Η ΕΚΤ άφησε πίσω της τον ρόλο του θεατή.
Του Σαρ. Λέκκα.

Υστερα από ακινησία ενός έτους, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) προχώρησε στις 3 Ιουλίου στην αύξηση του βασικού επιτοκίου του ευρώ κατά 25 μονάδες βάσης στο 4,25%.Μέχρι την απόφαση αύξησης ο προβληματισμός ήταν έντονος, ενώ σε πανευρωπαϊκό επίπεδο διίστανται οι απόψεις για την πορεία των επιτοκίων.Η μία άποψη ήθελε την αύξηση των επιτοκίων, ώστε να αντιμετωπισθεί ο πληθωριστικός κίνδυνος που η αύξηση των ενεργειακών τιμών, των πρώτων υλών και των καυσίμων είχε δημιουργήσει.Πράγματι ο πληθωρισμός στην ευρωζώνη τον Ιούνιο έφθασε στο επίπεδο του 4%, που αποτελεί επίπεδο ρεκόρ για τα τελευταία 16 χρόνια.Η άλλη άποψη ήθελε εάν όχι τη μείωση των επιτοκίων, τουλάχιστον τη σταθεροποίησή τους στα επίπεδα του 4% με το σκεπτικό ότι η σημερινή κρίση και το πληθωριστικό σοκ που βιώνει όλη η ανθρωπότητα προέρχεται από την πλευρά του κόστους παραγωγής και δεν έχει σχέση με τη νομισματική προσφορά.Πράγματι, εάν από τον δείκτη τιμών καταναλωτή αφαιρεθούν οι τιμές των καυσίμων και των τροφίμων, τότε το 4% συρρικνώνεται κάτω από το επίπεδο του 2%.Προσωπικά πιστεύουμε ότι είναι τέτοιας μορφής η σημερινή πληθωριστική και πιστωτική κρίση που όποια απόφαση και εάν έπαιρνε η ΕΚΤ, η συζήτηση για την ορθότητά της θα ήταν εξίσου έντονη.Εάν κρατούσε τα επιτόκια σταθερά, θα ήταν έμμεση αποδοχή των τετελεσμένων, κάτι που στην ουσία θα ακύρωνε τον αντιπληθωριστικό ρόλο της.Η ΕΚΤ γνωρίζει πως με την αύξηση των επιτοκίων κατά 25 μονάδες βάσης δεν αντιμετωπίζει το πρόβλημα.Δίνει όμως το μήνυμα ότι είναι εδώ και ότι εάν χρειαστεί δεν θα διστάσει να προβεί σε θεραπείες σοκ για την ευρωπαϊκή οικονομία.Το εντυπωσιακό είναι ότι ακόμη και αυτοί που διαφωνούν, γνωρίζουν ότι ένα από τα λάθη των κεντρικών τραπεζών της δεκαετίας του '70 ήταν η μείωση του κόστους χρήματος με τη μείωση των επιτοκίων.Τότε η πρακτική αυτή αντί να επιλύσει το πρόβλημα του στασιμοπληθωρισμού το επιδείνωσε.Τότε σε συνδυασμό με την αύξηση των μισθών για την κάλυψη των απωλειών από την αύξηση των τιμών η διεθνής οικονομία μπήκε σε έναν φαύλο κύκλο που σήμερα όλοι απεύχονται.Σήμερα, οι κεντρικές τράπεζες λειτουργούν με βάση τις γνώσεις του παρελθόντος οπότε και αποφασίζουν ανάλογα.Εξάλλου, η Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών (BIS), η οποία λειτουργεί ως η κεντρική τράπεζα των κεντρικών τραπεζών, συστήνει αυστηρή νομισματική πολιτική, προκειμένου να τεθεί υπό έλεγχο ο πληθωρισμός, ενώ αποδίδει τη σημερινή οικονομική κρίση όχι στα προβληματικά αμερικανικά στεγαστικά δάνεια χαμηλής φερεγγυότητας, αλλά στον επιπόλαιο και υπερβολικό δανεισμό που έχει προηγηθεί.Στη βάση αυτή είναι λογικό οι κεντρικές τράπεζες να προχωρούν στη μείωση της προσφοράς χρήματος με την αύξηση των επιτοκίων, θεωρώντας ότι ο σπειροειδής κύκλος τιμών και μισθών δεν πρόκειται να επαναληφθεί όπως στο παρελθόν, διότι απλά οι πάντες σήμερα γνωρίζουν ότι η κατάσταση είναι ιδιαίτερα δύσκολη και ότι η αύξηση των μισθών ακολουθεί την αύξηση της παραγωγικότητας και όχι αυτή των τιμών όπως στο παρελθόν.Στην ουσία οι κεντρικές τράπεζες αναγνωρίζουν τη μονεταριστική διάσταση που θέλει ο πληθωρισμός και είναι νομισματικό φαινόμενο και άρα η καταπολέμησή του να γίνεται μέσω της μείωσης της προσφοράς χρήματος, που απλά επιτυγχάνεται μέσω αύξησης των επιτοκίων.Πολλοί θεωρούν ότι αυτή η προσέγγιση είναι λάθος, διότι το μόνο που θα κάνει είναι να οδηγήσει την ευρωπαϊκή οικονομία σε ύφεση, ενώ δεν θα καταπολεμήσει τον πληθωρισμό ούτε στο ελάχιστο.Οι ίδιοι θεωρούν ότι ο πληθωρισμός θα ανεβαίνει όσο οι τιμές του πετρελαίου και των πρώτων υλών θα αυξάνονται, ενώ θα πέσει εάν συμβεί το αντίστροφο.Προσωπικά πιστεύουμε ότι ως μήνυμα στις αγορές η κίνηση της ΕΚΤ είναι σωστή.Δεν θα βάλει τέλος στις πληθωριστικές πιέσεις ούτε θα αλλάξει τη ροή των πραγμάτων, όμως θα βάλει τέλος σε μία περίοδο που η ΕΚΤ εμφανιζόταν ως απλή θεατής των όσων ελάμβαναν χώρα στην ευρωζώνη. Επί έναν χρόνο, δηλαδή όσο χρόνο διαρκεί η τρέχουσα οικονομική κρίση, η ΕΚΤ έμεινε αδρανής, εμφανιζόμενη ως τράπεζα χωρίς στρατηγική και χωρίς πυξίδα.Με την πράξη της να αυξήσει το βασικό επιτόκιο του ευρώ δείχνει μία προσήλωση σε έναν στόχο.Το εάν επιτύχει ή όχι θα το δείξει ο χρόνος, όμως σε καμία περίπτωση δεν κάνει τα λάθη άλλων τραπεζών σε ανάλογες συγκυρίες.

Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος.
(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 27/7/2008)

Τα αφεντικά και οι αποδιοπομπαίοι τράγοι.
Του ΣΑΡ. ΛΕΚΚΑ

Η παγκόσμια οικονομική κοινότητα βιώνει το αποτέλεσμα των υπερφίαλων στρατηγικών μεγιστοποίησης του κέρδους. Τα υψηλόβαθμα στελέχη των μεγάλων χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων κατηγορούνται για ανεύθυνη και αντικοινωνική συμπεριφορά, η οποία σε διεθνές επίπεδο έχει οδηγήσει πέρα των διαγραφών επισφαλών δανείων και στην κατάρρευση μεγάλων τραπεζικών ιδρυμάτων.Θέλοντας να εξετάσουμε και την πλευρά των μεγαλοστελεχών πρέπει να πούμε ότι αυτοί που σήμερα κατηγορούνται ως καταστροφείς περιουσιακών στοιχείων, πριν από ορισμένους μήνες δέχονταν τα εύσημα στις γενικές συνελεύσεις από την πλειονότητα των μετόχων για τα καλά οικονομικά στοιχεία που κατέγραφαν οι ισολογισμοί των ιδρυμάτων που διηύθυναν.Αυτοί που σήμερα κατηγορούνται ως ανεύθυνοι, υπερφίαλοι και διεφθαρμένοι είναι οι ίδιοι που πριν από ορισμένους μήνες, βάζοντας ακόμη υψηλότερους στόχους και ευελπιστώντας σε ακόμη μεγαλύτερα κέρδη, αποσπούσαν τα χειροκροτήματα και τις ζητωκραυγές των μικρών και μεγάλων μετόχων.Αυτοί που σήμερα κατηγορούνται για την κατάρρευση των εσόδων και των κερδών είναι οι ίδιοι που μέχρι πριν από ορισμένους μήνες διοικούσαν τις εταιρείες, με τρόπο απόλυτο και επιθετικογενή με την ανοχή των μεγαλομετόχων, δηλαδή των ανθρώπων που τους είχαν εμπιστευθεί τα κεφάλαιά τους.Αυτοί που σήμερα κατηγορούνται ως αλχημιστές είναι οι ίδιοι που πριν από ορισμένους μήνες στη βάση της υποτιθέμενης αέναης κερδοφορίας καρπώνονταν υπερβολικά υψηλές αμοιβές και μπόνους με την έγκριση των μεγαλομετόχων τους.Αυτοί που σήμερα δεν κατηγορούνται, αυτοί που σήμερα βρίσκονται στο απυρόβλητο και δεν είναι άλλοι από τους «εργοδότες» των μεγαλοστελεχών, οι μεγαλομέτοχοι των εταιρειών, κατά την προσωπική μας άποψη έχουν μεγάλο μερίδιο ευθύνης.Οπως είναι γνωστό η δημιουργία μεγάλων εταιρειών και πιστωτικών ιδρυμάτων οδήγησε στην αλλαγή του μοντέλου διοίκησης όπου ο μέτοχος - ιδιοκτήτης είχε την πλήρη ευθύνη της διοίκησης.Τα ογκωδέστερα πολυμετοχικά σχήματα είχαν ως αποτέλεσμα την επιλογή διοικήσεων από τεχνοκράτες, οι οποίοι δεν είχαν σχέση ιδιοκτησίας με την εταιρεία που διοικούσαν. Στη βάση αυτή ευθύνη δεν φέρουν μόνο αυτοί που διοικούν αλλά και αυτοί που επιλέγουν τους τεχνοκράτες που διαχειρίζονται τα περιουσιακά τους στοιχεία. Ο κάθε τεχνοκράτης στοχεύει στο υψηλότερο κέρδος για το χρονικό διάστημα που διοικεί μία εταιρεία ή ένα πιστωτικό ίδρυμα.Κάνει ό,τι είναι δυνατόν για να πολλαπλασιάσει το ατομικό του εισόδημα, στηριζόμενος βέβαια στην επίτευξη κερδών της εταιρείας που διοικεί. Αδιαφορεί για τους κινδύνους και τις ρυθμίσεις που υπάρχουν. Στόχος του η αύξηση των κερδών, αφού αυτά θα του διαιωνίσουν τη διοίκησή του και αυτά θα τον κρίνουν ως επιτυχημένο ή όχι.Στην ουσία ο μέτοχος τον πιέζει για υψηλότερα κέρδη και αυτός ως εντεταλμένο όργανο κάνει ό,τι περνά από το χέρι του για να ικανοποιήσει τις ανάγκες και τις προσδοκίες του μετόχου. Το ερώτημα που τίθεται, στην περίπτωση των συνεχώς αυξανόμενων και σε πλείστες των περιπτώσεων αυξανόμενων ιλιγγιωδώς κερδών, είναι πώς οι μέτοχοι - ιδιοκτήτες δεν διερωτόνταν για τη βάση της κερδοφορίας και για τα υπόβαθρά της.Γιατί αρέσκονταν πάντα στις προφορικές διαβεβαιώσεις των τεχνοκρατών και δεν επεδίωκαν την απόλυτη διαφάνεια μέσω κανόνων και ρυθμίσεων ή μέσω ελέγχων που οι ίδιοι θα προκαλούσαν; Για να είμαστε έντιμοι προς όλες τις κατευθύνσεις πρέπει να πούμε ότι η κερδοφορία θέλγει και ότι οι περίοδοι των παχέων αγελάδων κοιμίζουν, αφού λειτουργούν αποτρεπτικά ακόμη και για καλοπροαίρετες κριτικές.Αποδιοπομπαίοι τράγοι πάντα θα υπάρχουν, όπως θα υπάρχουν και υπερφίαλες κερδοσκοπικές πρακτικές, αυτό όμως δεν σημαίνει πως οι ευθύνες πρέπει να περιορίζονται μόνο στα οφθαλμοφανή πρόσωπα και γεγονότα, αλλά να διαχέονται προς όλες τις κατευθύνσεις.

Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι Οικονομολόγος.

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 20/7/2008)

Τα δυσμενή οικονομικά στοιχεία.
Του Σαρ. Λέκκα.

Ολόκληρη η Ευρώπη βιώνει την αύξηση των τιμών σε επίπεδα πρωτόγνωρα για την εποχή του ευρώ και όχι μόνο.Ηδη τον Μάιο ο πληθωρισμός στην ευρωζώνη κατεγράφη στα επίπεδα του 3,6% έναντι 3,3% του Απριλίου και τον Ιούνιο ακόμη χειρότερα, πράγμα που σημαίνει ότι βρίσκεται στα υψηλότερα επίπεδα της τελευταίας 16ετίας.Οι ανησυχίες για πληθωριστικές πιέσεις συνεχίζονται, αφού οι τιμές του πετρελαίου και των εμπορευμάτων αυξάνονται, ενώ πλέον επηρεάζεται και η πραγματική οικονομία.Ηδη η Κεντρική Τράπεζα της ευρωζώνης αύξησε το επιτόκιο του ευρώ στα επίπεδα του 4,25%, με τον πρόεδρό της κ. Τρισέ να δηλώνει ότι οι κίνδυνοι από την πιστωτική κρίση δεν έχουν περάσει.Εκ των πραγμάτων και εκ της θέσης του ο κ. Τρισέ πρέπει να είναι επιφυλακτικός.Με τις τιμές του πετρελαίου να αυξάνονται και τις τιμές παραγωγού να οδηγούν τις τιμές των προϊόντων σε νέα αυξημένα επίπεδα, είναι λογικό ο κάθε νοήμων άνθρωπος να πιστεύει ότι οι αυξήσεις θα συνεχισθούν σε τρόφιμα και υπηρεσίες.Στην Ελλάδα ο πληθωρισμός έφθασε τον Μάιο στο 4,9% από 2,9% του αντίστοιχου μήνα του 2007 και τον Ιούνιο ίσως αγγίζει το 5,2%, φθάνοντας στα υψηλότερα επίπεδα της τελευταίας 10ετίας.Βέβαια το σημαντικό είναι ότι πλέον και ο δομικός πληθωρισμός δείχνει ότι το πρόβλημα της αύξησης των τιμών διαχέεται σε ολόκληρη την οικονομία και όχι μόνο σε κλάδους και τομείς που επηρεάζονται από ευκαιριακούς παράγοντες.Ο δομικός πληθωρισμός, δηλαδή ο πληθωρισμός χωρίς καύσιμα και οπωροκηπευτικά, τον Μάιο αυξήθηκε στο 4,2% έναντι 3,7% του Απριλίου, υποδηλώνοντας ότι πλέον οι ανατιμήσεις χτυπούν στην καρδιά της την πραγματική οικονομία.Οι ανατιμήσεις όμως αλλάζουν την καταναλωτική συμπεριφορά, με αποτέλεσμα πλέον να καταγράφεται σαφή μείωση της κατανάλωσης και φυσικά των λιανικών πωλήσεων.Ο ρυθμός ανάπτυξης του ΑΕΠ περιορίσθηκε στο 3,6% το πρώτο τρίμηνο του έτους, έναντι 4,4% του αντίστοιχου διαστήματος του 2007, ως συνέπεια της μείωσης της ζήτησης και της κάμψης στην αγορά ακινήτων.Η τελική κατανάλωση μειώθηκε στο 2,5% το πρώτο τρίμηνο, έναντι 4,5% του 2007, ενώ η οικοδομική δραστηριότητα τον Φεβρουάριο μειώθηκε κατά 0,1% έναντι του αντίστοιχου μήνα του 2007, ο οποίος με τη σειρά του τότε είχε μειωθεί κατά 7,9%.Πολλοί λέγουν πως ο τζίρος των λιανικών πωλήσεων δεν είναι θέμα πληθωρισμού, αλλά θέμα διαδηλώσεων και απεργιών.Σύμφωνα με το ΕΒΕΑ, για κάθε ημέρα γενικής απεργίας οι επιχειρήσεις του κέντρου χάνουν 5,9 εκατ. ευρώ σε πωλήσεις και 1,5 εκατ. ευρώ σε κέρδη.Οπως και να έχει όμως, δηλαδή όποιος και εάν έχει την ευθύνη της μείωσης των λιανικών πωλήσεων, είτε οι ανατιμήσεις είτε οι διαδηλωτές, το αποτέλεσμα καταγράφεται αρνητικά στον ρυθμό ανάπτυξης του ΑΕΠ.Φυσικά υπάρχουν και απεργίες που κάνουν καλό στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν, όπως αυτή των λιμενεργατών στα λιμάνια Πειραιά και Θεσσαλονίκης.Η δυσκολία στον εκτελωνισμό προϊόντων οδηγεί σε λιγότερες εισαγωγές και άρα σε λιγότερες πληρωμές, πράγμα που σημαίνει ότι δεν αφαιρούνται από το ΑΕΠ στοιχεία που σε διαφορετική περίπτωση θα το μείωναν.Στη βάση αυτή η πτώση του ΑΕΠ στο 3,6% για το πρώτο τρίμηνο του 2008 κάλλιστα θα μπορούσε να είναι μεγαλύτερη.Φυσικά στο οικονομικό επιτελείο, παρ' ότι για τους μη μυημένους στα οικονομικά φαίνεται παράξενο, συγκυρίες ή καταστάσεις που λειτουργούν αποτρεπτικά στην εμφάνιση δυσμενών στατιστικών στοιχείων γίνονται ευμενώς αποδεκτές διότι περιορίζουν τις μελλοντικές πληθωριστικές και αντιαναπτυξιακές προσδοκίες.Φυσικά με τρικ δεν μπορεί να λειτουργήσει μία οικονομία, ούτε μπορεί να αποφύγει δυσμενείς εξελίξεις. Απαιτείται επομένως ψυχραιμία, οργάνωση και αποτελεσματικότητα των μέτρων που λαμβάνονται για την αναχαίτιση των προβλημάτων.

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 6/7/2008).