Η άστοχη χρήση οικονομικών όρων.
Του Σαράντου Λέκκα

Καθημερινά ακούμε για διάφορους οικονομικούς όρους οι οποίοι πρέπει, υπό φυσιολογικές συνθήκες, άλλοτε να περιγράφουν την πραγματικότητα και άλλοτε να δίνουν το στίγμα των προσδοκιών όσων τους χρησιμοποιούν.Το θέμα είναι εάν χρησιμοποιούνται ορθά και κυρίως εάν όσα προβάλλουν έχουν σχέση με την ελληνική οικονομία.Μία ψευδαίσθηση των τελευταίων μηνών είναι πως το σχέδιο στήριξης των ελληνικών τραπεζών, καθώς και η άντληση κεφαλαίων από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, πρέπει να αυξήσουν την προσφορά χρήματος στην ελληνική οικονομία.Την χαρακτηρίσαμε ψευδαίσθηση διότι η παραπληροφόρηση είναι πιο κακόηχη λέξη. Τα πράγματα είναι απλά.Οταν αναφερόμαστε στη νομισματική βάση, στην ουσία αναφερόμαστε στα τραπεζογραμμάτια και κέρματα που βρίσκονται στα χέρια τού μη τραπεζικού χώρου, αυτά που οι οικονομολόγοι ονομάζουν νομισματική κυκλοφορία και στα ρευστά διαθέσιμα των τραπεζών.Οταν αυξάνοντα τα ρευστά διαθέσιμα των τραπεζών απλά αυξάνεται η νομισματική βάση και σε καμία περίπτωση η προσφορά χρήματος.Οταν για παράδειγμα οι τράπεζες αντλούν ρευστότητα από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα με εγγύηση ομόλογα που έχουν στην κατοχή τους ή με εγγύηση ομόλογα - προϊόντα του σχεδίου στήριξης της ρευστότητάς τους απλά θα αυξηθούν τα διαθέσιμά τους.Δηλαδή, όπως λένε και οι οικονομολόγοι, θα αυξηθεί το πρωτογενές χρήμα.Πότε θα έχουμε αύξηση της προσφοράς χρήματος ή όπως αποκαλείται, αύξηση του δευτερογενούς ή τραπεζικού χρήματος;Θα έχουμε μόνο όταν η πλεονάζουσα ρευστότητα των πιστωτικών ιδρυμάτων, δηλαδή η ποσότητα που απομένει όταν παρακρατηθούν τα υποχρεωτικά διαθέσιμα μέσω νέων χορηγήσεων, δοθεί σε νομικά και φυσικά πρόσωπα.Παρά τις, περί του αντιθέτου, φήμες ακόμη και στα δύσκολα έτη της διεθνούς χρηματοπιστωτικής κρίσης 2008 και 2009 η πιστωτική επέκταση, δηλαδή ο νέος δανεισμός, δεν μηδενίσθηκε ούτε πέρασε σε αρνητικό πρόσημο.Μπορεί οι χορηγήσεις να προσγειώθηκαν σε γήινα επίπεδα, πλην όμως συνέχισαν να τροφοδοτούν την ελληνική οικονομία με νέο χρήμα.Σε αντίθεση με την ευρωζώνη, όπου η προσφορά χρήματος απέκτησε αρνητικό πρόσημο κατά το κρίσιμο έτος 2009, ενώ σε οριακά επίπεδα καταγράφονταν το 2008.Στη βάση των ανωτέρω στην ελληνική αγορά συνεχίζονται οι χρηματοδοτήσεις, πλην όμως συγκρινόμενες με το πρόσφατο παρελθόν είναι πιο λελογισμένες.Ενας δεύτερος όρος που κατακρεουργείται είναι ο όρος αποπληθωρισμός.Ως συνταγή εξόδου από την τρέχουσα κρίση τον συγκεκριμένο όρο χρησιμοποίησε ο επικεφαλής του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου κ. Στρος-Καν στα μέσα Απριλίου 2010.Γύρω από αυτόν τον όρο πλάθηκαν δεκάδες σενάρια με έντονα στοιχεία καταστροφολογίας.Ορισμένοι, δε, έπεσαν από τα σύννεφα ως να άκουγαν κάτι εξωπραγματικό, η δε έκπληξή τους ήταν τόσο μεγάλη που ούτε τη στοιχειώδη αυτοπροστασία των υποκριτών δεν έλαβε υπόψη.O αποπληθωρισμός μπορεί να οριστεί ως το αντίθετο του πληθωρισμού, δηλαδή ως μία διαδικασία μείωσης του γενικού επιπέδου των τιμών με την πάροδο του χρόνου.Συνήθως οφείλεται στη μείωση της ζήτησης για αγαθά και υπηρεσίες που συντελείται για διαφόρους λόγους και η οποία υποχρεώνει τις επιχειρήσεις να πωλούν τα προϊόντα τους σε χαμηλότερες τιμές.Η μείωση της ζήτησης μπορεί να προέλθει από τη μείωση των πραγματικού εισοδήματος μέσω μείωσης των μισθών, αύξησης φορολογίας, αύξησης ασφαλιστικών εισφορών.Στην ουσία η δήλωση του κ. Στρος-Καν δημιούργησε αναταραχή, αφού μέσω της χρησιμοποίησης του όρου αποπληθωρισμός υποκρύπτονταν η μείωση μισθών και συντάξεων.Το εντυπωσιακό ή μάλλον υποκριτικό είναι ότι ενώ ο όρος αποπληθωρισμός εντυπωσίασε και οδήγησε σε ακραίες δηλώσεις οικονομικού πατριωτισμού, δεν έγινε το ίδιο με τη χρησιμοποίηση οικονομικών όρων, που κατά διαστήματα φυσικά και νομικά πρόσωπα σε Ελλάδα και εξωτερικό χρησιμοποιούν ως λύσεις στο πρόβλημα της χώρας μας.Γιατί δεν μας προβληματίζουν οι νουθεσίες για βελτίωση της διεθνούς ανταγωνιστικότητας, για μείωση του ανοίγματος του ισοζυγίου εξωτερικών συναλλαγών της χώρας, για αλλαγή αναπτυξιακού μοντέλου, κ.τ.λ., αφού στην ουσία υποκρύπτουν ακριβώς την ίδια συνταγή;Οταν στον ευρωπαϊκό Νότο το ευρώ είναι υπερτιμημένο κατά 30% περίπου και όταν η υιοθέτηση του κοινού νομίσματος δεν επιτρέπει διαδικασίες εξωτερικής υποτίμησης του νομίσματος, τότε όποιον όρο και εάν χρησιμοποιήσουμε η συνταγή αντιμετώπισης του προβλήματος περνά μέσα από τη μείωση της αγοραστικής δύναμης και της μείωσης των τιμών.Αυτό επιβάλλουν η πραγματικότητα και ο ρεαλισμός και αυτό πρέπει να αποδεχτούμε όλοι μας ανεξαρτήτου κόστους.

Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 16/5/2010)

Οι πραγματικά χαμένοι της κρίσης.
Του Σαράντου Λέκκα
«Το Κογκρέσο ανήκει στο χρηματοπιστωτικό σύστημα των ΗΠΑ»
Ντικ Ντέρμπιν, γερουσιαστής Ιλινόις.

Εάν πράγματι συμβαίνει αυτό που διακηρύσσει ο συγκεκριμένος γερουσιαστής, τότε η διεθνής κοινότητα είναι αναγκασμένη να ξαναπεράσει κρίση ανάλογη της διετίας 2007-2009 ή και μεγαλύτερης ανάλογης του 1930.Η κρίση που κατά την παγκόσμια τράπεζα είχε λήξει στα τέλη του 2009 ήταν συγκριτικά μικρότερου βάθους και έντασης, εξαιτίας της άμεσης και μεγαλειώδους κρατικής παρέμβασης και της διάσωσης τραπεζικών και ασφαλιστικών ιδρυμάτων με χρήματα των φορολογουμένων πολιτών.Το μοναδικό δυστυχώς μήνυμα που σήμερα εισπράττουμε από την κρίση που προηγήθηκε είναι ότι το κόστος κάθε ριψοκίνδυνης συμπεριφοράς, κάθε αλαζονικής και άπληστης πρακτικής, το επωμίζονται μόνο οι φορολογούμενοι πολίτες.Οι μοναδικοί χαμένοι από την κρίση είναι οι μικρομεσαίοι, οι μισθωτοί, οι καταναλωτές, οι ιδιοκτήτες ακινήτων και μετοχών και κυρίως οι άνεργοι.Κατά την άποψή μας δεν είναι απλά χαμένοι με την έννοια των παράπλευρων απωλειών της κρίσης, αλλά διπλά χαμένοι μιας και διαπιστώνουν ότι ενώ επανέρχεται ο χρηματοπιστωτικός τομέας σταδιακά στα προ της κρίσης δεδομένα (δραστηριότητες, μπόνους, κ.τ.λ.), εντούτοις καμία σοβαρή προσπάθεια ελέγχου των αγορών, αλλαγής νομοθετικού πλαισίου, κατάργησης των αισχρών κερδοσκοπικών μηχανισμών και δημιουργίας μηχανισμών ενίσχυσης της εμπιστοσύνης δεν γίνεται.Μόνο λόγια και μεγαλεπήβολα σχέδια.Δυστυχώς, αντί το πάθημα να γίνει μάθημα, ορισμένοι έχουν αρχίσει να επενδύουν στον παράγοντα χρόνο με την έννοια ότι αργά ή γρήγορα όλα θα ξεχαστούν, οπότε η πίεση για ουσιαστικές αλλαγές θα αμβλυνθεί.Υπάρχει φυσικά η άποψη που θέλει την κουλτούρα του γρήγορου κέρδους και των απερίσκεπτων ριψοκίνδυνων συναλλαγών να έχει ριζώσει τόσο βαθιά που κάθε προσπάθεια τιθάσευσής της να πέφτει στο κενό.Η προσωπική μας άποψη είναι ότι εάν η εκτελεστική εξουσία σταθεί στο ύψος των συνταγματικών προδιαγραφών, τότε όχι μόνο κουλτούρες αλλά και διαχρονικές πεποιθήσεις θα προσαρμοσθούν ανάλογα.Εάν όμως η εκτελεστική εξουσία είναι πειθήνιο όργανο εξωθεσμικών κέντρων, τότε οι ουσιαστικές αλλαγές θα εκφυλισθούν σε συστάσεις και ευχολόγια, κάτι που με μαθηματική ακρίβεια θα οδηγήσει την παγκόσμια κοινότητα σε νέες και πιο καταστροφικές κρίσεις.Πιο καταστροφικές σίγουρα, αφού οι κερδοσκοπικοί μηχανισμοί και τα ανδρείκελά τους θα εκτραχυνθούν ακόμη περισσότερο, βάζοντας σε ακόμη μεγαλύτερους κινδύνους την παγκόσμια κοινότητα.Οι πρώτες ενδείξεις οδηγούν στο ασφαλές συμπέρασμα ότι η εκτελεστική και νομοθετική εξουσία δεν έχει ελευθερία κινήσεων, δεδομένου ότι ελέγχεται από τους χρηματοδότες της που δεν είναι άλλοι από τους θύτες της κρίσης του 2007-2009.Η χαλιναγώγηση του χρηματοπιστωτικού τομέα, ειδικά σε ΗΠΑ και Βρετανία, αυτή τη στιγμή δεν είναι εφικτή μιας και τα εντεταλμένα όργανα της επίσημης πολιτείας είναι ταυτόχρονα και όργανα των διαφόρων λόμπι.Τα λόμπι ήταν αυτά που κατεύθυναν τη νομοθετική εξουσία στην απορρύθμιση των αγορών και τα λόμπι είναι αυτά που στην ουσία επιβάλλουν την αδράνεια και την πολιτική των λόγων στους πολιτικούς.Κατά τη δεκαετία του ΄90 η κυβέρνηση Κλίντον κατάργησε τον νόμο Γκλας- Στίγκαλ που είχε ψηφισθεί επί προεδρίας Ρούσβελτ και διαχώριζε αυστηρά τις δραστηριότητες εμπορικών και επενδυτικών τραπεζών, ενώ με τα νομοθετήματά της οδήγησε στην πλήρη ελευθερία των αγορών χρηματοοικονομικών παραγώγων.Το πλαίσιο που διαμορφώθηκε τότε στην ουσία ευθύνεται για την ανεξέλεγκτη διόγκωση των παράδοξων πρακτικών που χρησιμοποίησαν οι χρηματοοικονομικοί οργανισμοί και που τελικά οδήγησαν στην κρίση του 2007-2009.Το Κογκρέσο ήταν αυτό που στα τέλη της δεκαετίας του ΄90 έδωσε το «πράσινο φως» για τη δημιουργία και χωρίς μάλιστα εποπτείας διεθνούς αγοράς CDS -credit default swaps - της περιβόητης αγοράς συμβολαίων αντιστάθμισης κινδύνων, δηλαδή συμβολαίων που καλύπτουν τον αγοραστή χρέους σε περίπτωση αθέτησης πληρωμών ή χρεοκοπίας.Το Κογκρέσο ήταν αυτό που το 2002 ψήφισε νόμο που επέτρεπε τα στοιχήματα στην απόδοση της αγοράς ενυπόθηκων δανείων και τα στοιχήματα στην κατάρρευση χρηματοπιστωτικών οργανισμών και μάλιστα χωρίς αυτός που στοιχημάτιζε να είχε καμία υποχρέωση ιδιοκτησίας αυτών που στοιχημάτιζε.Σήμερα, μετά την κρίση και παρά το γεγονός της πεποίθησης ότι απαιτούνται αλλαγές νομοθετικού χαρακτήρα για μην επαναληφθούν φαινόμενα απόλυτης κερδοσκοπίας, οι ενδείξεις ότι κάτι μπορεί να αλλάξει είναι αποθαρρυντικές.Τα λόμπι ελέγχουν τους νομοθέτες και καθορίζουν τα ίδια το πλαίσιο δράσης των αγορών.Την ώρα που ο πρόεδρος Ομπάμα διατείνεται ότι θα προχωρήσει με θάρρος σε όλες εκείνες τις ρυθμίσεις που απαιτούνται ώστε ο χρηματοπιστωτικός κλάδος να χαλιναγωγηθεί, την ώρα που προτείνει μέτρα αναβάθμισης της εποπτείας του κράτους έναντι των τραπεζών, την ώρα που ρητορεύει υπέρ της ρύθμισης της αγοράς παραγώγων ύψους 791 τρισ. δολαρίων, την ώρα που πιστεύει ότι τα μπόνους των μεγαλοστελεχών θα πρέπει να περιορισθούν, την ώρα που υιοθετεί την άποψη ότι απαιτείται ασφαλιστική κάλυψη αυτών που αγοράζουν τιτλοποιημένα δάνεια και την ώρα που προωθεί τα μετρά Βόλκερ για τον διαχωρισμό των επενδυτικών από τις εμπορικές δραστηριότητες των τραπεζών, την ιδία ώρα τα λόμπι επιβάλλονται με τρόπο που περιορίζει την αισιοδοξία των χωρίς δεσμεύσεις σκεπτομένων.Την άνοιξη του 2009, εν μέσω της κρίσης, τα λόμπι πέτυχαν την καταψήφιση νομοσχεδίου που θα έδινε το δικαίωμα σε δικαστές να μειώνουν τα ληξιπρόθεσμα χρέη των στεγαστικών δανείων ώστε να αποφεύγονται οι κατασχέσεις.Εάν στα μικρότερου βεληνεκούς νομοσχέδια τα λόμπι επιβάλλονται εύκολα, τότε στα μεγάλου οι πιθανότητες επιβολής μέτρων χαλιναγώγησης των κερδοσκοπικών παιχνιδιών είναι μικρά.Τα ίδια και στη Βρετανία, οι αυστηροί περιορισμοί για τα μπόνους περιορίσθηκαν σε συστάσεις, ο διαχωρισμός των τραπεζικών δραστηριοτήτων ρίχτηκε στις καλένδες, ενώ στα μέσα Μαρτίου 2010 οι Βρετανοί αντέδρασαν και φυσικά τορπίλισαν κοινό ευρωπαϊκό σχέδιο επιβολής αυστηρών κανόνων στη λειτουργία των hedge funds και των private equity, διότι οι κανόνες αυτοί θα πλήξουν το City του Λονδίνου ως δευτέρου παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού κέντρου, ταυτιζόμενοι πλήρως με τις ΗΠΑ, οι οποίες είχαν αποστείλει επιστολή διαμαρτυρίας για τα σχεδιαζόμενα μέτρα, ισχυριζόμενοι ότι παραπέμπουν σε πρακτικές προστατευτισμού.Πώς οι Βρετανοί πολιτικοί να επιβληθούν όταν το City του Λονδίνου διαμορφωθεί το 8% του βρετανικού ΑΕΠ και όταν εκεί εργάζονται 1 εκατομμύριο πολίτες;Πώς οι Αμερικανοί πολιτικοί να επιβληθούν στους χρηματοδότες τους όταν για τις ενδιάμεσες εκλογές του Νοεμβρίου 2010 για το Κογκρέσο μέχρι σήμερα οι δωρητές από τον επενδυτικό κλάδο έχουν προσφέρει 26 εκατ. δολάρια, εκ των οποίων το 67% πήγε στο κυβερνών δημοκρατικό κόμμα, οι δωρητές από τον τραπεζικό τομέα έχουν προσφέρει 7 εκατ. δολάρια με το 55% να πηγαίνει στους Ρεπουμπλικανούς και οι δωρητές από τον ασφαλιστικό κλάδο έχουν προσφέρει 14 εκατ. δολάρια με το 53% να πηγαίνει στους Δημοκρατικούς;

Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος.

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 9/5/2010)

Η παρουσία του ΔΝΤ και η αξιοπιστία του ευρώ
Του Σαράντου Λέκκα

Εάν στον κόσμο των επιχειρήσεων, όπου ο ανταγωνισμός για την πρωτοκαθεδρία είναι υψηλότατος, συνέβαινε αυτό που συμβαίνει τώρα στην ευρωζώνη, όπου για τα προβλήματα του ενός μέλους καλούνταν να βοηθήσει ο άμεσος ανταγωνιστής με την εμπειρία του και τα κεφάλαιά του, τι θα έλεγε ο κοινός νους;Οτι είτε το παιχνίδι για την πρωτοκαθεδρία είναι σικέ, είτε αυτή η επιχείρηση που ζητεί βοήθεια αποδέχεται τον πρωταγωνιστικό ρόλο της αντιπάλου της.Κατά την προσωπική μας άποψη και επειδή ένα σικέ παιχνίδι μεταξύ Ευρωπαϊκής Ενωσης και ΗΠΑ θεωρείται ως σενάριο επιστημονικής φαντασίας, προσανατολιζόμαστε προς τη δεύτερη πιθανή εκδοχή, ότι δηλαδή η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει αποδεχτεί τον πρωταγωνιστικό ρόλο των ΗΠΑ και του δολαρίου στο διεθνές παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα.Η συμμετοχή του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου στον μηχανισμό στήριξης της Ελλάδος είναι λάθος, διότι η χώρα μας δεν είναι απλά μέλος της Ενωσης όπως η Ουγγαρία, αλλά μέλος της ευρωζώνης, δηλαδή τμήμα του ευρώ, του νομίσματος που προσδοκά να κατακτήσει την κορυφή μεταξύ των παγκόσμιων αποθεματικών νομισμάτων.Η συμμετοχή του ΔΝΤ δείχνει τα ελλείμματα οργάνωσης και αξιοπιστίας του ευρώ. Η συμμετοχή του ΔΝΤ δείχνει ότι κανένας, ούτε κυρίως τα μέλη που απαρτίζουν το ευρώ, όπως η Γερμάνια, δεν θεωρεί ότι οι μηχανισμοί επιβολής της δημοσιονομικής νομιμότητας μπορούν να κάνουν τη δουλειά τους.Η ανεπάρκεια του υφιστάμενου συστήματος, όπως του μηχανισμού πρόληψης και η διαδικασία των εκ των υστερών παρεμβάσεων όπως γίνεται σήμερα, όπου το Σύμφωνο Σταθερότητας ενεργοποιείται μόνο όταν ήδη υπάρχει δημοσιονομική εκτροπή.Η κρίση έδειξε ότι ο σημερινός μηχανισμός πρόληψης και αναχαίτισης των δημοσιονομικών παρεμβάσεων είναι τόσο αργός, που σε περιόδους υψηλών απαιτήσεων, όπως αυτών που ζούμε την τελευταία διετία, δεν είναι λειτουργικός.Είναι εμφανές ότι η Γερμανία, που κυρίως ζητούσε τη συμμετοχή του ΔΝΤ, το έκανε διότι πιστεύει ότι η λέξη πειθαρχία μπορεί να πάρει το νόημα που της δίνουν τα λεξικά μόνο από το ΔΝΤ.Η Ευρώπη πληρώνει τα λάθη της αβλεψίες και κυρίως τα ελλείμματά της. Πληρώνει για παράδειγμα τη στάση πολλών εταίρων που το 2005 αρνήθηκαν να εγκρίνουν πρόταση της Κομισιόν να δοθούν στη Eurostat αρμοδιότητες ελέγχου της αυθεντικότητας των στατιστικών στοιχείων που παρουσίαζαν τα κράτη-μέλη.Σε ό,τι αφορά τον μηχανισμό στήριξης, πιστεύουμε ότι έχει μικρότερη πολιτική και ουσιαστική αξία από την απόφαση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) να δέχεται κρατικά ελληνικά ομόλογα με αξιολόγηση ΒΒΒ - και το 2011.Οπως είναι γνωστό, η ΕΚΤ πριν την κρίση αποδέχονταν κρατικά ομόλογα με πιστοληπτική αξιολόγηση πάνω από Α- από τουλάχιστον δύο οίκους, αυτό όμως άλλαξε κατά την περίοδο της κρίσης και για το χρονικό διάστημα μέχρι και τα τέλη του 2010 όπου η ΕΚΤ αποδέχονταν τίτλους με διαβάθμιση ΒΒΒ -.Αυτή η απόφαση της ΕΚΤ είναι ζωτικής σημασίας για τα εγχώρια τραπεζικά ιδρύματα, που χρησιμοποιούν τα κρατικά ομόλογα για να χρηματοδοτηθούν από την ΕΚΤ.Αυτή η απόφαση δείχνει μία πρώτη προσπάθεια απεξάρτησης της Ευρωπαϊκής Ενωσης από τους διεθνείς οίκους πιστοληπτικής αξιολόγησης.Προσωπικά θεωρούσαμε το γεγονός της υιοθέτησης των αξιολογήσεων των αγγλοσαξονικών συμφερόντων οίκων ως απαράδεκτη υποχώρηση της ένωσης των «27».Είναι τουλάχιστον περίεργο μία ζώνη νομίσματος να αποδέχεται τις αξιολογήσεις κρατών, ομολόγων και επιχειρήσεων, που βρίσκονται στα όρια των αρμοδιοτήτων της, από οίκους που ελέγχονται από τον ανταγωνιστή της.Εχουμε δηλαδή το ευτράπελο η ΕΚΤ να δέχεται ομόλογα κρατών-μελών της στη βάση αξιολογήσεων που έχουν πραγματοποιήσει οίκοι μη ελεγχόμενοι από αυτή και που εκτός από ανταγωνιστικοί είναι και εχθρικοί για τις επιδιώξεις και τους στόχους της.Στην ουσία, οι ελεγχόμενοι από τις ΗΠΑ οίκοι καθορίζουν με ποιους όρους θα γίνεται η χρηματοδότηση κρατών και τραπεζών της ευρωζώνης.Αυτή η αλήθεια είναι από τις περίεργες καταστάσεις που λαμβάνουν χώρα στην ευρωζώνη και που δίνουν το δικαίωμα σε κάθε καλοπροαίρετο πολίτη να αναρωτάτε τι ακριβώς συμβαίνει με το οικοδόμημα των Ευρωπαίων.Από τη διεθνή χρηματοπιστωτική κρίση της διετίας 2008-2009 ανεδείχθη η ανάγκη ελέγχου των δραστηριοτήτων των οίκων πιστοληπτικής αξιολόγησης.Για την Ευρώπη αυτό σήμερα δεν αρκεί, παρά το γεγονός ότι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει από τα τέλη της άνοιξης 2009 εγκρίνει την υπαγωγή αυτών των οίκων σε καθεστώς αυστηρότερης επιτήρησης.Με δεδομένο ότι η μεγαλύτερη από το 1930 χρηματοπιστωτική κρίση οφείλεται κυρίως σε αυτούς τους οίκους, η θέση για μεγαλύτερη επιτήρηση δεν λύνει το πρόβλημα.Η Ευρώπη πρέπει να δημιουργήσει τα δικά της όργανα αξιολόγησης κρατών, ομολόγων και επιχειρήσεων.Μία νομισματική και οικονομική οντότητα και ένα νόμισμα που θέλει τουλάχιστον να εκπέμπει και να αποσπά τον σεβασμό των υπολοίπων πρέπει να έχει τα δικά της μέσα αξιολόγησης.Η αξιοπρέπεια επιβάλλει τη δημιουργία ευρωπαϊκών οίκων αξιολόγησης, εκτός και εάν όπως προείπαμε, στο παιχνίδι της πρωτοκαθεδρίας η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει υποβάλει τα σέβη της στις ΗΠΑ.

Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 25/4/2010)

Το ασυμβίβαστο και η επαναλαμβανόμενη τραγωδία.

Του Σαράντου Λέκκα.

Η κρίση του 1929, συγκρινόμενη με την αντίστοιχη του 2009, μπορεί να δημιούργησε μεγαλύτερα οικονομικά και κοινωνικά δράματα, μπορεί να κόστισε παραπάνω από μία πενταετία στην παγκόσμια οικονομία για να ανακάμψει και περίπου 25 χρόνια στους επενδυτές για να πάρουν τα χρήματα που είχαν σε διάφορες μορφές επενδύσεις. Ομως, η κρίση του 1929 παρουσιάζει μία διαφορά σε σχέση με αυτή του 2009, που μας κάνει να εξάγουμε το συμπέρασμα πως οι δημοσιονομικές και νομισματικές Αρχές της εποχής εκείνης κατενόησαν γρήγορα τα ελλείμματα των οικονομικών και κοινωνικών θεσμών και άμεσα δρομολόγησαν την κάλυψή τους.Η κάθε κρίση είναι αφενός προϊόν συνεχόμενων λαθών και αφετέρου κλασικής ανεπάρκειας των εποπτικών μηχανισμών.Τα λάθη είτε είναι ανθρώπινα και καταχωρούνται ως λάθη απληστίας και κακών υπολογισμών είτε είναι θεσμικά και καταχωρούνται ως λάθη κοντόφθαλμων νομοθετικών παρεμβάσεων.Ο,τι όμως και να είναι οδηγούν σε καταστροφικά αποτελέσματα.Η κρίση του 1929 και η ύφεση που ακολούθησε ανέδειξε τη γύμνια του κοινωνικού κράτους.Μέχρι τότε η κοινωνική προστασία και κυρίως η κοινωνική ασφάλιση ήταν ανύπαρκτες.Το Νιου Ντιλ του προέδρου Ρούσβελτ, δηλαδή το πρόγραμμα εξόδου από την ύφεση που δημιούργησε η κρίση του 1929 μπορεί να φωτίζεται από τους ιστορικούς κυρίως στο κομμάτι των δημοσίων έργων μέσω της αύξησης των δαπανών, όμως κατά την προσωπική μας άποψη η κυριότερη ιστορικά συμβολή του Νιου Ντιλ είναι η ψήφιση του νόμου για την κοινωνική ασφάλιση το 1935.Η θέσπιση συντάξεων γήρατος και η θέσπιση επιδομάτων ανεργίας αποτελεί μέγιστη τιμή για τα δεδομένα της δεκαετίας του '30 και κυρίως μέγιστη διορατικότητα για τις ανάγκες των επόμενων δεκαετιών.Και οι συντάξεις και τα επιδόματα θεωρήθηκαν αναγκαίοι όροι επιβίωσης των εργαζομένων και των ηλικιωμένων στα μεγάλα βιομηχανικά κέντρα κυρίως σε περιόδους κρίσεων και μεγάλων οικονομικών μεταβολών.Η κοινωνική ασφάλιση έδειχνε πως ο καπιταλισμός μπορεί να έχει βίαιες μορφές όταν οι φούσκες των δραστηριοτήτων του σπάνε όμως, με τις κατάλληλες παρεμβάσεις έχει και ανθρώπινο πρόσωπο ικανό να του προσδίδει αίγλη και ευαισθησία.Μία δεύτερη θεσμική λειτουργία που κατοχύρωσε η πολιτική του Νιου Ντιλ είναι η συνδικαλιστική παρουσία στους χώρους εργασίας.Ο νόμος για την εθνική ανάκαμψη των ΗΠΑ του 1934 μεταξύ των άλλων περιείχε και διατάξεις που επέτρεπαν στους εργάτες να ενωθούν σε σωματεία για να προστατεύουν και να εξασφαλίζουν το συλλογικό τους συμφέρον.Επιπλέον, η αντίληψη ότι η έλλειψη εποπτείας αποτελεί σημαντικό υπόβαθρο εκκόλαψης χρηματοοικονομικών κρίσεων οδήγησε στη θέσπιση της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, η οποία θα είχε τον ρόλο του θεσμικού επόπτη και του αμύντορα των κρατικών και κοινωνικών συμφερόντων.Η θέσπιση ενός τέτοιου οργάνου ήταν καταλυτική σε σημείο που υιοθετήθηκε από όλες τις δυτικές αγορές κεφαλαίων.Πλέον κάποιος θα επόπτευε το χρήμα και τις δραστηριότητές του και κάποιος θα προστάτευε τους επενδυτές από κακόβουλους και κερδοσκοπικούς μηχανισμούς.Κατά την προσωπική μας άποψη κομβικό χαρακτηριστικό της εποχής εκείνης, αλλά κυρίως χαρακτηριστικό που έδειχνε ότι τα αιτία της κρίσης είχαν γίνει άμεσα αντιληπτά, ήταν ο διαχωρισμός των εμπορικών και επενδυτικών λειτουργιών των τραπεζών.Πλέον το ασυμβίβαστο θα εξασφάλιζε μέχρι και τα χρόνια που προηγήθηκαν της κρίσης του 2009 (το ασυμβίβαστο καταργήθηκε το 1999 επί κυβέρνησης Κλίντον) ότι μια ανάλογη τραγωδία δεν θα επαναλαμβανόταν.Πλέον οι τράπεζες δεν θα είχαν τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσουν τις καταθέσεις των απλών πολιτών για να παίξουν κερδοσκοπικά παιχνίδια εις βάρος ανυποψίαστων επενδυτών.Ο διαχωρισμός αυτός έδειξε με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο ότι όταν οι δημοσιονομικές και νομισματικές Αρχές θέλουν πραγματικά να αντιμετωπίσουν διεφθαρμένες πρακτικές, μπορούν να βρουν τις πιο αποτελεσματικές λύσεις.Ο νομός Glass - Steagall του 1933 θέσπισε για πρώτη φορά ρυθμίσεις και κανόνες υγιούς λειτουργίας των τραπεζών και προστάτευσε το διεθνές πιστωτικό σύστημα επί 70 χρόνια.Η κατάργησή του ήταν ύβρις προς όλους εκείνους που ένιωσαν στο πετσί τους τον τρομερό αντίκτυπο της κρίσης του 1929 και της ύφεσης της δεκαετίας του '30.Λέγεται ότι όσοι ξεχνούν είναι αναγκασμένοι να ξαναζήσουν το παρελθόν με την οποία έκβασή του, θετική ή αρνητική, πόσο μάλλον όταν γκρεμίζουν θεσμούς που δημιουργήθηκαν για να αποτρέψουν την επανεμφάνιση του Αρμαγεδδώνος.

Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος.

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 18/4/2010)

Οταν η χρηματιστηριακή οικονομία απομακρύνεται από την πραγματική .

Του ΣΑΡ.ΛΕΚΚΑ, οικονομολόγου.

Η ανεργία, η καταστροφή του παραγωγικού υπόβαθρου, η αδρανοποίηση μέρος της παραγωγικής μηχανής καθώς και η αποδιοργάνωση των μηχανισμών ζήτησης ως συνέπεια των επιπτώσεων της χρηματοοικονομικής κρίσης θα συνεχίσουν για ορισμένα ακόμη χρόνια να ταλανίζουν την παγκόσμια οικονομία।Το ερώτημα είναι γιατί πρέπει οι κερδοσκοπικοί μηχανισμοί και τα ευφάνταστα επενδυτικά παράγωγα εφόσον θεωρούνται πλέον ως μέσα μαζικής καταστροφής, να παραμένουν ως εργαλεία ασυδοσίας και ως όργανα ικανοποίησης της απληστίας। Γιατί πρέπει ο απλός φορολογούμενος, που ήδη έχει πληρώσει αρκετά για την επιβίωση των χρηματοοικονομικών οργανισμών που δημιούργησαν την κρίση, να βρίσκεται υπό τη διαρκεί απειλή της επανάληψης μιας τέτοιας ή μεγαλύτερης κρίσης; Πολλοί από τους μηχανισμούς κερδοσκοπίας δημιουργήθηκαν για να παρακάμψουν τους ελεγκτικούς μηχανισμούς και τα θεσμοθετημένα πλαίσια λειτουργίας των αγορών.Τα CDS - credit default swaps - της περιβόητης αγοράς συμβολαίων αντιστάθμισης κινδύνων, δηλαδή συμβολαίων που καλύπτουν τον αγοραστή χρέους σε περίπτωση αθέτησης πληρωμών ή χρεοκοπίας, δεν ξεκίνησαν ως μέσα κάλυψης, αλλά ως μέσο παράκαμψης της υποχρέωσης των τραπεζών να κρατούν αποθεματικά για τα δάνεια που χορηγούν ώστε να αυτοπροστατεύονται σε περίπτωση μη ομαλής αποπληρωμής τους.Η JPMogran στα μέσα της δεκαετίας του '90 τα σχεδίασε και φυσικά τα επέβαλε με την βοήθεια του Κογκρέσου. Αποτέλεσμα από μέσο παράκαμψης των υποχρεώσεων των τραπεζών με κάλυμμα την υποτιθεμένη ασφάλιση του αγοραστή χρέους σε περίπτωση αθέτησης πληρωμών ή χρεοκοπίας επιχειρήσεων ή κρατών με την ανοχή της πολιτείας και των εντεταλμένων οργάνων της, τα συγκεκριμένα προϊόντα μετετράπηκαν σε στοιχήματα, σε τζόγο χωρίς μάλιστα και εδώ είναι το ευτράπελο, ο κάτοχος της ασφάλειας να έχει υποχρέωση κατοχής του υποκειμένου ασφάλισης. Δηλαδή, με απλά λόγια, κάποιος που έχει την ασφαλιστική κάλυψη του σπιτιού του γείτονά του τι θα επιδιώκει από το απλούστατο να καταστραφεί το σπίτι του γείτονα για να αντλήσει τα οφέλη της ασφάλειας.Αυτό γίνονταν με μετοχές, με ομόλογα, με χρέη κρατών και επιχειρήσεων και με οτιδήποτε άλλο μπορεί να φανταστεί ο καθένας μας. Αποτέλεσμα μέσα στη δεκαετία του 2000 η συγκεκριμένη αγορά από τα 900 δισ. δολάρια να φθάσει στα 30 τρισ. δολάρια. Σήμερα δηλαδή έχουν μπει στοιχήματα κατάρρευσης κρατών και επιχειρήσεων ύψους 30 τρισ. δολαρίων.Φυσικά τα CDS - credit default swaps - αποτελούν μόνο ένα τμήμα της τεράστιας αγοράς χρηματιστηριακών παραγώγων που οι επιεικείς μετρήσεις τα θέλουν συνολικά στα 450 τρισ. δολάρια και οι ακραίες στα 791 τρισ. δολάρια με κυριότερους παίχτες την Goldman Sachs και την JPMorgan.Εμμέσως φυσικά δίνεται απάντηση και στο ερώτημα γιατί η αμερικανική κυβέρνηση έκανε ό,τι περνούσε από το χέρι της για να διασώσει τον ασφαλιστικό κολοσσό AIG, ο οποίος είχε έκθεση σε CDS περί τα 14 δισ. δολάρια.Εάν κατάρρεε η AIG μία σειρά από παίχτες κυρίως αμερικανικές και ευρωπαϊκές τράπεζες δεν θα έπαιρναν τα χρήματά τους και θα έμπαιναν σε περιπέτειες επιβίωσης.Οταν το παγκόσμιο ΑΕΠ, δηλαδή η ετήσια παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών που πραγματοποιείται με ιδρώτα και κόπο φθάνει τα 54,8 τρισ. δολάρια γιατί πρέπει να επιτρέπεται η διόγκωση της χρηματιστηριακής οικονομίας σε μεγέθη 15 φορές υψηλοτέρα του παγκοσμίου ΑΕΠ;Οσο η χρηματιστηριακή οικονομία απομακρύνεται από την πραγματική τόσο το μεταξύ τους άνοιγμα αποκτά αβυσσαλέες διαστάσεις και τόσο μεγαλύτερες είναι οι απώλειες σε περιόδους κρίσεων.Οσο οι παρασιτικές δραστηριότητες δημιουργούν προσκόμματα στην πραγματική οικονομία τόσο γεννάται επιτακτικά η ανάγκη για τον περιορισμό τους, για να μην ισχυρισθούμε για την κατάργησή τους.Σε τι ωφελεί τον παραγωγικό τομέα μιας οικονομίας το στοίχημα που τίθεται για την ενδεχομένη καταστροφή του;Τι κερδίζει ο απλός εργαζόμενος από τις ακραίες, απερίσκεπτες και ριψοκίνδυνες συναλλαγές ορισμένων άπληστων γιάπηδων;Σε τελική ανάλυση η δραστηριότητα των χρηματιστηριακών παραγώγων σε τι βοηθά την πραγματική οικονομία;Η άποψη ότι τα χρηματοοικονομικά παράγωγα είναι χρηματοπιστωτικά μέσα επαγγελματικής χρήσης είναι εκ του πονηρού, εάν το 80% αυτών δεν υπόκεινται σε κανένα έλεγχο.Στην ουσία ή ελέγχουμε τα παράγωγα ή τα καταργούμε αφού η ασυδοσία, όπως έδειξε το πρόσφατο παρελθόν, μόνο δεινά προκαλεί.Για παράδειγμα σε τι ωφελεί μια χρηματιστηριακή αγορά η πρακτική του short selling (πωλήσεις τίτλων που δεν διαθέτει ο πωλητής) και ειδικότερα κατά τις χρονικές περιόδους που οι μετοχικές αξίες παλεύουν με την πλήρη απαξίωσή τους;Τίποτα απολύτως.Πρέπει επομένως να τεθούν όρια, όπως η επαναφορά του κανόνα uptick που καθιερώθηκε το 1929 και απαγόρευε το short selling αν η τελευταία πώληση μιας μετοχής έγινε σε τιμή χαμηλότερη της προηγουμένης και καταργήθηκε το 2007.Κατά την προσωπική μας άποψη το short selling πρέπει να απαγορεύεται σε περιόδους όπου το πραγματικό ΑΕΠ της χώρας που βρίσκεται η χρηματιστηριακή αγορά έχει αρνητικό πρόσημο.Στην Ελλάδα γιατί αυτή τη στιγμή πρέπει να επιτρέπετε και να μην συνεχισθεί η απαγόρευσή του όπως κατά την περίοδο φθινόπωρο 2008 - άνοιξη 2009;Η χώρα βρίσκεται σε ύφεση και το Χρηματιστήριο απαξιώνεται καθημερινά με πτώση των μετοχών και με αποχώρηση εταιρειών.Σε τι χρησιμεύει το short selling στην προσπάθεια που κάνει η χώρα για να επιστρέψει στη δημοσιονομική ορθοδοξία;Τίποτα απολύτως.Πρέπει κάποτε να βρεθεί το θάρρος και να ορθωθεί ανάστημα σε καθετί αντιπαραγωγικό για να μην ισχυρισθούμε παρασιτικό.Οταν ο απλός φορολογούμενος περνά σκληρές ημέρες, όταν η ανεργία διογκώνεται τότε δεν υπάρχουν δικαιολογίες για ευθυνόφοβες συμπεριφορές έναντι των κερδοσκόπων.Κανόνες πρέπει να θεσπισθούν και για την υπερδιόγκωση των πιστωτικών οργανισμών.Στις ΗΠΑ που εντοπίζεται κυρίως το πρόβλημα παρ' ότι υπάρχουν 8.000 τραπεζικά ιδρύματα, τα τέσσερα μεγαλύτερα ελέγχουν το 35% των καταθέσεων - 2009 - όταν το αντίστοιχο ποσοστό ήταν το 1998 μόλις 5%.Η συγκέντρωση είναι ακόμη μεγαλύτερη όταν αναφερόμαστε σε χρηματιστηριακές πράξεις και επενδυτικές εργασίες.Η συγκέντρωση έγινε ακόμη μεγαλύτερη κατά την περίοδο της κρίσης, που ενώ η ρητορεία του προέδρου Ομπάμα θέλει στο μέλλον να μην γίνει ξανά ο φορολογούμενος όμηρος μια τράπεζας που θεωρείται πολύ μεγάλη για να αφεθεί να καταρρεύσει, η πραγματικότητα είναι διαφορετική.H JPMorgan Chase πήρε την Bear Stearns και τη Washington Mutual, η Bank of America εξαγόρασε τη Merrill Lynch και η Welles Fargo τη Wachonia.Υπάρχει επομένως απόσταση από τη ρητορεία και τις προθέσεις με τη ζώσα πραγματικότητα. Υπάρχουν ενδοιασμοί εάν τελικά το δόγμα Βόλκερ για διαχωρισμό των τραπεζικών εργασιών σε επενδυτικές και εμπορικές θα υλοποιηθεί.Υπάρχει γενικότερα η πεποίθηση που θέλει πολλά λόγια και λίγες έως μηδενικές πράξεις.Υπάρχει ειδικότερα η πεποίθηση που θέλει το μόνο συμπέρασμα που εξάγει η πρόσφατη κρίση να είναι ότι το κόστος, το οποιαδήποτε κόστος να το επωμίζονται μόνο οι φορολογούμενοι, μόνο οι απλοί και ανυποψίαστοι πολίτες .

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 10-4-2010)

Η επενδυτική άπνοια στην Ελλάδα.
Του ΣΑΡ.ΛΕΚΚΑ

Βλέποντας το ισοζύγιο χρηματοοικονομικών συναλλαγών εύκολα διαπιστώνουμε ότι αναφορικά με τις άμεσες παραγωγικές επενδύσεις ξένων κεφαλαίων στην Ελλάδα, η παρατεταμένη χρονικά επενδυτική άπνοια συνεχίσθηκε και το 2009।Πράγμα φυσιολογικό εάν αναλογισθούμε ότι το 2009 ήταν έτος που η διεθνής χρηματοοικονομική κρίση χτύπησε για τα καλά ολόκληρο τον κόσμο।Το 2009 οι άμεσες ξένες επενδύσεις έφθασαν τα 2,4 δισ। ευρώ έναντι 3,1 δισ। ευρώ του 2008 και έναντι 1,5 δισ। ευρώ του 2007। Δεν θα σταθούμε μόνο στο γεγονός της μείωσής τους κατά 22,6% έναντι του 2008, αλλά στο γεγονός ότι ακόμη και αυτά τα ισχνά 2,4 δισ। ευρώ αφορούν συμμετοχή ξένων κεφαλαίων σε μετοχικά κεφάλαια του ΟΤΕ και της Εμπορικής Τράπεζας। Στην ουσία επομένως δεν ομιλούμε ούτε για νέες επενδύσεις ούτε φυσικά για επενδύσεις με προοπτική την αύξηση των θέσεων εργασίας.

Βλέποντας επομένως την παρατεταμένη χρονικά άπνοια το βασικό ερώτημα που τίθεται είναι πώς θα στηριχθεί το νέο αναπτυξιακό μοντέλο που περιγράφεται στο Πρόγραμμα Σταθερότητας και Ανάπτυξης 2010-2013 και το οποίο σαφέστατα αναφέρει ότι το υπόβαθρο του νέου μοντέλου ανάπτυξης θα στηριχθεί στις εξαγωγές και τις επενδύσεις।Θα αφήσουμε τον τομέα των εξαγωγών στην άκρη διότι με δεδομένη την παραγωγικότητά μας και δεδομένο το κόστος παραγωγής, η στήριξη των αναπτυξιακών προοπτικών βασιζόμενη στον τομέα των εξαγωγών στην παρούσα φάση θεωρείται ουτοπική।Σε ό,τι αφορά τις επενδύσεις πρέπει να αναρωτηθούμε μεγαλοφώνως ποιοι επενδύουν, ποιοι μπορούν υπό τις παρούσες εγχώριες και διεθνείς συγκυρίες να επενδύσουν στη χώρα μας και κυρίως ποιοι μπορούν να στηρίξουν το υπόβαθρο «επενδύσεις», δηλαδή τον δεύτερο μετά τις εξαγωγές πυλώνα της νέας αναπτυξιακής φιλοσοφίας।Σε θεωρητικό επίπεδο τα επενδυτικά κεφάλαια μπορούν να προέλθουν από τέσσερις πηγές।Από την Ευρωπαϊκή Ενωση, από το ελληνικό Δημόσιο, από τον ιδιωτικό τομέα και τέλος από τη συνεργασία ιδιωτικού με τον κρατικό τομέα।Από την Ευρωπαϊκή Ενωση κυρίως μέσω του ΕΣΠΑ 2007-2013 το οποίο μετά 3 χρόνια ενεργοποίησής του καταγράφει ποσοστά απορρόφησης της τάξεως του 3,6%।Από το ελληνικό Δημόσιο μέσω του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων και μέσω του ΤΕΜΠΜΕ, του Αναπτυξιακού Νόμου και του σχεδιαζόμενου νέου αναπτυξιακού ταμείου।Από τον ιδιωτικό τομέα ο οποίος αφορά εγχώρια και ξένα κεφάλαια και τέλος από τις Συμπράξεις (ΣΔΙΤ) του Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα।Και οι τέσσερις πηγές για τη στήριξη των επενδύσεων υπό τις παρούσες συνθήκες θα τις χαρακτηρίζαμε επιεικώς προβληματικές।Το ελληνικό Δημόσιο έχει τεράστια δημοσιονομικά προβλήματα, ενώ η πίεση για επιστροφή στη δημοσιονομική ορθοδοξία περνά μέσα από την περιστολή των δαπανών।Στα τελευταία έκτακτα μέτρα περιλαμβάνεται η μείωση του ΠΔΕ κατά 500 εκατ। ευρώ।Από την στιγμή που το ελληνικό Δημόσιο δυσκολεύεται να αναχρηματοδοτήσει τα χρέη του, οι δυνατότητες χρηματοδότησης επενδυτικών πρωτοβουλιών είναι μικρές।Γίνονται ακόμη μικρότερες όταν η επιλογή προσώπων που θα προωθήσουν τα επενδυτικά μέσα, όπως οι περιφερειάρχες, γίνονται με κομματικές προδιαγραφές। Γίνονται ακόμη μικρότερες από την καθυστέρηση επανασχεδιασμού του Αναπτυξιακού Νόμου ή από την καθυστέρηση δημιουργίας νέου αναπτυξιακού ταμείου।Από την πλευρά του ιδιωτικού τομέα η κατάσταση δεν είναι καλύτερη.Η συρρίκνωση των δραστηριοτήτων, οι δυσκολίες στην άντληση κεφαλαίων, η απαισιοδοξία για το αύριο, όπως είναι φυσικό, αναβάλλουν κάθε επενδυτική προοπτική.Ποιος να επενδύσει όταν η παραγωγή του μειώνεται, όταν οι πωλήσεις του μηδενίζονται, όταν η φορολογική του επιβάρυνση μέσω της έμμεσης φορολογίας αυξάνεται;O ιδιωτικός τομέας περνά δύσκολες στιγμές γι’ αυτό και αρκετές συμπράξεις (ΣΔΙΤ) με τον δημόσιο τομέα για την κατασκευή έργων υποδομής αναθεωρούνται για να μην ισχυρισθούμε ότι αναβάλλονται οριστικά.Η αδυναμία επομένως του εγχωρίου κεφαλαίου σε συνδυασμό με την επενδυτική άπνοια του διεθνούς κεφαλαίου αναφορικά με τη χώρα μας προδικάζει για το άμεσο μέλλον καταστάσεις αποεπένδυσης.Αυτό είναι οφθαλμοφανές πλέον, εκείνο που κάνει εντύπωση είναι εφόσον και ο δεύτερος πυλώνας του νέου αναπτυξιακού μοντέλου δεν προβλέπεται να λειτουργήσει ως προωθητική μηχανή στο ορατό μέλλον γιατί δεν επιχειρείται η εφαρμογή και η υλοποίηση υποσχέσεων που είναι ανέξοδες.Συγκεκριμένα γιατί δεν προωθείται η απελευθέρωση των κλειστών επαγγελμάτων, το άνοιγμα των αγορών, η ενίσχυση της διαφάνειας και της λογοδοσίας, η προώθηση μεταρρυθμίσεων για την απλοποίηση επενδυτικών σχεδίων και τα μέτρα βελτίωσης της ποιότητας των δημόσιων οικονομικών.Εάν η απουσία κεφαλαίων αδρανοποιεί συγκεκριμένα μέσα ανάπτυξης τι είναι αυτό που αδρανοποιεί μεταρρυθμιστικές ή θεσμικές μεταβολές που θα τονώσουν τις αναπτυξιακές δομές εντελώς ανέξοδα; Τι είναι;Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος .

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 7/4/2010)

Κατ' επίφαση η αλλαγή αναπτυξιακού μοντέλου
Του Σαράντου Λέκκα

Τα δεδομένα του χθες, του σήμερα αλλά και οι προοπτικές του αύριο δείχνουν ότι η υφεσιακή κατάσταση της ελληνικής οικονομίας θα έχει βάθος και διάρκεια.Το χθες δείχνει ότι η ύφεση που έγινε συνείδηση στη χώρα μας το 2009 δεν θα είναι απλά μια παράπλευρη συνέπεια της διεθνούς χρηματοπιστωτικής κρίσης, αλλά κάτι πιο οδυνηρό.Το σήμερα δείχνει ότι η ύφεση για το 2010 θα είναι μεγαλύτερη και ισχυρότερη από τις προβλέψεις του Προγράμματος Σταθερότητας και Ανάπτυξης 2010-2013.Οι προβλέψεις του προγράμματος θέλουν τον ρυθμό ανάπτυξης για το 2010 στο -0,3 σε ό,τι αφορά το βασικό σενάριο και -0,8 σε ό,τι αφορά το εναλλακτικό.Και τα δύο αυτά σενάρια βρίσκονται στον αέρα με την Τράπεζα της Ελλάδος να θεωρεί ως πιο πιθανό τη μείωση του ΑΕΠ κατά 2% όπως το περιγράφει στην έκθεσή της για τη νομισματική πολιτική.Το αύριο εάν λάβουμε υπόψη προβλέψεις εγχωρίων (ΣΕΒ) αλλά και διεθνών οργανισμών (Deutsche Bank) για τα ποσοστά ανάπτυξης της χώρας μας μέχρι και το 2012 θα κινηθούν σε αρνητικούς ρυθμούς με ταυτόχρονη αύξηση της ανεργίας.Εάν λάβουμε υπόψη αυτά τα δεδομένα ακόμη και στην ευνοϊκή τους μορφή τότε εύκολα συνάγουμε το συμπέρασμα ότι η ύφεση της ελληνικής οικονομίας όχι μόνο επιδερμική δεν θα είναι, αλλά θα αφήσει ανεξίτηλα τις επιπτώσεις της στην ελληνική κοινωνία.Μέχρι και πριν από την κρίση, δηλαδή μέχρι και το 2008 το μοντέλο ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας ήταν βασισμένο στην κατανάλωση, στην επέκταση της ζήτησης μέσω τραπεζικών πιστώσεων και φυσικά από την πλευρά του κράτους μέσω της δημιουργίας ελλειμμάτων.Κατά τη δεκαετία του 2000 το εύκολο χρήμα που δημιούργησε η πολιτική των χαμηλών επιτοκίων εκτράχυνε τις καταναλωτικές συνήθειες, με αποτέλεσμα όταν κατά τη διάρκεια της μεγαλύτερης από το 1930 χρηματοπιστωτικής κρίσης οι συνθήκες μεταβλήθηκαν, τα προβλήματα διογκώθηκαν και τα αδιέξοδα δημιούργησαν ασφυκτικές καταστάσεις.Κράτος και ιδιώτες διαπίστωσαν ότι μια εποχή είχε τελειώσει με τον χειρότερο τρόπο.Το κράτος με τα ελλείμματα και το τεράστιο χρέος των 300 δισ. ευρώ βρέθηκε αντιμέτωπο με τους πιστωτές του, οι οποίοι κάνουν το αυτονόητο, ζητούν εγγυήσεις για την επιστροφή των κεφαλαίων που δανείζουν.Το βέβαιο είναι ότι πολιτικοί λόγοι επέβαλαν τη διόγκωση του ποσοστού ελλείμματος του 2009, αφού οι πηγές των ελλειμμάτων δεν αμφισβητούνται από κανένα και εξ αυτής της διόγκωσης τα αντανακλαστικά των δανειστών ερεθίστηκαν υπέρμετρα με τα επακόλουθα που όλοι μας γνωρίζουμε.Η επιστροφή στη δημοσιονομική ορθοδοξία στη βάση αυτή ήταν όχι μονόδρομος, όπως ισχυρίζονται ορισμένοι, αλλά επιλογή εθνικής σημασίας.Οι ιδιώτες από την άλλη, έχοντας την περίοδο των παχιών αγελάδων δημιουργήσει υποχρεώσεις μακράν των εισοδηματικών τους υπόβαθρων, βρέθηκαν προ δυσάρεστων εκπλήξεων.Η περιοριστική εισοδηματική πολιτική, η αύξηση της φορολογικής επιβάρυνσης, η μείωση της απασχόλησης άλλαξαν τα δεδομένα, με συνέπεια τη μη ομαλή αποπληρωμή των υποχρεώσεών τους.Από όλα τα παραπάνω γίνεται αντιληπτό ότι η δημοσιονομική επιστροφή σε δεδομένα που είναι αποδεκτά από την Ευρωπαϊκή Ενωση και τις αγορές περνά μέσα από συσταλτικές πολιτικές με κυρίως θύματα τα φυσικά και τα νομικά πρόσωπα.Εφόσον η αναπτυξιακή δομή της χώρας στηρίζεται κατά τα 2/3 στην κατανάλωση, τότε η περιστολή της είναι λογικό και επόμενο να οδηγήσει στην ύφεση και την υποαπασχόληση την ελληνική οικονομία.Οσο σκληρότερα είναι τα μέτρα τόσο από την πλευρά των δαπανών όσο και από την πλευρά των εσόδων τόσο βαθύτερη θα είναι η ύφεση της οικονομίας.Μέχρι τώρα και στη βάση της προοπτικής μείωσης του ελλείμματος κατά 4 ποσοστιαίες μονάδες, στο 8,7 % για το 2010 έναντι 12,7% του 2009 τα μέτρα που έχουν ληφθεί είναι της τάξεως των 14.177 εκατ. ευρώ (9.377 εκατ. ευρώ με τον προϋπολογισμό του 2010 και 4.800 εκατ. ευρώ με τα έκτακτα μέτρα του Μαρτίου 2010). Αυτά τα χρήματα στην ουσία θα απουσιάσουν από την κατανάλωση, αυτά τα χρήματα θα περιορίσουν το ΑΕΠ.Ορισμένοι, κάνοντας την ανάγκη φιλότιμο, ομιλούν για νέο αναπτυξιακό υπόβαθρο το οποίο να στηρίζεται στις επενδύσεις και τις εξαγωγές.Στην ουσία αναφέρονται σε ευσεβείς πόθους μιας και η μετάβαση από το ένα μοντέλο ανάπτυξης (μέσω κατανάλωσης) στο άλλο (μέσω επενδύσεων και υψηλής ανταγωνιστικότητας) απαιτεί πέρα από τον παράγοντα χρόνο, που σε κάθε περίπτωση είναι σε βάθος δεκαετίας και αλλαγή νοοτροπίας, η οποία απαιτεί ακόμη μεγαλύτερο χρόνο.Γίνεται επομένως αντιληπτό ότι διαφημίζεται η αλλαγή μοντέλου ανάπτυξης χωρίς ως χώρα, ως επιχείρηση, ως πρόσωπα να έχουμε δρομολογήσει ανάλογες δομές.Είναι ευδιάκριτη η μετατροπή της ανάγκης σε φιλότιμο δεδομένης της απουσίας ύλης για την τήρηση της κατανάλωσης σε επίπεδα προηγούμενων δεκαετιών.Το Δημόσιο δεν βρίσκει εύκολα χρηματοδότες, ενώ φυσικά και νομικά πρόσωπα υπό καθεστώς αβεβαιότητας ούτε δανείζονται, ούτε καταναλώνουν, ούτε επενδύουν.Η πιστωτική επέκταση συνεπεία απουσίας ζήτησης και αξιόχρεων πελατών κινήθηκε σε επίπεδα του 4% το 2009 έναντι 16% του 2008, ενώ για το 2010 πολλοί ισχυρίζονται ότι η πιστωτική επέκταση ενδέχεται να είναι αρνητική.Η απλή λογική θέλει η ύφεση που μαστίζει την ελληνική οικονομία να έχει διάρκεια και σημαντικές απώλειες με λουκέτα και υψηλή ανεργία.Η απλή λογική θέλει την προσγείωση της οικονομίας σε χαμηλότερα επίπεδα παραγωγής, απασχόλησης, επενδύσεων και κυρίως συνολικής ζήτησης.Η απλή λογική θέλει πριν από την κατάργηση μιας επενδυτικής φόρμουλας να υπάρχει έτοιμο το υπόβαθρο της επόμενης, διαφορετικά το κενό που θα υπάρξει θα οδηγήσει την οικονομία σε βαθύτερη ύφεση και υπολειτουργία.Η απλή λογική δείχνει τον δρόμο, δείχνει την έξοδο αρκεί τα αυτονόητα να μην χρειάζονται διευκρινίσεις και χρονοβόρες διαβουλεύσεις για να υιοθετηθούν ως λύσεις αντιμετώπισης των προβλημάτων που υφίστανται και ταλαιπωρούν τις παραγωγικές δυνάμεις της χώρας.

Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 28/3/2010)