Εξωπραγματικό να συζητάμε για νέους φόρους.
Του Σαρ. Λέκκα.

Αναφορικά με τον προϋπολογισμό του 2009, σε άρθρο μας στο «ΚΕΡΔΟΣ» στις 7/12/2008 γράφαμε ότι «... αποδεικνύεται ότι η διαχείριση του 2007 δεν ήταν τόσο επιτυχής όσο την παρουσίαζε η εισηγητική έκθεση του 2008, γι' αυτό και υπάρχουν ενδοιασμοί για τις προβλέψεις του 2009.Οι ενδοιασμοί αυτοί ενδεχόμενα να πάρουν τη μορφή της βεβαιότητας εάν σκεφθούμε ότι η ελαστικότητα των φορολογικών εσόδων για το 2009 υπολογίζεται στα επίπεδα του 2,25, δεδομένου ότι η ονομαστική αύξηση του ΑΕΠ υπολογίζεται στο 5,9%, ενώ η αύξηση των φορολογικών εσόδων στο 13,2%.Εάν σκεφθούμε ότι κατά την τελευταία δεκαετία η ελαστικότητα των φόρων δεν έχει ξεπεράσει το 1,45%, τότε εύκολα συνάγεται το συμπέρασμα ότι σε περιόδους δημοσιονομικών και πιστωτικών κρίσεων επίπεδα ελαστικότητας της τάξεως του 2,25 φαντάζουν εξωπραγματικά.Οπως είναι γνωστό, ελαστικότητα φόρων άνω του 1 δείχνει υπερφορολόγηση και κάτω του 1 φοροδιαφυγή.Στη βάση αυτή, ελαστικότητα φόρων της τάξεως του 2,25 δείχνει τάση υπερφορολόγησης που στην περίοδο που διανύουμε δυστυχώς το μόνο που επιτυγχάνει είναι ο προϋπολογισμός που κατατίθεται να θεωρείται πριν την ψήφισή του ανεφάρμοστος και υπό επανεξέταση.Η επανεξέταση των δεδομένων του προϋπολογισμού του 2009 ήρθε τελικά πιο σύντομα από ό,τι περίμεναν οι περισσότεροι αναλυτές μέσω του Επικαιροποιημένου Προγράμματος Σταθερότητας.Σύμφωνα με αυτό, το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης εκτιμάται ότι θα διαμορφωθεί στο 3,7% του ΑΕΠ το 2009, στο 3,2% το 2010 και στο 2,6% το 2011.Στην ουσία η Ελλάδα ζητεί τριετή περίοδο προσαρμογής, ενώ η Κομισιόν απαιτεί μείωση του ελλείμματος σε περίοδο διετίας.Παρά το γεγονός ότι η Ελλάδα είναι υπότροπος, παρά το γεγονός ότι ενώ βγήκε από την επιτήρηση το 2006 το επόμενο έτος 2007 ξεπέρασε ξανά το ανώτατο επιτρεπτό όριο του 3% αναφορικά με το δημοσιονομικό της έλλειμμα και παρά το γεγονός ότι η υπέρβαση του ορίου κατά τη διετία 2007-2008 δεν οφείλεται στη χρηματοπιστωτική κρίση που χτυπά την παγκόσμια οικονομία από το καλοκαίρι του 2007, εντούτοις η αυστηρότητα των οργάνων της ευρωζώνης είναι εκτός πραγματικότητας.Κάλλιστα θα μπορούσαν να δώσουν τριετή περίοδο για την επαναφορά του ελλείμματος σε επιτρεπτά επίπεδα, αφού η διεθνή τάση θέλει τη δημοσιονομική επέκταση ως λύση μονόδρομο για την έξοδο από την κρίση.Μία χώρα όπως η Ελλάδα με συμμετοχή στο ΑΕΠ της ευρωζώνης που δεν ξεπερνά το 2%, στην ουσία δεν μπορεί να δημιουργήσει κάνανε πρόβλημα ούτε στο ευρώ ούτε στη γενικότερη φυσιογνωμία της ένωσης.Εξάλλου, ήδη τιμωρείται από τις αγορές με την αύξηση τόσο του επιπλέον επιτοκίου όσο και με την αύξηση των ασφαλίστρων.Τα όργανα της ευρωζώνης εξαντλούν την αυστηρότητά τους σε μία περίοδο που οι συσταλτικές δημοσιονομικές πολιτικές το μόνο που τελικά θα επιτύχουν είναι να ρίξουν μία χώρα στα βαθύτερα επίπεδα της ύφεσης.Εντύπωση προκαλεί η προτροπή των οργάνων της ευρωζώνης σε πολιτικές και πρακτικές που κινούνται αντίθετα στο ρεύμα της εποχής. Βέβαια τα προβλήματα της χώρας δεν είναι καινούργια. Σε αυτό κανείς δεν διαφωνεί.Επίσης, μέτρα που θα φέρουν σε πλήρη απόγνωση την παραγωγική βάση της χώρας δεν είναι δυνατόν να προτείνονται ως λύσεις - θεραπεία των δημοσιονομικών ελλειμμάτων.Νέοι φόροι σε περίοδο ύφεσης και περιορισμού της ζήτησης δεν πρόκειται να γεμίσουν τα ταμεία του κράτους, το αντίθετο μάλιστα θα αδρανοποιήσουν πλήρως τους παραγωγικούς μηχανισμούς της χώρας, με αποτέλεσμα τις πτωχεύσεις και την αύξηση της ανεργίας.Στην περίπτωση της Ελλάδας δεν μπορούμε να ομιλούμε για νέους φόρους από τη στιγμή που δεν μπορούμε να εισπράξουμε ούτε αυτούς που έχουν βεβαιωθεί κατά το παρελθόν.Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία από το Ελεγκτικό Συνέδριο, τα ανείσπρακτα ποσά που έχουν βεβαιωθεί από φόρους,τέλη και διάφορα έσοδα στο τέλος του 2007 ανέρχονταν στα 35 δισ. ευρώ εκ των οποίων μετά την παραγραφή 3,52 δισ. ευρώ τα υπόλοιπα 31,48 δισ. ευρώ είναι προς είσπραξη.Η αδυναμία του φοροεισπρακτικού μηχανισμού διαφαίνεται από το γεγονός ότι τα ανείσπρακτα στο τέλος του 2003 έφθαναν τα 11,5 δισ. ευρώ, πράγμα που σημαίνει ότι την τετραετία 2004-2007 αυξηθήκαν κατά 174% περίπου ή κατά 19,98 δισ. ευρώ.Το ποσό των ανείσπρακτων φόρων φθάνει το 12,8% του ΑΕΠ ( 245,81 δισ. ευρώ του 2008).Το ποσό των ανείσπρακτων φόρων αντιστοιχεί στο σύνολο περίπου των έμμεσων φόρων ενός έτους.Με βάσει τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της Υπηρεσίας Ειδικών Ελέγχων, τα πρόστιμα που επιβλήθηκαν κατά το πρώτο 6μηνο του 2008 για φορολογικές παραβάσεις και για τη μη απόδοση του ΦΠΑ έφθασαν τα 560 εκατ. ευρώ έναντι 382 εκατ. ευρώ το ίδιο εξάμηνο του 2007.Οσο η φοροδιαφυγή καλπάζει, όσο οι βεβαιωμένοι φόροι δεν μπορούν να εισπραχθούν και όσο οι επιπτώσεις της διεθνούς κρίσης χτυπούν την πραγματική οικονομία, είναι τουλάχιστον εξωπραγματικό να συζητάμε για νέους φόρους.
Σήμερα τα δεδομένα είναι τέσσερα:- Η Ελλάδα βρίσκεται σε τροχιά Κοινοτικής επιτήρησης.- Τα έσοδα λόγω των επιπτώσεων της κρίσης κινούνται με ρυθμό 4% έναντι στόχου για το 2009 της τάξεως του 13%.- Το έλλειμμα του 2008 παρουσίασε πρωτοφανή άνοιγμα της τάξεως των 5,72 δισ. ευρώ.- Τα στοιχεία για την παραγωγή, τις εξαγωγές, την κατανάλωση και την απασχόληση δείχνουν ότι το 2009 θα είναι έτος χαμηλής πτήσης σε σχέση με τα έτη που ακολούθησαν την ένταξή μας στην ευρωζώνη.Μαγικές λύσεις δεν υπάρχουν. Οι απαιτήσεις των καιρών επιβάλλουν σοβαρότητα, επανεξέταση των δαπανών, αφού για παράδειγμα είναι αδιανόητο ο ΟΣΕ να χρεώνει ημερησίως τον Ελληνα φορολογούμενο με 3 εκατ. ευρώ, προς δαπάνες που θα διαμορφώνουν προοπτικές παραγωγής και απασχόλησης και κυρίως αλλαγή τρόπου σκέψης και δράσης από όλους τους κανονικούς εταίρους.

Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος.

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 29/3/2009)

Οικονομικά μέτρα ουσίας.
του ΛΕΚΚΑ ΣΑΡΑΝΤΟΥ

Η λήψη μέτρων εισπρακτικού χαρακτήρα για την ενίσχυση των εσόδων του προϋπολογισμού υπό το κράτος της διπλής πίεσης αφενός από τα όργανα της ευρωζώνης και αφετέρου από τις αγορές ήταν για την κυβέρνηση μονόδρομος.
Όσο και εάν τα μέτρα που ελήφθησαν χαρακτηρίζονται μέτρα με διαστάσεις κοινωνικής δικαιοσύνης και μέτρα που λαμβάνουν υπόψη τις οικονομικές αντοχές της κάθε κοινωνικής ομάδας εντούτοις είναι μέτρα που στόχο έχουν το μπάλωμα των ανοιγμάτων του προϋπολογισμού και όχι μέτρα διατηρήσιμης δημοσιονομικής προσαρμογής.
Όταν χτίσθηκε ο προϋπολογισμό του 2009 δυο ήταν τα δεδομένα :
Πρώτον , ο ρυθμός ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας προσγειώνονταν σε επίπεδα στασιμότητας και
Δεύτερον , η διεθνής χρηματοπιστωτική κρίση πολιορκούσε την ελληνική πραγματική οικονομία .
Και τα δυο αυτά δεδομένα η ομάδα Αλογοσκούφη τα γνώριζε , όμως έχοντας πιθανότατα στο πίσω μέρος του μυαλού της την προοπτική ελαστικοποίησης του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης προχώρησε στην συγγραφή ενός εξωπραγματικού προϋπολογισμού .
Δεν χρειάζεται να είναι κάποιος γκουρού των οικονομικών για να καταλάβει ότι η τάση μεταβολής των φορολογικών εσόδων (ελαστικότητα) δεν μπορεί να είναι υπερδιπλάσια της αύξησης του Ακαθαρίστου Εγχωρίου Προϊόντος.
Και μόνο αυτό το γεγονός έδειχνε ότι ο παρουσιαζόμενος τον Νοέμβριο του 2008 προϋπολογισμός του 2009 ήταν εκ της γέννησης του υπό αναθεώρηση.
Το εντυπωσιακό είναι ότι και ο προϋπολογισμός του 2008 παρουσίαζε την ιδία παθογένεια .
Σύμφωνα με τα απολογιστικά στοιχεία η διεύρυνση του ελλείμματος του κρατικού προϋπολογισμού 2008 οφείλεται αποκλειστικά στον τακτικό προϋπολογισμό και δει στην απογοητευτική πορεία των εσόδων και πολύ λιγότερο των δαπανών .
Οι μεγαλύτερες απώλειες εντοπίζονται στα έσοδα από το ΕΤΑΚ και το πετρέλαιο θέρμανσης καθώς και για τα δυο υπήρχε καθυστέρηση στην υλοποίηση τους.
Εάν προσθέσουμε την μείωση των εσόδων από τον ΦΠΑ , από το τέλος ταξινόμησης αυτοκινήτων , από τον φόρο νομικών προσώπων και από τον φόρο μεταβίβασης ακινήτων ελέω της κάμψης της οικονομικής δραστηριότητας τότε η υστέρηση των εσόδων δικαίως φθάνει τα 2,3 δις € .
Δηλαδή τα έσοδα του τακτικού προϋπολογισμού αυξηθήκαν κατά 6% έναντι ετησίου στόχου 12,2%.
Στο αντίποδα οι δαπάνες αυξηθήκαν με ρυθμό 10,3% έναντι ετησίου στόχου 5,6% με τις πρωτογενείς δαπάνες να αυξάνονται κατά 9,3% έναντι στόχου 5,2% και οι πληρωμές για τόκους κατά 14% έναντι στόχου 7,2%.
Αποτέλεσμα με το επικαιροποιημένο Πρόγραμμα Σταθερότητας και Ανάπτυξης το έλλειμμα του 2008 να φθάσει το 3,7% έναντι αρχικού στόχου 1,5% και αναθεωρημένου 2,5% όταν το έλλειμμα του 2007 καταγράφονταν στο 3,5%.
Για το 2009 οι προβλέψεις θέλουν έλλειμμα 3,7% έναντι αρχικής πρόβλεψης 2%.
Η αναθεώρηση των εσόδων του 2009 φθάνει τα 2,5 δις € και αυτό υπό την αίρεση ότι η ανάπτυξη θα είναι της τάξεως του 1,1% ,διότι σε διαφορετική περίπτωση η υστέρηση των εσόδων θα είναι υψηλότερη αφού η κάμψη της οικονομικής δραστηριότητας θα έχει αντίκτυπο στην άμεση και έμμεση φορολογία και στην μη επαλήθευση των εσόδων από την ρύθμιση εκκρεμών φορολογικών υποθέσεων.
Η δυσμενής συγκυρία λόγω της χρηματοπιστωτικής κρίσης παρέχει την εύκολη και ανώδυνη δικαιολογία για την κάλυψη των αιτιών υστέρησης των εσόδων , το πρόσφατο παρελθόν όμως δείχνει ότι το πρόβλημα με τα έσοδα εντοπίζεται στην φοροδιαφυγή.
Η ένταση του φαινόμενου είναι μεγάλη.
Ο περιορισμός του επιβάλετε αφού θα συμβάλει στην μείωση των ελλειμμάτων.
Το μέγεθος της φοροδιαφυγής προσδιορίζεται από δυο παράγοντες , την πιθανότητα αποκάλυψης της φοροδιαφυγής και το ύψος της ποινής.
Εάν ο φοροεισπρακτικός μηχανισμός και οι φορολογικοί έλεγχοι αυξήσουν την πιθανότητα αποκάλυψης του φοροδιαφεύγοντος και οι ποινές είναι ορθολογικές στην βάση της σοβαρότητας της παράβασης τότε τα πράγματα θα αλλάξουν άρδην.
Επιπλέον μέτρο αντιμετώπισης της φοροδιαφυγής είναι και η κατάργηση των ρυθμίσεων για την περαίωση εκκρεμών φορολογικών υποθέσεων με εξαιρετικά ευνοϊκούς ορούς για τους ασυνεπείς φορολογουμένους.
Βέβαια περιστολή των ελλειμμάτων επιβάλετε να γίνει και με την βοήθεια της συγκράτησης των δαπανών .
Σύμφωνα με στην Ευρωπαϊκή Ένωση με δαπάνες λιγότερες κατά 30% σε σχέση με αυτές που πραγματοποιούμε η τελική επίδραση στην οικονομία θα είναι ακριβώς η ίδια μιας και πλήθος δαπανών δεν έχει παραγωγικό χαρακτήρα.
Στην βάση αυτή επιβάλετε από την μια πλευρά η αναδιάταξη των δαπανών και από την άλλη η περιστολή της σπατάλης .
Η εμπειρία έχει δείξει ότι η δημοσιονομική προσαρμογή για να είναι διατηρήσιμη δεν αρκούν μετρά εισπρακτικού χαρακτήρα.
Η βελτίωση της δημοσιονομικής κατάστασης πραγματοποιείται μόνιμα μόνο μέσω της συγκράτησης των πρωτογενών δαπανών .
Σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος ως κυριότερο μέτρο ελέγχου και περιορισμού των δαπανών είναι η καθιέρωση αριθμητικών δημοσιονομικών κανόνων όσον αφορά το ύψος (είτε σε απολύτους όρους ή σε σχέση με το ΑΕΠ) ή το ρυθμό αύξησης τους .
Τέτοιοι κανόνες θα προσδιορίζουν επακριβώς το ύψος των δαπανών όχι μόνο για το στενό δημόσιο τομέα αλλά και για τις βασικές συνιστώσες της γενικής κυβέρνησης όπως Νοσοκομεία , ΟΤΑ , Πανεπιστήμια , κτλ, ενώ θα ορίζουν με σαφήνεια τον φορέα ή το άτομο που θα έχει την πλήρη και αποκλειστική ευθύνη.
Στην ουσία ομιλούμε για ένα εσωτερικό Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης αφού είναι αδιανόητο η Ελλάδα ως χώρα , ως σύνολο , να δεσμεύεται για συγκεκριμένα πράγματα έναντι της Ευρωπαϊκής Ένωσης και διάφορα υποσύνολα της να λειτουργούν αυθαίρετα και χωρίς κανόνες.
Είναι αδιανόητο η κεντρική κυβέρνηση να αγωνίζεται για την μείωση των ελλειμμάτων και τομείς όπως για παράδειγμα η τοπική αυτοδιοίκηση να δρα χωρίς φραγμούς δημιουργώντας ελλείμματα για τα οποία κανείς σήμερα δεν είναι σε θέση να προσδιορίσει με ακρίβεια .
(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ISTHMOS.GR ΣΤΙΣ 18/3/2009)

Οι συνταγές του ΟΟΣΑ
του ΛΕΚΚΑ ΣΑΡΑΝΤΟΥ
Πολλοί αιφνιδιάστηκαν από τις συστάσεις του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας Και Ανάπτυξης ( ΟΟΣΑ) για την ελληνική οικονομία.
Λίγο-πολύ οι συνταγές του ΟΟΣΑ είναι γνωστές αφού είναι ίδιες για όλα τα κράτη που αντιμετωπίζουν δημοσιονομικά και συνταξιοδοτικά προβλήματα .
Στην βάση αυτή και για την περίπτωση της Ελλάδος η συνταγή δεν θα μπορούσε να αλλάξει οπότε κακώς δημιούργησε εντυπώσεις και ξεσήκωσε τους κοινωνικούς εταίρους .
Η κατάργηση των συλλογικών συμβάσεων , η κατάργηση του κατώτερου μισθού , η μείωση του εργατικού κόστους μέσω χαμηλότερων μισθών για τους νεοπροσλαμβανόμενους ,η αύξηση των ορίων ηλικίας ,η αύξηση των εισφορών ,η μείωση των συντάξεων και διάφορες άλλες τεχνοκρατικού χαρακτήρα προτροπές δεν πρέπει να μας προβληματίζουν ούτε να μας αποπροσανατολίζουν.
Ορισμένα εκ των πραγμάτων δεν μπορεί να πραγματοποιηθούν όπως για παράδειγμα η αύξηση των ασφαλιστικών εισφορών μιας και είναι ήδη από τις υψηλότερες στην Ευρωπαϊκή Ένωση .
Ορισμένα είναι τόσο ανάλγητα που καμιά δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση δεν θα διανοηθεί να τα εφαρμόσει όπως για παράδειγμα την μείωση των μισθών όταν είναι γνωστό τοις πάσι πως οι μισθοί στην Ελλάδα υπολείπονται του μέσου Κοινοτικού όρου και μάλιστα κατά πολύ.
Ορισμένα παρότι φαίνονται εξωπραγματικά ήδη εφαρμόζονται .

Στην Ελλάδα το 85% των επιχειρήσεων απασχολούν κάτω από 10 εργαζόμενους οπότε σε αυτή την περίπτωση δεν υφίσταται όριο απολύσεων με αποτέλεσμα ο επιχειρηματίας να είναι ελεύθερος ως προς τον αριθμό που απολύει.
Στην βάση αυτή η αγορά εργασίας είναι ελεύθερη και κακώς γίνεται λόγος για τα αρνητικά μιας πιθανής απελευθέρωσης αφού και εκεί που υπάρχει όριο ο λόγος γίνεται για λίγες μεγάλες υγιείς επιχειρήσεις οι οποίες σπάνια εφαρμόζουν προγράμματα ομαδικών απολύσεων .
Φυσικά δεν ισχυριζόμεθα ότι δεν υπάρχουν προβλήματα.
Προβλήματα υπάρχουν όμως οι λύσεις πρέπει να δρομολογούνται με άξονα τον ανθρώπινο παράγοντα και την αξιοπρεπή διαβίωση του.
Λύσεις τριτοκοσμικού χαρακτήρα δεν αξίζουν στην χώρα που γεννήθηκε η Δημοκρατία.
(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ISTHMOS.GR ΣΤΙΣ 8/3/2009)

Οταν οι υπερδυνάμεις αυτοσχεδιάζουν...
ΤΟΥ ΣΑΡ. ΛΕΚΚΑ

Οταν στα μέσα Φεβρουαρίου 2009 συνεδρίασε η περίφημη G7 στην Ρώμη, ο απλός πολίτης το ελάχιστο που θα περίμενε ήταν μία κοινή πλατφόρμα για την αντιμετώπιση της χρηματοπιστωτικής κρίσης.Αντί να συμβεί αυτό, το κοινό ανακοινωθέν έδειξε ότι οι οικονομικά ισχυροί της G7 λειτουργούν με το ένστικτο της δύναμης που κινδυνεύει.Για μία ακόμη φορά απεδείχθη ότι δεν υπάρχει κοινός τρόπος αντιμετώπισης των πρωτόγνωρων καταστάσεων ούτε κοινό σχέδιο.Οι μεγάλες οικονομικά κρατικές οντότητες απεδείχθη ότι αυτοσχεδιάζουν.Το σημαντικότερο είναι ότι το στελεχιακό δυναμικό των κυβερνήσεων που διοικούν αυτά τα κράτη είναι κατώτερο των περιστάσεων.Οι άνθρωποι, που υποτίθεται σχεδιάζουν την έξοδο από την κρίση, είναι είτε άνθρωποι που τη δημιούργησαν είτε άνθρωποι με χαμηλό δείκτη αυτοεκτίμησης.Είναι αδιανόητο, άτομα που με τις πράξεις τους ή τις παραλείψεις τους και έχοντας καταγραφεί ως θύτες της μεγαλύτερης μετά του 1929 κρίσης να παίζουν τον ρόλο του Αμύντορα αξιών και διαδικασιών που οι ίδιοι ανερυθρίαστα καταπάτησαν.Είναι τουλάχιστον γελοίο άνθρωποι, που δεν τιμούν ούτε το αξίωμα που τους έχει ανατεθεί αλλά ούτε τον ίδιο τους τον εαυτό, να ηγούνται νευραλγικών θέσεων πάνω στους οποίους ο απλός πολίτης έχει στηρίξει ελπίδες και προοπτικές.Τι να περιμένει η διεθνής κοινότητα από την G 7 όταν ένας από τους υποτιθεμένους πρωταγωνιστές της, ο Ιάπωνας υπουργός Οικονομικών, κάποιος κύριος Νακαγάβα, παρουσιάσθηκε στη συνέντευξη Τύπου σε κατάσταση μέθης και υπνηλίας;Τι να περιμένει ο απλός πολίτης από έναν υπουργό που γελοιοποιείται σε όλη την υφήλιο. Να προστατεύσει τη διεθνή οικονομία όταν δεν μπορεί να προστατεύσει τον ίδιο του τον εαυτό;Και μόνο η σκέψη σε αυτό το γεγονός σε γεμίζει απελπισία και ταυτόχρονα αηδία για ορισμένους από αυτούς που μας διοικούν.Τι να περιμένει ο απλός πολίτης από τον έτερο πρωταγωνιστή της G7 Αμερικανό υπουργό οικονομικών κ. Τιμόνι Γκάιτνερ όταν ο ίδιος θεωρείται ως ένας από τους θύτες της μεγαλύτερης από το 1929 κρίσης;Οπως είναι γνωστό ο κ. Γκάιτνερ πριν γίνει υπουργός Οικονομικών της κυβέρνησης Ομπάμα ήταν πρόεδρος την κεντρικής τράπεζας της Νέας Υόρκης .Εκ της θέσης του ήταν ο υπεύθυνος που έπρεπε να επιβλέπει όλες τις επενδυτικές τράπεζες κολοσσούς που εκ των υστέρων κατέρρευσαν.Στην ουσία και εκ του αποτελέσματος απέτυχε στο έργο της πρόληψης για να μην ισχυρισθούμε ότι έκλεινε το μάτι στους επενδυτικούς κολοσσούς όταν αυτοί επεκτείνονταν με τρόπους και πρακτικές μακράν της νομιμότητας και της ηθικής.Σήμερα έχει περάσει στο άλλο άκρο, αυτό του ανθρώπου που θα διασώσει το σύστημα από το αξίωμα του υπουργού Οικονομικών της μεγαλύτερης οικονομίας του πλανήτη.Φυσικά και ο προκάτοχος του κ. Πόλσον είχε ακριβώς τα ιδία χαρακτηριστικά, δηλαδή κατ’ αρχήν του θύτη από τη θέση του επικεφαλής της Goldman Sachs και στη συνέχεια του διασώστη από τη θέση του υπουργού Οικονομικών της κυβέρνησης Μπους.Φαίνεται ότι στις ΗΠΑ εκτιμάται ιδιαίτερα η προϊστορία ενός τεχνοκράτη όταν με τις παραλείψεις του και τις ριψοκίνδυνες πρακτικές του έχει διαμορφώσει τους όρους κατάρρευσης ενός συστήματος αξιών και κεφαλαίων.Αλλά και ο ιθύνων νους της οικονομικής πολιτικής του προέδρου Ομπάμα, ο επικεφαλής του Εθνικού Οικονομικού Συμβουλίου των ΗΠΑ κ. Λόρενς Σάμερς δεν στερείτε προϊστορίας.Αφού διετέλεσε σύμβουλος του Ρέιγκαν με ιδέες άκρως νεοφιλελεύθερες στη συνέχεια έγινε υπουργός Οικονομικών του Κλίντον.Ως υπουργός κατήργησε την πράξη Glass - Steagall, δηλαδή τον νόμο που διαχώριζε τις δραστηριότητες των τραπεζών σε εμπορικές και επενδυτικές, ανοίγοντας στην ουσία τον δρόμο για την απορρύθμιση των αγορών.Στην ουσία ο άνθρωπος που στο παρασκήνιο διαμορφώνει τους όρους εξόδου από την κρίση είναι ο ίδιος που δημιούργησε το υπόβαθρο κατάρρευσης του διεθνούς οικονομικού συστήματος, επιτρέποντας στους αλαζόνες και άπληστους τεχνοκράτες της Wall Street να κάνουν το παιχνίδι τους αδιαφορώντας για επιπτώσεις και κινδύνους.Εν κατακλείδι, το ερώτημα που τίθεται μετά τα παραπάνω έχει να κάνει με το ποιος θα μας προστατεύσει από τους σωτήρες μας.

Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 8/3/2009)

How to create a bubble.
The SAR. LEKKA
Economist

Any profit is based on an episode basis. The creation of a bubble requires specific springboard. Usually the seeds sown in a speculative episode made the effort of healing wounds that have left the previous one. The seeds for example, credit, market and financial crisis of 2008-2009 had essentially richtei in the global economy and more specifically the U.S. economy was trying to heal the wounds from the bursting of the bubble shares hi technologias.Periodos 1999 -2000 the bubble of high tech companies in the world breaks epipedo.O Nasdaq Stock Exchange index of Wall Street, symbol of high-tech collapse in 2000 and by 2002 it loses 82% of its value, and off by 6 trillion. dolaria.I U.S. economy abruptly lands, investments stopped, unemployment jumps, while the terrorist attack of September 11 increases the uncertainty that the economic crisis has enspeirei.Se such cases there are no magic solutions. Dealing with such situations passes through increased liquidity and credit expansion by the leading U.S. central bank (Fed). Before I start the effort, in May 2000, the base rate of the U.S. dollar was at levels of 6.5%. The Fed reduced by 13 moves in the dollar rate to 1% in late June 2003, having escalate the cost of money at 550 basis points. The therapeutic properties of interest were encountered after the recession had occurred, but also had a side components and the international financial system has seen to excess liquidity. The seeds of the new bubble had pesei.Epeidi people forget easily, because the development creates good prospects, because the prosecution quickly for maximum profit turned into greed, creating a new bubble was anamenomeni.Afti time the field was speculation in the housing market U.S. and more specifically to low solvency loans (sub-prime loans). A market that was the period of prosperity to a 13% of total U.S. mortgage. The great liquidity led to increased demand for increasingly apodoseis.Fysika lending by banks has its limits, since in accordance with the credit restrictions must hold in cash 8% of loans granted to non-smooth face repaid their loans. To escape from the limitations found the solution of titlopoiiseon.Poulousan investment banks in their loans, directly received the proceeds of their loans so if there was no danger of losing their money to relax lending terms by granting loans even in cases where there was no guarantee a smooth repayment tous.Oi investment banks (the State had strong personality such as Fannie Mae and Freddie Mac) that buy the loans, titlopoiousan and issued the bonds sold to each customer (Hedge Funds, Pension Funds , etc.). The policy intervention here was strong in 1999 by President Clinton (U.S. President 1993-2001) that Fannie Mae and Freddie Mac under the policy of housing for the poor took orders relaxing serum purchased mortgage loans from commercial banks. Naturally, the search yields more and more products increase the demand for securitization resulting allocations are such that mazikotita safety limits to exeftelisthoun fully. Simple bonds have their place in a structured and elaborate titles, which are based on financial models and stock indices in the majority could not eklechthoun.Oi investors blindly purchased based on the assessments and valuations of structured credit securities firms by disregarding that there was no secondary market, that the negotiation is difficult and the absence of reliable prices for the benchmark bonds of complications not anticipated normal katastaseis.To impressive is that the increasing demand for such bonds was based on excessive daneismo.Gia example borrowed in Japanese yen at little cost and then guided the capital investment in high-risk seeking 6plasies returns. During 2004-2006 the Fed wanting to protect the American economy from an emerging inflationary pressures and the data had changed, with 17 upward movements increased the base rate of U.S. interest rate by 425 basis points to 5.25% in late June 2006. The increase in the cost of money has resulted in the bursting of the bubble ferengyotitas.Oi simple low loan borrowers could not repay their loans because the doses were increased by far their skills, commercial banks having to sell these loans had no due to anxious for their fate, investment banks, which have the tokomerismata loans issued by the proceeds from these loans did stop payments, investors were securitized bonds could see that they no longer any value, while the new titles not found a buyer and the whole system had lost credibility tou.I value of the property began to fall, auctions have multiplied, the property came to the ownership of banks increased, the seizures were a snowball, many borrowers saw the value of the property is less than the money daneisthikan order to obtain, so had no reason to continue the vicious cycle apoplironoun.O had already begun looking for olous.Oloi cash to meet their needs, sales of assets ( property, shares, bonds) lead to lower prices and the bankruptcy was the natural consequence. Another bubble had burst with enormous implications for the whole world of buyers and toxic bonds were everywhere. Another incident took profit end, but the seeds for the next Fed pesei.I already faced the consequences had been the crisis in U.S. mortgage loans for the whole world started to reduce interest rates, as did other physical and strong central yfiliou.Afti banks made record time after 10 moves downward from September 2007 until October 2008 reduced the rate of the dollar from levels of 5.25% to zero for the first time in U.S. history.

Πως δημιουργείται μια φούσκα.
Του ΣΑΡ. ΛΕΚΚΑ
Οικονομολόγου

Κάθε κερδοσκοπικό επεισόδιο στηρίζεται σε κάποιο υπόβαθρο. Η δημιουργία μιας φούσκας προϋποθέτει συγκεκριμένο εφαλτήριο. Συνήθως οι σπόροι ενός κερδοσκοπικού επεισοδίου σπέρνονται την περίοδο που γίνεται προσπάθεια επούλωσης των πληγών που έχει αφήσει το προηγούμενο. Οι σπόροι για παράδειγμα της πιστωτικής, χρηματιστηριακής και δημοσιονομικής κρίσης του 2008-2009 στην ουσία είχαν ριχτεί την περίοδο που η παγκόσμια οικονομία και πιο συγκεκριμένα η αμερικανική οικονομία προσπαθούσε να επουλώσει τις πληγές της από το σπάσιμο της φούσκας των μετοχών εταιρειών υψηλής τεχνολογίας.Περίοδος 1999-2000 η φούσκα των εταιρειών υψηλής τεχνολογίας σπάει σε παγκόσμιο επίπεδο.Ο χρηματιστηριακός δείκτης Nasdaq της Wall Street, σύμβολο των εταιρειών υψηλής τεχνολογίας καταρρέει το 2000 και μέχρι το 2002 χάνει το 82% της αξίας του, ενώ απογειώνεται κατά 6 τρισ. δολάρια.Η αμερικανική οικονομία προσγειώνεται απότομα, οι επενδύσεις σταματούν, η ανεργία εκτοξεύεται, ενώ το τρομοκρατικό χτύπημα της 11ης Σεπτεμβρίου πολλαπλασιάζει την αβεβαιότητα που η οικονομική κρίση έχει ενσπείρει.Σε τέτοιες περιπτώσεις μαγικές λύσεις δεν υπάρχουν. Η αντιμετώπιση τέτοιων καταστάσεων περνούν μέσα από την αύξηση της ρευστότητας και της πιστωτικής επέκτασης με πρωταγωνιστή την κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ (Fed).Προτού ξεκινήσει η προσπάθεια, Μάιος του 2000, το βασικό επιτόκιο του αμερικανικού δολαρίου βρισκόταν στα επίπεδα του 6,5%. Η Fed με 13 κινήσεις μείωσε το επιτόκιο του δολαρίου στο 1% στα τέλη Ιουνίου 2003, έχοντας αποκλιμακώσει το κόστος του χρήματος κατά 550 μονάδες βάσης. Οι θεραπευτικές ιδιότητες των επιτοκίων είχαν αποτέλεσμα αφού αντιμετώπισαν την ύφεση που είχε παρουσιασθεί, όμως είχαν και παράπλευρες συνιστώσες μιας και το διεθνές οικονομικό σύστημα είδε τη ρευστότητα να πλεονάζει. Οι σπόροι της νέας φούσκας είχαν πέσει.Επειδή ο κόσμος ξεχνά εύκολα, επειδή η ανάπτυξη δημιουργεί αισιόδοξες προοπτικές, επειδή γρήγορα η δίωξη του μέγιστου κέρδους μετατρέπεται σε απληστία, η δημιουργία νέας φούσκας ήταν αναμενόμενη.Αυτή τη φορά το πεδίο κερδοσκοπίας βρέθηκε στη στεγαστική αγορά των ΗΠΑ και πιο συγκεκριμένα στη χορήγηση δανείων χαμηλής φερεγγυότητας (sub -prime loans). Μια αγορά που έφθασε την περίοδο της ακμής της να αποτελεί το 13% της συνολικής στεγαστικής πιστής των ΗΠΑ. Η μεγάλη ρευστότητα οδηγούσε στην αύξηση της ζήτησης για όλο και μεγαλύτερες αποδόσεις.Φυσικά η χορήγηση δανείων από τις τράπεζες έχει τα όριά της, αφού συμφωνά με τους πιστωτικούς περιορισμούς πρέπει να διακρατούν σε μετρητά το 8% των δανείων που χορηγούν ώστε να αντιμετωπίζουν περιπτώσεις μη ομαλής αποπλήρωσης των δανείων τους. Για να ξεφύγουν από τους περιορισμούς βρήκαν τη λύση των τιτλοποιήσεων.Πουλούσαν σε επενδυτικές τράπεζες τα δάνειά τους, εισέπρατταν άμεσα το προϊόν των δανείων τους με αποτέλεσμα εφόσον δεν υπήρχε κίνδυνος να χάσουν τα χρήματά τους να χαλαρώνουν τους ορούς δανειοδότησης χορηγώντας δάνεια ακόμη και σε περιπτώσεις οπού δεν υπήρχε καμία εγγύηση ομαλής αποπληρωμής τους.Οι επενδυτικές τράπεζες (οι ισχυρότερες είχαν κρατική υπόσταση όπως η Fannie Mae και η Freddie Mac) που αγόραζαν τα δάνεια, τα τιτλοποιούσαν και τα ομόλογα που εξέδιδαν τα πουλούσαν σε κάθε ενδιαφερόμενο πελάτη (Hedge Funds, συνταξιοδοτικά ταμεία, κ.τ.λ.).Η πολιτική παρέμβαση και εδώ ήταν έντονη, το 1999 επί προεδρίας Κλίντον (πρόεδρος ΗΠΑ 1993-2001) οι Fannie Mae και Freddie Mac στα πλαίσια της πολιτικής στέγης για τους φτωχούς πήραν εντολές χαλάρωσης των ορών που αγόραζαν στεγαστικά δάνεια από τις εμπορικές τράπεζες. Φυσικά η αναζήτηση όλο και μεγαλύτερων αποδόσεων ενίσχυε τη ζήτηση προϊόντων προς τιτλοποίηση με αποτέλεσμα οι χορηγήσεις να έχουν τέτοια μαζικότητα που τα όρια ασφαλείας να εξευτελισθούν πλήρως. Τα απλά ομόλογα έδωσαν τη θέση τους σε δομημένα και σε περίτεχνους τίτλους, οι οποίοι στηρίζονταν σε χρηματοοικονομικά μοντέλα και χρηματιστηριακούς δείκτες που στην πλειοψηφικά τους δεν μπορούσαν να εκλεχθούν.Οι επενδυτές αγόραζαν βασιζόμενοι τυφλά στις αξιολογήσεις και στις αποτιμήσεις των δομημένων τίτλων από τους πιστοληπτικούς οίκους παραγνωρίζοντας ότι δεν υπήρχε δευτερογενή αγορά, ότι η διαπραγμάτευση είναι δύσκολη και ότι η απουσία αξιόπιστων τιμών για τους δείκτες αναφοράς των περιπλοκών ομολόγων δεν προδίκαζαν ομαλές καταστάσεις.Το εντυπωσιακό είναι ότι η αύξηση της ζήτησης τέτοιων ομολόγων στηριζόταν στον υπερβολικό δανεισμό.Για παράδειγμα δανείζονταν σε ιαπωνικά γεν με μηδαμινό κόστος και στη συνεχεία κατεύθυναν τα κεφαλαία σε επενδύσεις υψηλού ρίσκου επιζητώντας 6πλάσιες αποδόσεις. Την περίοδο 2004-2006 η Fed θέλοντας να προστατεύσει την αμερικανική οικονομία από τις εμφανιζόμενες πληθωριστικές πιέσεις μιας και τα δεδομένα είχαν αλλάξει, με 17 ανοδικές κινήσεις αύξησε το βασικό επιτόκιο του αμερικανικού επιτοκίου κατά 425 μονάδες βάσης στο 5,25% στα τέλη Ιουνίους 2006.Η αύξηση του κόστους χρήματος είχε ως αποτέλεσμα το σπάσιμο της φούσκας των δανείων χαμηλής φερεγγυότητας.Οι απλοί δανειστές δεν μπορούσαν να αποπληρώσουν τα δάνειά τους μιας και οι δόσεις τους είχαν αυξηθεί μακράν των ικανοτήτων τους, οι εμπορικές τράπεζες έχοντας πουλήσει αυτά τα δάνεια δεν είχαν κανένα λόγω να αγωνιούν για την τύχη τους, οι επενδυτικές τράπεζες, οι οποίες κατέβαλαν τα τοκομερίσματα των δανείων που εξέδιδαν με τις εισπράξεις από αυτά τα δάνεια έκαναν στάση πληρωμών, οι επενδυτές που είχαν τιτλοποιημένα ομόλογα διαπίστωναν ότι αυτά δεν είχαν πλέον καμία αξία, ενώ οι νέοι τίτλοι δεν εύρισκαν αγοραστές μιας και το όλο σύστημα είχε χάσει την αξιοπιστία του.Η αξία των ακινήτων άρχισε να πέφτει, οι πλειστηριασμοί πολλαπλασιάσθηκαν, τα ακίνητα που έρχονταν στην κυριότητα των τραπεζών αυξάνονταν, οι κατασχέσεις έπαιρναν τη μορφή χιονοστιβάδας, αρκετοί δανειολήπτες έβλεπαν την αξία των ακινήτων τους να είναι χαμηλότερη από τα χρήματα που δανεισθήκαν για να τα αποκτήσουν, οπότε δεν είχαν κανένα λόγο να συνεχίζουν να τα αποπληρώνουν.Ο φαύλος κύκλος είχε ήδη ξεκινήσει για όλους.Ολοι επιζητούσαν μετρητά για να καλύψουν τις ανάγκες τους, οι πωλήσεις περιουσιακών στοιχειών (ακίνητα, μετοχές, ομόλογα) οδηγούσαν τις τιμές σε χαμηλότερα επίπεδα και οι πτωχεύσεις ήταν το φυσικό επακόλουθο. Αλλη μια φούσκα είχε σκάσει με τεράστιες επιπτώσεις για ολόκληρο τον κόσμο μιας και αγοραστές τοξικών ομολόγων υπήρχαν παντού. Αλλο ένα κερδοσκοπικό επεισόδιο έπαιρνε τέλος, όμως οι σπόροι για το επόμενο είχαν ήδη πέσει.Η Fed μπροστά στις επιπτώσεις που είχε λάβει η κρίση των αμερικανικών στεγαστικών δανείων για ολόκληρο τον κόσμο άρχισε να μειώνει τα επιτόκιά της, όπως έκαναν φυσικά και οι υπόλοιπες ισχυρές κεντρικές τράπεζες της υφηλίου.Αυτή την φορά έκανε ρεκόρ αφού με 10 πτωτικές κινήσεις από τον Σεπτέμβριο του 2007 και μέχρι τον Οκτώβριο του 2008 μείωσε το επιτόκιο του δολαρίου από τα επίπεδα του 5,25% σε μηδενικά επίπεδα για πρώτη φορά στην ιστορία των ΗΠΑ.