στις Ιαπωνικές επιχειρήσεις να έχουν φθηνή χρηματοδότηση.

Το παρελθόν έχει δείξει ότι η μείωση των εξαγωγών οδηγεί τις επιχειρήσεις στην μείωση της παραγωγής τους και στην μείωση του προσωπικού τους, πράγμα που καθιστά το έργο της ανάπτυξης δύσκολο.

Και μόνο το γεγονός ότι η κεντρική τράπεζα αγοράζει ανεξασφάλιστους βραχυπρόθεσμους τίτλους που έχουν εκδώσει οι επιχειρήσεις για την στήριξη της ρευστότητας τους δείχνει ότι μπρος στον στόχο της ανάπτυξης κάθε μέσο είναι αποδεκτό όσο και εάν η νομισματική ορθοδοξία το απορρίπτει.

Βεβαίως η αύξηση του επιτοκιακού χάσματος ενέχει έναν ακόμη  κίνδυνο την επανέναρξη  του carry trade  με νόμισμα χρηματοδότησης το γιεν όπως συνέβη κατά διαστήματα στο παρελθόν, ξεκινώντας από τα τέλη της δεκαετές του 80.

Η πολιτική της Ιαπωνικής κεντρικής τράπεζας να κρατά χαμηλά τα επιτόκια και το νόμισμα της με σκοπό την ώθηση της ανάπτυξης σε υψηλοτέρα επίπεδα ή να αποφύγει την ύφεση όταν το εξωτερικό περιβάλλον χειροτερεύει , σε περιόδους αυξήσεις των επιτοκίων των λοιπών νομισμάτων διαμορφώνει όρους μετατροπής του γιεν σε νόμισμα δανεισμού.

ΤΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΤΡΕΧΟΥΣΩΝ ΣΥΝΑΛΛΑΓΩΝ ΙΑΠΩΝΙΑΣ

Από την άλλη πλευρά το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών δείχνει ξεκάθαρα τις προοπτικές της εξωτερικής αξίας του νομίσματος στο οποίο αναφέρεται.

Το πλεόνασμα, περίπτωση Ιαπωνικού ισοζυγίου για τις περισσότερες χρονιές δείχνει τον δρόμο τα ανατίμησης του γιεν , ενώ αντίθετα το ενδεχόμενο έλλειμμα δείχνει την πιθανή υποτίμηση του.

Ο κίνδυνος της πρακτικής του carry trade εντοπίζεται στο ενδεχόμενο υποτίμησης του νομίσματος στόχου σε επίπεδα υψηλοτέρα από την διαφορά των επιτοκίων.

Φυσικά τα νομίσματα χρηματοδότης,συνήθως  το γιεν και το ελβετικό φράγκο, όπως έχει δείξει η εμπειρική εφαρμογή της πρακτικής του carry trade, υποτιμώνται σε σχέση με τα νομίσματα στόχους (δηλαδή τα νομίσματα που απολαμβάνουν υψηλότερα επιτόκια) παρά το γεγονός ότι τα ισοζύγια τρεχουσών συναλλαγών τους προϊδεάζουν για πιθανή ανατίμηση τους .

Στην βάση αυτή ακόμη και η πρακτική του carry trade θα οδηγήσει στην περαιτέρω διολίσθηση του γιεν, εάν επαναληφθεί στο εύρος του παρελθόντος, και σε ένα επιπλέον πρόβλημα για την κεντρική τράπεζα της χώρας.

Η περίπτωση της Ιαπωνίας είναι ιδιάζουσα, η γήρανση του πληθυσμού, η κουλτούρα της αποταμίευσης , η ανάδειξη των προβλημάτων που δημιουργεί η παρατεταμένη χρονικά δημοσιονομική και νομισματική στήριξη, η συντριβή του θαύματος όπως έχει αποκληθεί η Ιαπωνική αναπτυξιακή πορεία στις δεκαετίες 60,70 και 80 και η απογοήτευση της κατάρρευσης που δεν είχε μόνο οικονομικό αντίκτυπο αλλά και ψυχολογικό και ηθικό.

Η κατάρρευση του Nikkei που τον Δεκέμβριο του 1989 είχε  φθάσει στα επίπεδα ρεκόρ των 38.915,87 μονάδων (σήμερα βρίσκεται στις 33.518 μονάδες) δεν σηματοδότησε μια απλή κατάρρευση ενός δείκτη αλλά την κατάρρευση μιας ιδέας.

Η σημερινή αποστροφή για κάθε τι που έχει σχέση με ριψοκίνδυνες χρηματοοικονομικές πρακτικές είναι απότοκος πρακτικών που γελοιοποίησαν την ανθρώπινη ύπαρξη.

Σήμερα η απουσία αυτοτροφοδοτούμενης ανάπτυξης, οι χαμηλοί αναπτυξιακοί ρυθμοί των χωρών υποδοχής των Ιαπωνικών εξαγωγών, η αδυναμία αποτελεσματικής στήριξης μέσω δημοσιονομικών και νομισματικών παρεμβάσεων προεξοφλούν για μία περίοδο χαμηλών προσδοκιών .

Τα Ιαπωνικά επιτόκια θα παραμείνουν κοντά στο μηδέν (άλλοτε όπως σήμερα με αρνητικό πρόσημο), όμως όσο θα βρίσκονται  στο μηδέν ανάλογη θα είναι και η γενικότερη κατάσταση της Ιαπωνικής οικονομίας .

  ΛΕΚΚΑΣ   ΣΑΡΑΝΤΟΣ

    OΙΚΟΝΟΜΟΛΟΓΟΣ

 

Τετάρτη 29/11/2023 - 21:46

Σαράντος Λέκκας (Οικονομολόγος): Αναμείνατε παρατεταμένη χρονικά πληθωριστική ανασφάλεια

Tο επιτόκιο της ΕΚΤ καταγράφεται στο 4,5% αφού προηγήθηκαν τέσσερις αυξήσεις κατά το 2022 της τάξεως των 250 μονάδων βάσης και έξι αυξήσεις κατά το 2023 ύψους 200 μονάδων βάσης

Mέχρι τον Ιούλιο του 2022 το βασικό επιτόκιο της ευρωπαϊκής κεντρικής τράπεζας ήταν μηδέν και σε λιγότερο από ενάμιση χρόνο μετά και την τελευταία αύξηση στις 20 Σεπτεμβρίου 2023 αυξήθηκε κατά 450 μονάδες βάσης.
Σήμερα το επιτόκιο καταγράφεται στο 4,5% αφού προηγήθηκαν τέσσερις αυξήσεις κατά το 2022 της τάξεως των 250 μονάδων βάσης και έξι αυξήσεις κατά το 2023 ύψους 200 μονάδων βάσης.
Το υπόβαθρο αυτών των αυξήσεων στηρίζεται στις προβλέψεις των στελεχών της ΕΚΤ για την πορεία των τιμών σε μεσοπρόθεσμο διάστημα.
Με τον στόχο στο 2% οι προβλέψεις θέλουν τον πληθωρισμό για το 2023 στο 5,6%, για το 2024 στο 3,2% και για το 2025 στο 2,1% ενώ οι αντίστοιχες προβλέψεις για τον πληθωρισμό χωρίς ενέργεια και είδη διατροφής τον θέλουν στο 5,1% για το 2023, στο 2,9% για το 2024 και στο 2,2% για το 2025.
Παράλληλα όπως είναι ευρύτερα γνωστό και κοινώς αποδεκτό οι πληθωριστικές πιέσεις δεν οφείλονται στην ζήτηση αλλά στις αδυναμίες της προσφοράς ενώ ο ρόλος της αυξημένης προσφοράς χρήματος σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να θεωρηθεί ως σημαντικός δείκτης που βάζει σε κίνδυνο την σταθερότητα των τιμών.
Κοινά αποδεκτό επίσης είναι ότι η συσταλτική νομισματική πολιτική ,όταν οι αιτίες αύξησης των τιμών δεν οφείλονται στην ζήτηση, δεν αποτελεί την κατάλληλη συνταγή για την αντιμετώπιση του πληθωρισμού, το αντίθετο μάλιστα, δυσχεραίνει μακροπρόθεσμα τις συνθήκες διαμόρφωσης πλαισίου ενίσχυσης της προσφοράς.
Οι προβλέψεις των στελεχών της ΕΚΤ για την πορεία της ανάπτυξης στην ευρωζώνη το δείχνουν ξεκάθαρα, αφού προδιαγράφουν ανάπτυξη της τάξεως του 0,7% για το 2023, της τάξεως του 1% για το 2024 και του 1,5% για το 2025.
Αποδέχονται επομένως τον αρνητικό αντίκτυπο που θα έχει η ανοδική πορεία των επιτοκίων στις επενδύσεις, δεδομένου της αύξησης του κόστους χρήματος και καταληκτικά στην ανάπτυξη.
Το ερώτημα είναι εφόσον γνωρίζουν ότι η στρατηγική τιθάσευσης του πληθωρισμού μέσω της αύξησης των επιτοκίων είναι λάθος γιατί επιμένουν αδιαφορώντας πλήρως για τις επιπτώσεις που αυτή προδιαγράφει .
Γνωρίζοντας ότι η διαμόρφωση νομισματικών συνθήκων πολλαπλών και παράπλευρων απωλειών είναι, χωρίς να επιλύει το θέμα των τιμών, η ιδανική συνθήκη ύφεσης γιατί δεν μεταβάλλουν τον τρόπο σκέψης και το οπλοστάσιο τους.
Πολλοί θα ισχυριστούν ότι βάση του καταστατικού της η ΕΚΤ έχει ως πρωταρχικό στόχο την σταθερότητα των τιμών κοντά στο 2% αδιαφορώντας για τις επιπτώσεις των πρακτικών της στην απασχόληση, ανάπτυξη και παραγωγή.
Αυτό είναι ευρύτερα γνωστό όμως πάλι δεν δίνει απάντηση για την χρησιμοποίηση μέσων που εκ των πράγματων δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν μια συγκυρία η οποία έχει δομή και χαρακτηριστικά που τα επιτόκια δεν μπορούν να δαμάσουν.
Το πιο πιθανό είναι ότι η ΕΚΤ θυσιάζοντας το σήμερα επιδιώκει να βάλει χαμηλά όρια στις πληθωριστικές προσδοκίες δηλαδή να αδρανοποιήσει μελλοντικά υπόβαθρα ενίσχυσης των τιμών.
Γνωρίζοντας ότι η σκλήρυνση της επιτοκιακής της πολιτικής δεν μπορεί να αντιμετωπίσει άμεσα αυξήσεις τιμών που προέρχονται από δυσχέρειες στην προσφορά δίνει το μήνυμα ότι δεν θα ανεχθεί μακροπρόθεσμα τιμές που θα αποκλίνουν του στόχου της .
Ο πληθωρισμός αποδεικνύεται επίμονος παρά τις προσδοκίες των νομισματικών αρχών οι οποίες κακώς εξήγαγαν την εικόνα της γρήγορης παρένθεσης .
Το 2022 οι τιμές έφθασαν στο υψηλότερο σημείο τους από το 1982, δηλαδή εδώ και σαράντα χρόνια και όπως διαφαίνεται η αποκλιμάκωση τους δεν θα είναι ούτε εύκολη υπόθεση ούτε εντός των ευρύτερων αποφάσεων που έχουν ληφθεί για την Στρατηγική αυτονομία της ευρωπαϊκής ένωσης.
Η ικανότητα αυτόνομης δράσης χωρίς εξαρτήσεις από τρίτες χώρες , η οποία ως στρατηγική ξεκίνησε το 2013 με άξονες τους τομείς της άμυνας και ασφάλειας , στην βάση των συγκυριών που διαμορφώθηκαν από την διπλή κρίση (υγειονομική, ενεργειακή ) επεκτάθηκε και στην οικονομία, στις εφοδιαστικές αλυσίδες, στο εμπόριο και στις επενδύσεις.
Οι προτεραιότητες άλλαξαν, η εξοικονόμηση κόστους, το ελεύθερο εμπόριο, η ενοποίηση οικονομικών χώρων και συμφερόντων έδωσαν την θέση τους σε μέτρα και πρακτικές που είχαν ως μοναδικό στόχο την οικονομική ασφάλεια και την μείωση της ευαλωτότητας.
Οι εξαρτήσεις από μη ελεγχόμενες εφοδιαστικές αλυσίδες έδειχναν κυρίως στους τομείς των τροφίμων και της ενέργειας ότι ανεξαρτήτου κόστους η στρατηγική της αυτονομίας επιβάλλεται να διαμορφώσει νέους όρους στις σχέσεις της ένωσης με τους όλους ανεξαιρέτως τους εμπορικούς της εταίρους.
Ανάλογη στρατηγική καταγράφεται σε πολλά κράτη ή μπλοκ κρατών οδηγώντας στον γεωοικονομικό κατακερματισμό, δηλαδή στην διαδικασία ανακατεύθυνσης του εμπορίου και των επενδύσεων είτε αυτές είναι άμεσες είτε χρηματοοικονομικού χαρακτήρα.
Θεωρώντας την στρατηγική αυτονομία ως απαραίτητο πλαίσιο εξασφάλισης τροφίμων, καυσίμων , πρώτων υλών , είναι λογικό να υπάρχει ανοχή και στις επιπτώσεις που αυτή θα έχει στις τιμές , στην απασχόληση, στα εισοδήματα και στα επιτόκια.
Ο γεωοικονομικός κατακερματισμός σαφέστατα δεν θα αφήσει ανεπηρέαστη την επιτοκιακή και εν γένει νομισματική πολιτική αφού η απομάκρυνση της παραγωγής από χώρες χαμηλού κόστους , η τροφοδοσία πρώτων υλών από προμηθευτές φερέγγυους και γεωπολιτικά αποδεκτούς πλην πιο ακριβούς θα διαμορφώσει πλαίσιο γενικότερου πληθωρισμού τιμών .
Στη βάση αυτή η σκλήρυνση της επιτοκιακής πολιτικής της ΕΚΤ παρότι φαίνεται εκ πρώτης άποψης ότι δεν μπορεί να δώσει λύση στην τρέχουσα αύξηση των τιμών εν τούτοις εντάσσεται στην γενικότερη αναδιάταξη των χρηματοοικονομικών μηχανισμών και στην
αντιμετώπιση κινδύνων αλλά και των προκλήσεων που μεσοπρόθεσμα θα αναδυθούν ως αποτέλεσμα της στρατηγικής αυτονομίας.
Η ασφάλεια επάρκειας και η αυτονομία θα περάσει αναγκαστικά μέσα από μια παρατεταμένη χρονικά πληθωριστική ανασφάλεια ώσπου σε βάθους χρόνου μια νέα ισορροπία θα διαμορφωθεί.

 

Δευτέρα 13/11/2023 - 07:33

Λέκκας Σαράντος (οικονομολόγος): Τέλος στο περιθώριο αύξησης επιτοκίων από τη Fed

:

Η Κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ από τον Μάρτιο του 2022 έως σήμερα με δώδεκα κινήσεις αύξησε το βασικό της επιτόκιο κατά 525 μονάδες βάσης, από τα επίπεδα του 0,25% στα επίπεδα του 5,5%.

00:00

00:00 / 01:05

Copy video url

Play / Pause

Mute / Unmute

Report a problem

Language

Share

Vidverto Player

Μετά το τέλος των δυο πετρελαϊκών κρίσεων της δεκαετίας του 70 και την κορύφωση των πληθωριστικών πιέσεων έως και τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του '80 η παγκόσμια κοινότητα βίωσε μια παρατεταμένη χρονικά περίοδο χαμηλών επιπέδων πληθωρισμού και επιτοκίων.
Έως και τις παραμονές του νέου αιώνα τα μακροπρόθεσμα επιτόκια κυμαίνονταν κοντά στο 5% σε μια σχετικά φθίνουσα πορεία από τα μέσα περίπου της δεκαετίας του 80.
Η μείωση επιταχύνθηκε μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση του 2007/8 όταν οι κεντρικές τράπεζες μείωσαν επιθετικά τα βραχυπρόθεσμα επιτόκια προχωρώντας παράλληλα σε προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης σε σημείο που το 2012 και για μια δεκαετία πολλές και ισχυρές κεντρικές τράπεζες να επιλέξουν την άκρως επιθετική πολιτική των αρνητικών επιτοκίων.
Φθάσαμε στο σημείο κατά τα τέλη του 2020 οι τοποθετήσεις σε ομόλογα με αρνητικό επιτόκιο να φθάσουν τα 18, 4 τρις δολάρια σε παγκόσμιο επίπεδο .

ADVERTISEMENT

Απογείωση πληθωρισμού

Παρά ταύτα το ζητούμενο των συγκεκριμένων αντισυμβατικών πρακτικών, η ενίσχυση των τιμών και της ανάπτυξης δεν επήλθε αποδεικνύοντας ότι με εκβιαστικούς τρόπους δεν επιτυγχάνονται τα αναμενόμενα αποτελέσματα.
Έπρεπε να φθάσει η πανδημία και το σπάσιμο της εφοδιαστικής αλυσίδας σε συνδυασμό με τα γεωπολιτικά παιχνίδια με άξονα την ενέργεια για να υπάρξει από την Άνοιξη του 2022 η απογείωση του πληθωρισμού σε επίπεδα πρωτόγνωρα για την τελευταία 45ετία.
Η παγκοσμιοποίηση, η συρρίκνωση του δημοσίου τομέα στην βάση των εκτεταμένων ιδιωτικοποιήσεων, η αποδυνάμωση των συνδικάτων, οι υπεράκτιες δραστηριότητες, κτλ., είχαν ως αποτέλεσμα ο πληθωρισμός να ξεχαστεί ως έννοια και περισσότερο να απασχολεί την παγκόσμια κοινότητα η έννοια του αποπληθωρισμού και οι κίνδυνοι που απορρέουν από την ενδεχόμενη και παρατεταμένη υποχώρηση των τιμών.
Από την Άνοιξη του 2023 βιώνουμε κάτι που είχαμε ξεχάσει, την εκτόξευση των τιμών και μάλιστα με ιδιαίτερα ταχείς ρυθμούς.

Αύξηση επιτοκίων

Η αντίδραση αναμενομένη, αύξηση των επιτοκίων με πρωταγωνιστή την Κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ η οποία από τον Μάρτιο του 2022 και μέχρι σήμερα με δώδεκα κινήσεις αύξησε το βασικό της επιτόκιο κατά 525 μονάδες βάσης, από τα επίπεδα του 0,25% στα επίπεδα του 5,5%.
Κινήσεις αναμενόμενες στην βάση της εκτόξευσης του πληθωρισμού στα επίπεδα του 9,06% ,Ιούνιος 2022 , όταν την περίοδο 2013-2020 δεν είχε ξεπεράσει το 2,7 % , ενώ να θυμίσουμε ότι τον Αύγουστο του 2016 καταγράφονταν στο 0,18%.
Με στοιχεία Σεπτεμβρίου 2023 ο πληθωρισμός βρίσκεται στο 3,7%.
Φυσικά με δεδομένη την διεθνή πρωταγωνιστική παρουσία του δολαρίου και τις τάσεις που αυτό προσδιορίζει αλλά και στην βάση των υπαρκτών πληθωριστικών πιέσεων που καταγράφονται σε όλα περίπου τα κράτη , η ανοδική τάση στα επιτόκια είναι μονόδρομος .
Το ερώτημα είναι εάν η τρέχουσα συγκυρία οδηγήσει τα επιτόκια σε επίπεδα που καταγράφηκαν μετά την δεύτερη πετρελαϊκή κρίση .
Να θυμίσουμε ότι το βασικό επιτόκιο στις ΗΠΑ την περίοδο 1980/81έφθασε στο ύψος του 20%.

Το δύσκολο ερώτημα

Η απάντηση είναι δύσκολη, σε ότι αφορά μια πρόβλεψη για το μέγιστο ύψος τους διότι εισέρχονται μια σειρά παραμέτρων που καθιστούν την ακρίβεια της πρόβλεψης αδύνατη.
Όπως και στο ερώτημα εάν οι αυξήσεις θα συνεχιστούν , η απάντηση είναι εξίσου δύσκολη πλην όμως στην βάση του φυσικού επιτοκίου ορατή.
Μιλούμε για το επιτόκιο ισορροπίας ή το λεγόμενο φυσικό επιτόκιο, δηλαδή το επιτόκιο που εξισορροπεί την νομισματική πολιτική έτσι ώστε να μην είναι ούτε διευκολυντική , ούτε συσταλτική σχετικά με την ανάπτυξη και τον πληθωρισμό.
Στην ουσία και με απλά λόγια είναι το επιτόκιο που δεν δημιουργεί, ούτε πληθωρισμό, ούτε ανεργία, ούτε κραδασμούς στην προσφορά και την ζήτηση .
Ο καθορισμός του φυσικού επιτοκίου για κάθε χώρα γίνεται μέσω στατιστικών μοντέλων, οικονομετρικών μεθόδων και συγκεκριμένων θεωρητικών παραμέτρων αρκετά πολύπλοκων .
Βεβαίως από την τάση της γενικότερης μείωσης των επιτοκίων που έχει καταγραφεί από τα μέσα της δεκαετίας του 80 δεν θα μπορούμε να ξεφύγει και το φυσικό επιτόκιο.
To φυσικό επιτόκιο των ΗΠΑ από τα επίπεδα του 3,7 % του 1985 , μειώθηκε την περίοδο της χρηματοοικονομικής κρίσης γύρω στο 1% για να συρρικνωθεί την τελευταία 5ετια στα επίπεδα του 0,5%.
Το 0,5% επομένως θεωρείται το πραγματικό βραχυπρόθεσμο επιτόκιο που αναμένεται να επικρατήσει όταν η οικονομία των ΗΠΑ θα είναι σε πλήρη ανάπτυξη με σταθερό πληθωρισμό.
Επομένως στη βάση των σημερινών δεδομένων, ήτοι , επίπεδο ονομαστικού βραχυπρόθεσμου επιτοκίου στο 5,5% και πληθωρισμού στο 3,7% , το πραγματικό επιτόκιο είναι στο 1,8%.
Από τα παραπάνω συνάγεται ότι δεν υπάρχει περιθώριο αύξησης των ονομαστικών αμερικανικών επιτοκίων από την κεντρική τράπεζα της χώρας αφού πλέον το πραγματικό ξεπερνά το φυσικό επιτόκιο κατά 130 μονάδες βάσης.
Με κομβικό σημείο το 2020 και την έλευση της πανδημίας , μια νέα επιτοκιακή βρίσκεται σε εξέλιξη με στόχο την αντιμετώπιση του καλπάζοντος πληθωρισμού, μια εποχή που μας βρήκε ως παγκόσμια κοινότητα απροετοίμαστους αφού είχαμε πιστέψει ότι τέτοια επίπεδα πληθωρισμού η σύγχρονη παγκοσμιοποιημένη οικονομία τα είχε αφήσει στο μακρινό παρελθόν .
Πλέον βιώνουμε μια συγκυρία μεταβολής των νομισματικών και συναλλαγματικών δεδομένων που θα οδηγήσει σε νέες ισορροπίες εντελώς διαφορετικές από τις χθεσινές που πιστέψαμε ότι είναι οι πραγματικές.
Η κανονικότητα της νομισματικής πολιτικής μετά τις ακρότητες των τελευταίων δεκαετιών επανέρχεται και μαζί της επανέρχονται καταστάσεις που ο τεχνητά διαμορφωμένος κόσμος των κεντρικών τραπεζών είχαν επιμελώς καλύψει .

Λέκκας Σαράντος
e-mail : salekkas@gmail .com

Η ΛΥΔΙΑ ΛΙΘΟΣ ΤΩΝ ΝΟΜΙΣΜΑΤΩΝ

31 Οκτωβρίου 2023

από Σαράντος Λέκκας

Αποποίηση ευθύνης (εικόνες & διαγράμματα)

Η Λυδία λίθος της ελκυστικότητας ενός νομίσματος είναι η τιμή του, το επιτόκιο αναφοράς του ,το οποίο διαμορφώνει την ισχύ του και το μέγεθος της ανταγωνιστικότητας του έναντι των υπολοίπων νομισμάτων.

Η τελευταία περίπτωση εντυπωσιακής ενίσχυσης ενός νομίσματος ήταν αυτή του αμερικανικού δολαρίου από τις αρχές του 2021 και έως τον Σεπτέμβριο του 2022.

Η συγκεκριμένη άνοδος του αμερικανικού νομίσματος  έναντι των νομισμάτων των μεγαλύτερων εμπορικών  εταίρων των ΗΠΑ ήταν σε τέτοια επίπεδα που χρονικά είχαμε να δούμε από το μακρινό 1985, δηλαδή εδώ και 38 χρόνια.

Τότε είχε συμφωνηθεί και υλοποιηθεί η συντονισμένη επέμβαση των σημαντικότερων κεντρικών τραπεζών του δυτικού κόσμου με σκοπό την αναστροφή της ανοδικής πορείας του δολαρίου και μέσω της υποτίμησης του η μείωση του αμερικανικού ελλείμματος στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών.

Κατά την τελευταία συγκυρία της ανοδικής πορείας του δολαρίου σε σχέση με το παρελθόν τα πράγματα ήταν διαφορετικά με τις συντονισμένες ενέργειες να μην έχουν την συγκατάθεση όλων των εμπλεκόμενων μελών.

Ήδη από το από το 2013 η G8 (η οποία μετά την αποχώρηση Ρωσίας, Κίνας το 2014 έχει μετατραπεί σε G6) έχει λάβει την απόφαση τα κράτη μέλη της να απέχουν από συλλογικές παρεμβάσεις στη αγορά συναλλάγματος.

Όλοι συμφωνούν ότι η άνοδος του αμερικανικού νομίσματος ήταν  φυσιολογική στην βάση των επιτοκιακών, δημοσιονομικών και γεωπολιτικών δεδομένων.

ΙΣΟΤΙΜΙΑ ΕΥΡΩ-ΔΟΛΑΡΙΟΥ ΤΗΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ 5ΕΤΙΑ

Καταρχάς η επιτοκιακή διαφορά σαφέστατα ήταν υπέρ του δολαρίου μετά την επιθετική αύξηση των αμερικανικών κάτι που οδηγούσε στην προσέλκυση κεφαλαίων από τις άλλες αγορές του πλανήτη και σε επενδύσεις σε αμερικανικά περιουσιακά στοιχεία.

Η καταπολέμηση του πληθωρισμού από την Κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ  οδήγησε σε μια από τις πιο επιθετικές προσαρμογές των αμερικανικών επιτοκίων με τις προσδοκίες να προεξοφλούν υψηλά επίπεδα κρίνοντας  από την επιμονή του πληθωρισμού.

Ένας  εξίσου σοβαρός λόγος ήταν  η εικόνα που παρουσίαζαν οι οικονομίες των υπολοίπων εμπορικών ανταγωνιστών των ΗΠΑ.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκονταν σε ενεργειακό πόλεμο με την Ρωσία ,ο επερχόμενος χειμώνας προεξοφλούνταν δύσκολος για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις, ο πληθωρισμός κυρίως εξ αυτού του λόγου βρίσκονταν σε επίπεδα πρωτόγνωρα, ενώ η ύφεση δεν μπορούσε να αποκλειστεί δυσχεραίνοντας ακόμη περισσότερο την υφιστάμενη  δύσκολη  συγκυρία.

Η Κίνα μπορεί να μην βρίσκονταν σε ύφεση όμως η επιβράδυνση του ρυθμού οικονομικής ανάπτυξης έδειχνε  ότι εισέρχονταν  σε μια γκρίζα ζώνη άκρως προβληματική λαμβάνοντας υπόψη  τα προβλήματα στην αγορά ακινήτων και ειδικά στο τραπεζικό σύστημα.

Άρα οι βασικοί προσδιοριστικοί παράγοντες κατεύθυνσης ενός νομίσματος έναντι των ανταγωνιστών του είχαν  καθοριστεί με τις προοπτικές αυτοί οι παράγοντες να γίνουν πιο ισχυροί στο προσεχές μέλλον.

Στην βάση αυτή η υποχώρηση των περισσότερων νομισμάτων θεωρούνταν ως δεδομένη.

Διότι εάν νομίσματα με ισχυρή βιομηχανική παραγωγική βάση υποχωρούσαν σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα, όπως η Στερλίνα που η ισοτιμία της με το δολάριο καταγράφονταν στα μέσα Σεπτεμβρίου 2022 στα χαμηλότερα επίπεδα τεσσάρων δεκαετιών τότε άλλα νομίσματα αναπτυσσόμενων ή αναδυόμενων χωρών ένιωθαν ιδιαίτερα τον αντίκτυπο του ισχυρού δολαρίου.

Η παγκόσμια τράπεζα προειδοποιούσε για τσουνάμι χρηματοοικονομικών κρίσεων σε αυτές τις αδύναμες παραγωγικά χώρες με έντονο μάλιστα αντίκτυπο στο βιοτικό επίπεδο των κατοίκων τους.

Ο γενικότερος αποσυντονισμός της εφοδιαστικής αλυσίδας ως αποτέλεσμα της πανδημίας , η απόσυρση των νομισματικών πρακτικών των κεντρικών τραπεζών καθώς και η ενίσχυση των τιμών σε βασικά προϊόντα και υπηρεσίες διαμόρφωναν  ένα πλαίσιο που δεν ήταν  εύκολα αντιμετωπίσιμο από χρεωμένες χώρες και μάλιστα χρεωμένες σε ξένο νόμισμα όπως κατά βάση το δολάριο.

Σε αυτές τις περιπτώσεις στο επιτόκιο προστίθεται το ύψος της ανατίμησης του ξένου νομίσματος και η αποπληρωμή γίνεται ιδιαίτερα δύσκολη και για πολλά κράτη απαγορευτική για τα δημοσιονομικά τους δεδομένα.

Το ισχυρό δολάριο μπορεί να ενισχύει την αγοραστική δύναμη των Αμερικανών διότι ότι εισάγεται είναι φθηνότερο και να συμβάλει στην αποκλιμάκωση του πληθωρισμού πλην όμως μετατρέπεται σε βρόγχο για τις υπόλοιπες χώρες.

ΙΣΟΤΙΜΙΑ ΣΤΕΡΛΙΝΑΣ –ΔΟΛΑΡΙΟΥ ΤΗΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ 5ΕΤΙA

Λαμβάνοντας υπόψη ότι το δολάριο είναι το κατεξοχήν νόμισμα του εμπορίου η άνοδος του καθιστά τις εισαγωγές προϊόντων για τις τρίτες χώρες ακριβότερες επιδεινώνοντας σε πολλές τις εύθραυστες εσωτερικές ισορροπίες  ανοίγοντας εύκολα την πόρτα των κοινωνικών εντάσεων και εκρήξεων.

Ας φανταστούμε μια  χώρα που στηρίζεται για την κάλυψη των διατροφικών και ενεργειακών της αναγκών στις εισαγωγές , έχει υψηλό εξωτερικό χρέος εκφρασμένο σε δολάρια , βλέπει το διεθνές κεφάλαιο να αποσύρεται και για να περιορίσει τις εκροές αυξάνει τα επιτόκια της,  ενώ χρησιμοποιεί και το συνάλλαγμα της για να περιορίσει την διολίσθηση  του νομίσματος της , αυτή η χώρα απλά δεν γνωρίζει ότι ήδη έχει καταρρεύσει.

Ούτε η αύξηση των επιτοκίων , ούτε η χρησιμοποίηση των συναλλαγματικών διαθεσίμων μπορούν να σταματήσουν τον κατήφορο ενός νομίσματος όταν το διεθνές κεφάλαιο διαβλέπει κέρδη σε άλλα σημεία της υφηλίου ή όταν έχει εξαντλήσει τα οφέλη από την παρουσία του σε κάποιες αγορές.

Πολλές από τις κλονιζόμενες χώρες  έχουν ήδη προσφύγει στο ΔΝΤ ως επιλογή άντλησης συναλλάγματος για την αγορά τροφίμων, καυσίμων και φαρμάκων.

Εξίσου πολλές και μάλιστα ίσως περισσότερες έχουν προσφύγει στην Κίνα για δανεισμό η οποία παρά τα προβλήματα της παρέχει πιστώσεις με αδιαφανή κριτήρια και κυρίως χωρίς μέτρα και προγράμματα δομικής προσαρμογής όπως αυτά που επιβάλει το ΔΝΤ.

Περισσότερα από 44 κράτη έχουν λάβει δάνεια που ξεπερνούν το 10% του ΑΕΠ τους από την Κίνα για την εκτέλεση δημοσίων κυρίως έργων , χρήματα που επιστρέφουν στην Κίνα ως αγορές των προϊόντων που παράγει.

Έχει υπολογιστεί ότι συνολικά έχουν δοθεί περισσότερα δάνεια από αυτά που έχουν εκταμιεύσει μαζί το ΔΝΤ , η Παγκόσμια Τράπεζα και το Paris  Club.

Φούσκα,  ίσως , ενταγμένη στην πολιτική διεύρυνσης της επιρροής σε κράτη που αγωνιούν για την επιβίωση τους , σε κράτη που θέλουν άμεση και χωρίς δεσμεύσεις δανειοδότηση για να αποκτήσουν συνάλλαγμα ώστε να καλύπτουν την  αγορά προϊόντων και υπηρεσιών.

H σύσφιξη της επιτοκιακής πολιτικής ήταν ορατή, με τις ΗΠΑ να δίνουν τον τόνο σε ολόκληρο τον κόσμο.

Το βασικό επιτόκιο του δολαρίου απο τα επίπεδα του 0,25% που καταγράφονταν τον Ιούνιο του 2022 με 12 ανοδικές κινήσεις έφθασε  σήμερα στο 5,5% που θεωρείτε το υψηλότερο των τελευταίων 22 ετών.

ΤΑ ΣΗΜΕΡΙΝΑ ΕΠΙΤΟΚΙΑ ΤΩΝ ΚΕΝΤΡΙΚΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ

Στην ουσία οι ΗΠΑ καθορίζουν το επιτοκιακό –νομισματικό πλαίσιο κάθε συγκυρίας, αντίστροφα αυτή την φορά σε σχέση με την αντιμετώπιση της κρίσης των στεγαστικών δανείων το 2007.

Τότε η έναρξη της μεγαλύτερης από το 1928 παγκόσμιας χρηματοοικονομικής κρίσης βρήκε το βασικό επιτόκιο του δολαρίου στα επίπεδα του 5,25%.

Επίπεδο υψηλό όχι όμως τέτοιο που να θυμίζει την δεκαετία του 80 όταν το βασικό επιτόκιο είχε καταγραφεί στα επίπεδα του 11,5% με το ημερολόγιο να γράφει 9 Αυγούστου 1984.

Τότε οι  νομισματικές αρχές των ΗΠΑ ξεκίνησαν σχεδόν αμέσως με την έναρξη της κρίσης την αποκλιμάκωση των επιτοκίων του δολαρίου με αποτέλεσμα με 10 κινήσεις να μειώσουν το βασικό επιτόκιο από τα επίπεδα των 5,25% που καταγράφονταν στις 18/9/2007 σε μηδενικά επίπεδα στις 16/12/2008.

Μηδενίζοντας τα επιτόκια της η FED έγραψε ιστορία αφού μηδενικά επίπεδα η οικονομία των ΗΠΑ δεν είχε ξαναδεί.

Το πόσο δύσκολες και επείγουσες ήταν οι καταστάσεις κατά τα τέλη τον χειμώνα 2007 και των αρχών του  2008 φάνηκε και από άλλο ένα ρεκόρ, την μεγαλύτερη ποσοστιαία μείωση των επιτοκίων σε μια κίνηση των 75 μονάδων βάσης στις 22 Ιανουαρίου 2008 στα επίπεδα των 3,5% από 4,25% που είχε καταγραφεί από τις 11 Δεκεμβρίου 2007.

Οι προοπτικές ύφεσης και μάλιστα ιδιαίτερα μεγάλης όχι μόνο για τις ΗΠΑ αλλά και για τις ισχυρότερες οικονομίες του πλανήτη, τα επίπεδα της κρίσης,  η μεγαλύτερη μετά εκείνης τους 1929 αλλά και ο φόβος του αποπληθωρισμού οδήγησαν την FED στην πιο επιθετική επιτοκιακή  πολιτική της ιστορίας της.

Με ηγέτιδα δύναμη τις ΗΠΑ τα επιτόκια βρέθηκαν σε επίπεδα πρωτόγνωρα για την διεθνή νομισματική ιστορία πλην όμως η συγκεκριμένη στρατηγική επιλογή ήταν μονόδρομος αφής  στιγμής το βάθος της κρίσης ήταν ιδιαιτέρα μεγάλο.

Κατά το 2022 βιώσαμε την άλλη πλευρά του φεγγαριού, το πληθωριστικό υπόβαθρο επέβαλε την αύξηση των επιτοκίων και μάλιστα με ρυθμό άκρως επιθετικό.

Βέβαια από την στιγμή που η ηγετική δύναμη της παγκόσμιας οικονομίας προχωρούσε στην αύξηση του κόστος χρήματος της η ενδεδειγμένη πορεία και για τους υπολοίπους πρωταγωνιστές ήταν μονόδρομος.

Οι πάντες ακολουθούν  χωρίς δισταγμό ακόμη και αυτοί που θεωρούν τα επιτόκια ως μηχανισμό υπέρτατης εξουσίας όπως οι κεντρικοί τραπεζίτες της Ευρωζώνης και της Βρετανίας.

Έτσι η κεντρική τράπεζα της Βρετανίας αύξησε το επιτόκιο της Στερλίνας  από τα μηδενικά επίπεδα που καταγράφονταν στις αρχές Νοεμβρίου 2021 με 14 ανοδικές κινήσεις στα σημερινά επίπεδα του 5,25%, ενώ η Ευρωπαϊκή κεντρική τράπεζα με 10 ανοδικές κινήσεις αύξησε το επιτόκιο του ευρώ από τα μηδενικά επίπεδα του καλοκαιριού 2022 στα σημερινά της τάξεως του 4,5%.

Στην παρούσα φάση μόνο η Ιαπωνία αντιστέκεται χρησιμοποιώντας την τακτική των παρεμβάσεων στην αγορά συναλλάγματος και παράλληλα προσπαθώντας να βρει τρόπους που θα αξιοποιήσουν  την υποτίμηση του γιεν με κυριότερο την προσέλκυση τουριστών και την αύξηση των εσοδών δια μέσω του τουριστικού προϊόντος της.

Για το επόμενο διάστημα τα ερωτήματα είναι δυο, πρώτο εάν οι αυξήσεις των αμερικανικών επιτοκίων θα συνεχιστούν και τους επόμενους μήνες και δεύτερο εάν η υποχώρηση του δολαρίου που ξεκίνησε από τον Οκτώβριο του 2022 θα συνεχιστεί και αυτή στην βάση των σημερινών προσδιοριστικών παραγόντων και παρά το γεγονός ότι το τελευταίο τρίμηνο παρουσιάζει τάση ενίσχυσης του.

Η αποκλιμάκωση του αμερικανικού πληθωρισμού συνεχίζεται αφού από τα υψηλά επίπεδα του Ιουνίου 2022 στο 9,1% και παρότι υπήρξε μικρή αναθέρμανση του κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, δεδομένου ότι τον Ιούνιο είχε συρρικνωθεί στο 3%, ο πληθωρισμός του Σεπτεμβρίου βρέθηκε στο 3,7%, όποτε οι όποιες αυξήσεις των αμερικανικών επιτοκίων θα είναι μικρές με προοπτική να λάβουν σύντομα τέλος.

Στην ίδια λογική και με δεδομένο ότι ο καταλυτικός προσδιοριστικός παράγοντας της εξωτερικής αξίας ενός νομίσματος είναι τα επιτόκια έχει ήδη προεξοφληθεί το τέλος της δυναμικής που αυτά προσφέρουν στο αμερικανικό δολάριο με αποτέλεσμα ήδη ευρώ και στερλίνα να έχουν καλύψει μεγάλο μέρος των απωλειών που είχαν κατά το 2022, κάτι που αναμένεται να συνεχιστεί .

Εάν δε λάβουμε υπόψη ότι η αποκλιμάκωση του πληθωρισμού προδιαγράφει μέσω της μειωμένης ζήτησης υφεσιακές καταστάσεις τότε γενικότερα οι συναλλαγματικοί όροι θα αλλάξουν εις βάρος του δολαρίου.