Οταν η χρηματιστηριακή οικονομία απομακρύνεται από την πραγματική .

Του ΣΑΡ.ΛΕΚΚΑ, οικονομολόγου.

Η ανεργία, η καταστροφή του παραγωγικού υπόβαθρου, η αδρανοποίηση μέρος της παραγωγικής μηχανής καθώς και η αποδιοργάνωση των μηχανισμών ζήτησης ως συνέπεια των επιπτώσεων της χρηματοοικονομικής κρίσης θα συνεχίσουν για ορισμένα ακόμη χρόνια να ταλανίζουν την παγκόσμια οικονομία।Το ερώτημα είναι γιατί πρέπει οι κερδοσκοπικοί μηχανισμοί και τα ευφάνταστα επενδυτικά παράγωγα εφόσον θεωρούνται πλέον ως μέσα μαζικής καταστροφής, να παραμένουν ως εργαλεία ασυδοσίας και ως όργανα ικανοποίησης της απληστίας। Γιατί πρέπει ο απλός φορολογούμενος, που ήδη έχει πληρώσει αρκετά για την επιβίωση των χρηματοοικονομικών οργανισμών που δημιούργησαν την κρίση, να βρίσκεται υπό τη διαρκεί απειλή της επανάληψης μιας τέτοιας ή μεγαλύτερης κρίσης; Πολλοί από τους μηχανισμούς κερδοσκοπίας δημιουργήθηκαν για να παρακάμψουν τους ελεγκτικούς μηχανισμούς και τα θεσμοθετημένα πλαίσια λειτουργίας των αγορών.Τα CDS - credit default swaps - της περιβόητης αγοράς συμβολαίων αντιστάθμισης κινδύνων, δηλαδή συμβολαίων που καλύπτουν τον αγοραστή χρέους σε περίπτωση αθέτησης πληρωμών ή χρεοκοπίας, δεν ξεκίνησαν ως μέσα κάλυψης, αλλά ως μέσο παράκαμψης της υποχρέωσης των τραπεζών να κρατούν αποθεματικά για τα δάνεια που χορηγούν ώστε να αυτοπροστατεύονται σε περίπτωση μη ομαλής αποπληρωμής τους.Η JPMogran στα μέσα της δεκαετίας του '90 τα σχεδίασε και φυσικά τα επέβαλε με την βοήθεια του Κογκρέσου. Αποτέλεσμα από μέσο παράκαμψης των υποχρεώσεων των τραπεζών με κάλυμμα την υποτιθεμένη ασφάλιση του αγοραστή χρέους σε περίπτωση αθέτησης πληρωμών ή χρεοκοπίας επιχειρήσεων ή κρατών με την ανοχή της πολιτείας και των εντεταλμένων οργάνων της, τα συγκεκριμένα προϊόντα μετετράπηκαν σε στοιχήματα, σε τζόγο χωρίς μάλιστα και εδώ είναι το ευτράπελο, ο κάτοχος της ασφάλειας να έχει υποχρέωση κατοχής του υποκειμένου ασφάλισης. Δηλαδή, με απλά λόγια, κάποιος που έχει την ασφαλιστική κάλυψη του σπιτιού του γείτονά του τι θα επιδιώκει από το απλούστατο να καταστραφεί το σπίτι του γείτονα για να αντλήσει τα οφέλη της ασφάλειας.Αυτό γίνονταν με μετοχές, με ομόλογα, με χρέη κρατών και επιχειρήσεων και με οτιδήποτε άλλο μπορεί να φανταστεί ο καθένας μας. Αποτέλεσμα μέσα στη δεκαετία του 2000 η συγκεκριμένη αγορά από τα 900 δισ. δολάρια να φθάσει στα 30 τρισ. δολάρια. Σήμερα δηλαδή έχουν μπει στοιχήματα κατάρρευσης κρατών και επιχειρήσεων ύψους 30 τρισ. δολαρίων.Φυσικά τα CDS - credit default swaps - αποτελούν μόνο ένα τμήμα της τεράστιας αγοράς χρηματιστηριακών παραγώγων που οι επιεικείς μετρήσεις τα θέλουν συνολικά στα 450 τρισ. δολάρια και οι ακραίες στα 791 τρισ. δολάρια με κυριότερους παίχτες την Goldman Sachs και την JPMorgan.Εμμέσως φυσικά δίνεται απάντηση και στο ερώτημα γιατί η αμερικανική κυβέρνηση έκανε ό,τι περνούσε από το χέρι της για να διασώσει τον ασφαλιστικό κολοσσό AIG, ο οποίος είχε έκθεση σε CDS περί τα 14 δισ. δολάρια.Εάν κατάρρεε η AIG μία σειρά από παίχτες κυρίως αμερικανικές και ευρωπαϊκές τράπεζες δεν θα έπαιρναν τα χρήματά τους και θα έμπαιναν σε περιπέτειες επιβίωσης.Οταν το παγκόσμιο ΑΕΠ, δηλαδή η ετήσια παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών που πραγματοποιείται με ιδρώτα και κόπο φθάνει τα 54,8 τρισ. δολάρια γιατί πρέπει να επιτρέπεται η διόγκωση της χρηματιστηριακής οικονομίας σε μεγέθη 15 φορές υψηλοτέρα του παγκοσμίου ΑΕΠ;Οσο η χρηματιστηριακή οικονομία απομακρύνεται από την πραγματική τόσο το μεταξύ τους άνοιγμα αποκτά αβυσσαλέες διαστάσεις και τόσο μεγαλύτερες είναι οι απώλειες σε περιόδους κρίσεων.Οσο οι παρασιτικές δραστηριότητες δημιουργούν προσκόμματα στην πραγματική οικονομία τόσο γεννάται επιτακτικά η ανάγκη για τον περιορισμό τους, για να μην ισχυρισθούμε για την κατάργησή τους.Σε τι ωφελεί τον παραγωγικό τομέα μιας οικονομίας το στοίχημα που τίθεται για την ενδεχομένη καταστροφή του;Τι κερδίζει ο απλός εργαζόμενος από τις ακραίες, απερίσκεπτες και ριψοκίνδυνες συναλλαγές ορισμένων άπληστων γιάπηδων;Σε τελική ανάλυση η δραστηριότητα των χρηματιστηριακών παραγώγων σε τι βοηθά την πραγματική οικονομία;Η άποψη ότι τα χρηματοοικονομικά παράγωγα είναι χρηματοπιστωτικά μέσα επαγγελματικής χρήσης είναι εκ του πονηρού, εάν το 80% αυτών δεν υπόκεινται σε κανένα έλεγχο.Στην ουσία ή ελέγχουμε τα παράγωγα ή τα καταργούμε αφού η ασυδοσία, όπως έδειξε το πρόσφατο παρελθόν, μόνο δεινά προκαλεί.Για παράδειγμα σε τι ωφελεί μια χρηματιστηριακή αγορά η πρακτική του short selling (πωλήσεις τίτλων που δεν διαθέτει ο πωλητής) και ειδικότερα κατά τις χρονικές περιόδους που οι μετοχικές αξίες παλεύουν με την πλήρη απαξίωσή τους;Τίποτα απολύτως.Πρέπει επομένως να τεθούν όρια, όπως η επαναφορά του κανόνα uptick που καθιερώθηκε το 1929 και απαγόρευε το short selling αν η τελευταία πώληση μιας μετοχής έγινε σε τιμή χαμηλότερη της προηγουμένης και καταργήθηκε το 2007.Κατά την προσωπική μας άποψη το short selling πρέπει να απαγορεύεται σε περιόδους όπου το πραγματικό ΑΕΠ της χώρας που βρίσκεται η χρηματιστηριακή αγορά έχει αρνητικό πρόσημο.Στην Ελλάδα γιατί αυτή τη στιγμή πρέπει να επιτρέπετε και να μην συνεχισθεί η απαγόρευσή του όπως κατά την περίοδο φθινόπωρο 2008 - άνοιξη 2009;Η χώρα βρίσκεται σε ύφεση και το Χρηματιστήριο απαξιώνεται καθημερινά με πτώση των μετοχών και με αποχώρηση εταιρειών.Σε τι χρησιμεύει το short selling στην προσπάθεια που κάνει η χώρα για να επιστρέψει στη δημοσιονομική ορθοδοξία;Τίποτα απολύτως.Πρέπει κάποτε να βρεθεί το θάρρος και να ορθωθεί ανάστημα σε καθετί αντιπαραγωγικό για να μην ισχυρισθούμε παρασιτικό.Οταν ο απλός φορολογούμενος περνά σκληρές ημέρες, όταν η ανεργία διογκώνεται τότε δεν υπάρχουν δικαιολογίες για ευθυνόφοβες συμπεριφορές έναντι των κερδοσκόπων.Κανόνες πρέπει να θεσπισθούν και για την υπερδιόγκωση των πιστωτικών οργανισμών.Στις ΗΠΑ που εντοπίζεται κυρίως το πρόβλημα παρ' ότι υπάρχουν 8.000 τραπεζικά ιδρύματα, τα τέσσερα μεγαλύτερα ελέγχουν το 35% των καταθέσεων - 2009 - όταν το αντίστοιχο ποσοστό ήταν το 1998 μόλις 5%.Η συγκέντρωση είναι ακόμη μεγαλύτερη όταν αναφερόμαστε σε χρηματιστηριακές πράξεις και επενδυτικές εργασίες.Η συγκέντρωση έγινε ακόμη μεγαλύτερη κατά την περίοδο της κρίσης, που ενώ η ρητορεία του προέδρου Ομπάμα θέλει στο μέλλον να μην γίνει ξανά ο φορολογούμενος όμηρος μια τράπεζας που θεωρείται πολύ μεγάλη για να αφεθεί να καταρρεύσει, η πραγματικότητα είναι διαφορετική.H JPMorgan Chase πήρε την Bear Stearns και τη Washington Mutual, η Bank of America εξαγόρασε τη Merrill Lynch και η Welles Fargo τη Wachonia.Υπάρχει επομένως απόσταση από τη ρητορεία και τις προθέσεις με τη ζώσα πραγματικότητα. Υπάρχουν ενδοιασμοί εάν τελικά το δόγμα Βόλκερ για διαχωρισμό των τραπεζικών εργασιών σε επενδυτικές και εμπορικές θα υλοποιηθεί.Υπάρχει γενικότερα η πεποίθηση που θέλει πολλά λόγια και λίγες έως μηδενικές πράξεις.Υπάρχει ειδικότερα η πεποίθηση που θέλει το μόνο συμπέρασμα που εξάγει η πρόσφατη κρίση να είναι ότι το κόστος, το οποιαδήποτε κόστος να το επωμίζονται μόνο οι φορολογούμενοι, μόνο οι απλοί και ανυποψίαστοι πολίτες .

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 10-4-2010)