ΤΟΥ ΣΑΡ. ΛΕΚΚΑ
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), όπως και όλοι οι θεσμοθετημένοι οργανισμοί του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος, ούτε διέγνωσε τη μεγαλύτερη από το 1930 χρηματοπιστωτική κρίση, ούτε συνειδητοποίησε έγκαιρα το μέγεθος και το βάθος της κρίσης, ούτε έδρασε άμεσα από τη στιγμή που κατέγραψε τις πρώτες ενδείξεις της κρίσης.Εχοντας ως βασικό μέλημα τη σταθεροποίηση των τιμών περί το 2% ακόμη και την πρώτη περίοδο της κρίσης, που θα τη χαρακτηρίζαμε κρίση έρπουσας μορφής, αύξανε το ευρωπαϊκό κόστος χρήματος.Οταν η κρίση ξεκινούσε στις ΗΠΑ το καλοκαίρι του 2007 με το σπάσιμο της φούσκας των στεγαστικών δανείων χαμηλής φερεγγυότητας η ΕΚΤ οδηγούσε στις αρχές Ιουνίου 2007 το βασικό επιτόκιο του ευρώ στο 4%, ενώ όταν η κρίση κάλυπτε ήδη έναν χρόνο, η ΕΚΤ οδηγούσε στις αρχές Ιουλίου 2007 το ευρωπαϊκό κόστος του χρήματος στο 4,25%.Βέβαια, κατανοώντας ότι ορισμένα τραπεζικά ιδρύματα είχαν πρόβλημα ρευστότητας, η ΕΚΤ αντιμετώπισε κατά περίπτωση τις συνέπειες της κρίσης, ενώ τα κράτη-μέλη της ευρωζώνης περιορίσθηκαν αρχικά στην εγγύηση των τραπεζικών καταθέσεων.Η πρώτη μη συμβατική πράξη της ΕΚΤ ήταν στις 9 Αυγούστου 2007, όταν χορήγησε σε τράπεζες ρευστότητα με σταθερό επιτόκιο χωρίς ποσοτικό περιορισμό για διάρκεια μιας ημέρας.Γρήγορα όμως έγινε κατανοητό ότι η κρίση είχε μέγεθος και κυρίως μεγάλο βάθος.Αυτό έγινε συνείδηση όταν στις 15 Σεπτεμβρίου του 2008 πτώχευσε η μεγάλη επενδυτική αμερικανική τράπεζα Lehman Brothers.H ένταση κορυφώθηκε, η αναταραχή πήρε διαστάσεις συστημικής κατάρρευσης, ενώ έγινε άμεσα αντιληπτό ότι όλες οι οικονομίες, ανεπτυγμένες και μη, θα επηρεάζονταν και μάλιστα με πρωτόγνωρο τρόπο.Το μεγάλο πρόβλημα εντοπιζόταν στη ρευστότητα και στην ομαλή ροή των χρηματοδοτικών πόρων μέσω των τραπεζών προς την πραγματική οικονομία, δηλαδή προς νοικοκυριά και επιχειρήσεις.Η έλλειψη εμπιστοσύνης μεταξύ των πιστωτικών ιδρυμάτων ήταν εμφανής.Τα πιστωτικά ιδρύματα με πλεονάζουσα ρευστότητα απέφευγαν να χορηγήσουν διατραπεζικά δάνεια κυρίως λόγω επιφυλάξεων για τα λοιπά τραπεζικά ιδρύματα και κυρίως λόγω έλλειψης επαρκούς διαφάνειας σε ό,τι αφορούσε την κεφαλαιακή θέση των άλλων τραπεζών.Αντίθετα, προτιμούσαν να τα τοποθετούν στο ευρωσύστημα και στην πάγια διευκόλυνση αποδοχής καταθέσεων.Στη διάρκεια των εβδομάδων που ακολούθησαν την πτώχευση της Lehman Brothers το επιτόκιο euribor τριών μηνών από 4,95% που καταγράφονταν την Παρασκευή 12 Σεπτεμβρίου 2008 εκτοξεύθηκε στα επίπεδα του 5,39% στις 9 Οκτωβρίου 2008.Ετσι στις 12 Οκτωβρίου σε έκτακτη σύνοδο κορυφής των χωρών - μελών της ζώνης του ευρώ υιοθετήθηκε σχέδιο συντονισμένης δράσης με στόχο:· Την εξασφάλιση επαρκούς ρευστότητας στον χρηματοπιστωτικό τομέα.· Τη διευκόλυνση των τραπεζών για εξασφάλιση κεφαλαίων. · Την ενίσχυση της κεφαλαιακής τους επάρκειας.
Παράλληλα η ΕΚΤ από τον Οκτώβριο του 2008 και έως τον Μάιο του 2009 μείωσε το βασικό επιτόκιο του ευρώ κατά 325 μονάδες βάσης και από τα επίπεδα του 4,25% το συρρίκνωσε στο ιστορικά χαμηλό επίπεδο του 1%.Η μείωση του βασικού επιτοκίου δεν ήταν αρκετή, διότι η χρηματοπιστωτική αναταραχή παρεμπόδιζε την ομαλή λειτουργία του μηχανισμού μετάδοσης των επιδράσεων της νομισματικής πολιτικής.Ετσι αποφασίσθηκε η ποσοτική χαλάρωση και η χρησιμοποίηση μη συμβατικών μέσων νομισματικής πολιτικής.Από τον Οκτώβριο του 2008 η ΕΚΤ παρείχε ρευστότητα στα πιστωτικά ιδρύματα της ζώνης του ευρώ μέσω τακτικών πράξεων ανοικτής αγοράς με ενιαίο επιτόκιο και χωρίς ποσοτικό περιορισμό και έναντι ενός μεγάλου αριθμού αποδεκτών εξασφαλίσεων.Οι πράξεις ανοικτής αγοράς διακρίνονται σε τακτικές και έκτακτες. Οι τακτικές διεξάγονται με βάση προκαθορισμένο χρονοδιάγραμμα, για παράδειγμα μία φορά την εβδομάδα και περιλαμβάνουν πράξεις κύριας αναχρηματοδότησης και πράξεις πιο μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης.Στις πράξεις κύριας αναχρηματοδότησης χορηγείται από το ευρωσύστημα χρηματοδότηση μίας εβδομάδας προς τα πιστωτικά ιδρύματα.Στις πράξεις πιο μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης χορηγούνταν χρηματοδότηση τριών και έξι μηνών και από τα τέλη Ιουνίου του 2009 και δώδεκα μηνών.Η διεξαγωγή της πρώτης μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης έγινε στα τέλη Ιουνίου 2009, η δεύτερη τον Σεπτέμβριο και η τρίτη και τελευταία τον Δεκέμβριο του 2009. Η άντληση ρευστότητας από το ευρωσύστημα από τις τράπεζες μέσω πράξεων ανοικτής αγοράς αυξήθηκε από τα 449 δισ. ευρώ ή το 4,9% της ζώνης του ευρώ που καταγράφονταν στις 17 Σεπτεμβρίου 2008 την επόμενη της κατάρρευσης της Lehman Brothers στα 857 δισ. ευρώ ή 9,3% του ΑΕΠ στις 31 Δεκεμβρίου 2008 και στα 897 δισ. ευρώ ή στο 9,9% του ΑΕΠ στις 25 Ιουνίου 2009 για να μειωθεί στα 665 δισ. ευρώ ή 7,3 του ΑΕΠ στις 30 Σεπτεμβριου 2009. Οπως είναι γνωστό, τα υψηλοτέρα ποσά ως ποσοστό επί του ενεργητικού τους έχουν αντλήσει οι ελληνικές τράπεζες και ακολουθούν οι ιρλανδικές με ποσοστά 7,9% και 5,9% αντίστοιχα.Η άντληση κεφαλαίων με αποδεκτούς τίτλους είτε κρατικούς είτε τιτλοποιημένων προϊόντων είναι απόλυτα νόμιμη πρακτική και κακώς η Τράπεζα της Ελλάδος συμβούλευσε δημοσίως τις ελληνικές τράπεζες να μην προχωρούσαν σε νέες αντλήσεις ρευστότητας κατά την τελευταία ετήσια αναχρηματοδότηση.Επίσης από τον Ιούλιο του 2009 δόθηκε η δυνατότητα στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων να αντλεί ρευστότητα από το ευρωσύστημα, ενώ τον ίδιο μήνα το ευρωσύστημα άρχισε να πραγματοποιεί αγορές καλυμμένων τραπεζικών ομολογιών.Η αγορά καλυμμένων τραπεζικών ομολογιών θα ολοκληρωθεί τον Ιούνιο του 2010 και σαν στόχο έχει τη μείωση της διαφοράς των αποδόσεων μεταξύ των καλυμμένων ομολογιών και των κρατικών τίτλων, καθώς και την αύξηση των συναλλαγών επί καλυμμένων ομολογιών ώστε να αυξηθεί η ρευστότητα των πιστωτικών ιδρυμάτων.Οι καλυμμένες ομολογίες είναι ομολογίες σταθερού επιτοκίου μεσο-μακροπρόθεσμης διάρκειας τις οποίες εκδίδουν τα πιστωτικά ιδρύματα.Οι ομολογίες αυτές βασίζονται σε μία ομάδα από δάνεια τα οποία έχει χορηγήσει το πιστωτικό ίδρυμα που τις εκδίδει.Τα δάνεια αυτά παραμένουν στους ισολογισμούς των τραπεζικών ιδρυμάτων που τα έχουν χορηγήσει με αποτέλεσμα να μην ασθενεί ούτε η παρακολούθηση ούτε η προσπάθεια αποπληρωμής τους σε αντίθεση με τους τίτλους που είναι προϊόν τιτλοποίησης απαιτήσεων. Η πρακτική της αγοράς καλυμμένων ομολογιών από το ευρωσύστημα πέτυχε τον στόχο της, αφού τόσο οι αποδόσεις τους σε σχέση με τα κρατικά ομόλογα μειώθηκαν όσο και οι νέες εκδόσεις καλυμμένων ομολογιών αυξήθηκαν.Αποτέλεσμα των μη συμβατικών πρακτικών, η μείωση των διατραπεζικών επιτοκίων και η επαναλειτουργία της διατραπεζικής αγοράς.Στις 3 Ιουλίου 2009 οι καταθέσεις των πιστωτικών ιδρυμάτων στο ευρωσύστημα έφθαναν τα 316 δισ. ευρώ, δείχνοντας ότι το μεγάλο πρόβλημα μεταξύ των τραπεζικών ιδρυμάτων ήταν η έλλειψη εμπιστοσύνης.Στις 30 Σεπτεμβρίου 2009 οι καταθέσεις είχαν μειωθεί στα 74 δισ. ευρώ δείχνοντας ότι η διατραπεζική αγορά είχε επαναλειτουργήσει.Το επιτόκιο euribor τριών μηνών από τα επίπεδα του 5,39% που καταγράφονταν στις 9 Οκτωβρίου 2008 έπεσε στο 2,89 % τον Δεκεμβρίου του 2008, στα επίπεδα του 0,75% στις 30 Σεπτεμβρίου 2009, ενώ έκλεισε το 2009 στα επίπεδα του 0,70%.Η παροχή ρευστότητας με κάθε τρόπο με σταθερό επιτόκιο το χαμηλό ιστορικά 1% και χωρίς ποσοτικό περιορισμό εξομάλυνε τις συνθήκες στη διατραπεζική αγορά. Η ρευστότητα οδήγησε στην επανάκτηση της εμπιστοσύνης, αφού οι τράπεζες ωθούνταν πλέον να διοχετεύουν προς τις άλλες τράπεζες την πλεονάζουσα ρευστότητά τους αφού η κατάθεση στο ευρωσύστημα δεν ήταν πλέον επικερδής, ενώ από την άλλη πλευρά οι τράπεζες που επιζητούσαν ρευστότητα την αποκτούσαν μέσω της διατραπεζικής με χαμηλότερο κόστος.
Παράλληλα η ΕΚΤ από τον Οκτώβριο του 2008 και έως τον Μάιο του 2009 μείωσε το βασικό επιτόκιο του ευρώ κατά 325 μονάδες βάσης και από τα επίπεδα του 4,25% το συρρίκνωσε στο ιστορικά χαμηλό επίπεδο του 1%.Η μείωση του βασικού επιτοκίου δεν ήταν αρκετή, διότι η χρηματοπιστωτική αναταραχή παρεμπόδιζε την ομαλή λειτουργία του μηχανισμού μετάδοσης των επιδράσεων της νομισματικής πολιτικής.Ετσι αποφασίσθηκε η ποσοτική χαλάρωση και η χρησιμοποίηση μη συμβατικών μέσων νομισματικής πολιτικής.Από τον Οκτώβριο του 2008 η ΕΚΤ παρείχε ρευστότητα στα πιστωτικά ιδρύματα της ζώνης του ευρώ μέσω τακτικών πράξεων ανοικτής αγοράς με ενιαίο επιτόκιο και χωρίς ποσοτικό περιορισμό και έναντι ενός μεγάλου αριθμού αποδεκτών εξασφαλίσεων.Οι πράξεις ανοικτής αγοράς διακρίνονται σε τακτικές και έκτακτες. Οι τακτικές διεξάγονται με βάση προκαθορισμένο χρονοδιάγραμμα, για παράδειγμα μία φορά την εβδομάδα και περιλαμβάνουν πράξεις κύριας αναχρηματοδότησης και πράξεις πιο μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης.Στις πράξεις κύριας αναχρηματοδότησης χορηγείται από το ευρωσύστημα χρηματοδότηση μίας εβδομάδας προς τα πιστωτικά ιδρύματα.Στις πράξεις πιο μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης χορηγούνταν χρηματοδότηση τριών και έξι μηνών και από τα τέλη Ιουνίου του 2009 και δώδεκα μηνών.Η διεξαγωγή της πρώτης μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης έγινε στα τέλη Ιουνίου 2009, η δεύτερη τον Σεπτέμβριο και η τρίτη και τελευταία τον Δεκέμβριο του 2009. Η άντληση ρευστότητας από το ευρωσύστημα από τις τράπεζες μέσω πράξεων ανοικτής αγοράς αυξήθηκε από τα 449 δισ. ευρώ ή το 4,9% της ζώνης του ευρώ που καταγράφονταν στις 17 Σεπτεμβρίου 2008 την επόμενη της κατάρρευσης της Lehman Brothers στα 857 δισ. ευρώ ή 9,3% του ΑΕΠ στις 31 Δεκεμβρίου 2008 και στα 897 δισ. ευρώ ή στο 9,9% του ΑΕΠ στις 25 Ιουνίου 2009 για να μειωθεί στα 665 δισ. ευρώ ή 7,3 του ΑΕΠ στις 30 Σεπτεμβριου 2009. Οπως είναι γνωστό, τα υψηλοτέρα ποσά ως ποσοστό επί του ενεργητικού τους έχουν αντλήσει οι ελληνικές τράπεζες και ακολουθούν οι ιρλανδικές με ποσοστά 7,9% και 5,9% αντίστοιχα.Η άντληση κεφαλαίων με αποδεκτούς τίτλους είτε κρατικούς είτε τιτλοποιημένων προϊόντων είναι απόλυτα νόμιμη πρακτική και κακώς η Τράπεζα της Ελλάδος συμβούλευσε δημοσίως τις ελληνικές τράπεζες να μην προχωρούσαν σε νέες αντλήσεις ρευστότητας κατά την τελευταία ετήσια αναχρηματοδότηση.Επίσης από τον Ιούλιο του 2009 δόθηκε η δυνατότητα στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων να αντλεί ρευστότητα από το ευρωσύστημα, ενώ τον ίδιο μήνα το ευρωσύστημα άρχισε να πραγματοποιεί αγορές καλυμμένων τραπεζικών ομολογιών.Η αγορά καλυμμένων τραπεζικών ομολογιών θα ολοκληρωθεί τον Ιούνιο του 2010 και σαν στόχο έχει τη μείωση της διαφοράς των αποδόσεων μεταξύ των καλυμμένων ομολογιών και των κρατικών τίτλων, καθώς και την αύξηση των συναλλαγών επί καλυμμένων ομολογιών ώστε να αυξηθεί η ρευστότητα των πιστωτικών ιδρυμάτων.Οι καλυμμένες ομολογίες είναι ομολογίες σταθερού επιτοκίου μεσο-μακροπρόθεσμης διάρκειας τις οποίες εκδίδουν τα πιστωτικά ιδρύματα.Οι ομολογίες αυτές βασίζονται σε μία ομάδα από δάνεια τα οποία έχει χορηγήσει το πιστωτικό ίδρυμα που τις εκδίδει.Τα δάνεια αυτά παραμένουν στους ισολογισμούς των τραπεζικών ιδρυμάτων που τα έχουν χορηγήσει με αποτέλεσμα να μην ασθενεί ούτε η παρακολούθηση ούτε η προσπάθεια αποπληρωμής τους σε αντίθεση με τους τίτλους που είναι προϊόν τιτλοποίησης απαιτήσεων. Η πρακτική της αγοράς καλυμμένων ομολογιών από το ευρωσύστημα πέτυχε τον στόχο της, αφού τόσο οι αποδόσεις τους σε σχέση με τα κρατικά ομόλογα μειώθηκαν όσο και οι νέες εκδόσεις καλυμμένων ομολογιών αυξήθηκαν.Αποτέλεσμα των μη συμβατικών πρακτικών, η μείωση των διατραπεζικών επιτοκίων και η επαναλειτουργία της διατραπεζικής αγοράς.Στις 3 Ιουλίου 2009 οι καταθέσεις των πιστωτικών ιδρυμάτων στο ευρωσύστημα έφθαναν τα 316 δισ. ευρώ, δείχνοντας ότι το μεγάλο πρόβλημα μεταξύ των τραπεζικών ιδρυμάτων ήταν η έλλειψη εμπιστοσύνης.Στις 30 Σεπτεμβρίου 2009 οι καταθέσεις είχαν μειωθεί στα 74 δισ. ευρώ δείχνοντας ότι η διατραπεζική αγορά είχε επαναλειτουργήσει.Το επιτόκιο euribor τριών μηνών από τα επίπεδα του 5,39% που καταγράφονταν στις 9 Οκτωβρίου 2008 έπεσε στο 2,89 % τον Δεκεμβρίου του 2008, στα επίπεδα του 0,75% στις 30 Σεπτεμβρίου 2009, ενώ έκλεισε το 2009 στα επίπεδα του 0,70%.Η παροχή ρευστότητας με κάθε τρόπο με σταθερό επιτόκιο το χαμηλό ιστορικά 1% και χωρίς ποσοτικό περιορισμό εξομάλυνε τις συνθήκες στη διατραπεζική αγορά. Η ρευστότητα οδήγησε στην επανάκτηση της εμπιστοσύνης, αφού οι τράπεζες ωθούνταν πλέον να διοχετεύουν προς τις άλλες τράπεζες την πλεονάζουσα ρευστότητά τους αφού η κατάθεση στο ευρωσύστημα δεν ήταν πλέον επικερδής, ενώ από την άλλη πλευρά οι τράπεζες που επιζητούσαν ρευστότητα την αποκτούσαν μέσω της διατραπεζικής με χαμηλότερο κόστος.
Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος
(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 10/1/2009)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου