Τα διδάγματα της ιαπωνικής οικονομίας
ΤΟΥ ΣΑΡ. ΛΕΚΚΑ

Το παρελθόν πάντα διδάσκει γι’ αυτό και η αναδρομή σε πρόσφατα οικονομικά γεγονότα πολλές φορές δίνει λύσεις αλλά και απαντήσεις σε πλήθος θεμάτων που απαιτούν οι νέες συγκυρίες και συγκεκριμένα η μεγαλύτερη από το 1929 χρηματοπιστωτική και δημοσιονομική κρίση.Η περίπτωση της Ιαπωνίας, η οποία κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1980 χαρακτηρίζονταν ως οικονομικό θαύμα, χρήζει ιδιαίτερης προσοχής.Με κεντρικό άξονα το φθηνό γεν, οι Ιάπωνες είχαν κατά τη δεκαετία του ΄80 κατακλύσει ολόκληρο τον κόσμο με προϊόντα τους σε σημείο που είχαν ξεσηκώσει θύελλες διαμαρτυριών από τους παραγωγούς άλλων κρατών .Η υποχώρηση του ιαπωνικού νομίσματος δεν μπορούσε να συνεχισθεί άλλο, αφού έπληττε τις παραγωγικές μηχανές των δυτικών οικονομιών, κάτι ανάλογο που συμβαίνει σήμερα με το κινεζικό γουάν, έτσι κάτι έπρεπε να γίνει.Οι πιέσεις για αναστροφή της εξωτερικής αξίας του γεν οδήγησαν τον Σεπτέμβριο του 1985 στην πασίγνωστη συμφωνία της Πλάζα.Στο ομώνυμο ξενοδοχείο του Μανχάταν αποφασίσθηκε από τις ισχυρές οικονομικές δυνάμεις του πλανήτη η αλλαγή της ισοτιμίας του γεν.Πράγματι, από τα επίπεδα των 259 γεν ανά δολάριο που βρισκόταν το γεν πριν τη συμφωνία, βρέθηκε λίγους μήνες αργότερα στα επίπεδα των 150 γεν ανά δολάριο καταγράφοντας μία ενίσχυση της τάξεως του 73% περίπου.Η κεντρική τράπεζα της Ιαπωνίας θέλοντας να συμψηφίσει τις αναπτυξιακές απώλειες από την ενίσχυση του γεν μείωσε τα επιτόκια από τον Ιανουάριο του 1986 και μέχρι τον Φεβρουάριο του 1987 από το 5% στο 2,5%, με αποτέλεσμα όμως τη δημιουργία υπόβαθρων αύξησης των τιμών σε μετοχές και ακίνητα.Το χρηματιστήριο απογειώθηκε, αφού μόνο το 8μηνο Ιανουάριος - Αύγουστος 1986 ο δείκτης Nikkei-225 παρουσίασε άνοδο της τάξεως του 40%.Οι τιμές των ακινήτων πολλαπλασιάστηκαν, ενώ οι τράπεζες έδιναν δάνεια καλυπτόμενες από τις συνεχείς αυξήσεις των περιουσιακών στοιχείων.Ο φαύλος κύκλος της αύξησης των τιμών των ακινήτων, της χορήγησης δανείων, της απόκτησης ακινήτων από τα προϊόντα των δανείων, της αύξησης των μετοχικών αξιών και τέλος των λογιστικών υπεραξιών οδήγησε σε φαινόμενα αύξησης της κατανάλωσης και γενικώς συμπεριφορών που άπτονται του νεοπλουτισμού. Το φαινόμενο του πλούτου δημιουργούσε συνθήκες φούσκας. Στα τέλη Δεκεμβρίου 1989 ο δείκτης Nikkei-225 έφθασε στα επίπεδα των 38.915,87 μονάδων (έμελλε να καταγραφεί ως το ανώτατο ιστορικά επίπεδό του) παρουσιάζοντας σωρευτική άνοδο καθ’ όλη τη δεκαετία του ΄80 της τάξεως του 500%.Η κεντρική τράπεζα της Ιαπωνίας επενέβη αρχίζοντας να αυξάνει τα επιτόκιά της κατά την περίοδο 1989-1990, οδηγώντας τα με πέντε κινήσεις στο 6%.Η αυστηρότητα που επέδειξε οδήγησε την κατανάλωση σε άμεση πτώση, τις τιμές των ακινήτων σε κατάρρευση, τις μετοχικές αξίες σε απαξίωση, τις τράπεζες σε αδιέξοδα και πτωχεύσεις.Με την ισοτιμία στα επίπεδα των 79,75 γεν ανά δολάριο (19 Απριλίου 1995) και με την κατανάλωση σε απογοητευτικά επίπεδα η κεντρική τράπεζα δεν είχε πολλά περιθώρια παρά να αλλάξει επιτοκιακή πολιτική.Το 1991 οδήγησε τα επιτόκια στα επίπεδα του 4,5%, το 1992 στο 3,25%, το 1994 στο 1,75%, το 1995 στο 0,5%, το 1998 στο 0,25% και το 2001στο 0,10%.Ο μηδενισμός των επιτοκίων δεν έβγαλε την ιαπωνική οικονομία από το τέλμα της.Ούτε τα δημοσιονομικά και φορολογικά προγράμματα, αρκετών τρισεκατομμυρίων γεν, που από το 1992 και έως το 2001 έβαλε σε εφαρμογή η ιαπωνική κυβέρνηση. Οι πτωχεύσεις συνεχίζονταν, τα προβλήματα στον τραπεζικό τομέα από τα επισφαλή δάνεια παρά τις διαγραφές δεν επουλωθήκαν, ο αποπληθωρισμός παρέμενε η αχίλλειος πτέρνα της οικονομίας.Ο δείκτης Nikkei -225 τον Μάρτιο του 2003 βρέθηκε στα επίπεδα των 7.871,64 μονάδων, χαμηλότερα από τα επίπεδα του Δεκεμβρίου 1989 κατά 79,77%.Η ύφεση οδήγησε την κεντρική τράπεζα σε παρεμβάσεις για τη στήριξη της ισοτιμίας του γεν σε επίπεδα που να μην σκιάζουν την ανταγωνιστικότητα των ιαπωνικών προϊόντων.Το 2003 ξόδεψε περί τα 20 τρισεκατομμύρια γεν, ενώ το πρώτο τρίμηνο του 2004 ξόδεψε 15 τρισεκατομμύρια, οπότε και σταμάτησε λόγω της αύξησης των εξαγωγών της προς την Κίνα η οποία αποτελεί πλέον τον κυριότερο εμπορικό εταίρο, ξεπερνώντας ακόμη και τις ΗΠΑ.Η ανάπτυξη της Ιαπωνίας στηρίζεται στην ικανότητα της Κίνας να απορροφά τις εξαγωγές της, οπότε οι υψηλοί αναπτυξιακοί ρυθμοί της Κίνας λειτουργούν ως από μηχανής θεός για την ιαπωνική οικονομία. Η ιαπωνική κρίση σε πρώτη φάση διήρκησε 13 χρόνια (1989-2002) και κόστισε το 25% του ΑΕΠ της.Η ζήτηση για εξαγωγές ήταν αυτή που οδήγησε σε θετικούς, πλην οριακούς, αναπτυξιακούς ρυθμούς την οικονομία την περίοδο 2002-2007.Στη διάρκεια αυτή το μερίδιο των εξαγωγών αυξήθηκε από το 10,6% στο 16,5% του ΑΕΠ της χώρας, όμως η αναπτυξιακή ώθηση ήταν πάντα υπό την αίρεση της εξωτερικής ζήτησης και φυσικά υπό την αίρεση της εξωτερικής αξίας του γεν, το οποίο από το 2006 άρχισε πάλι να ενισχύεται. Το ιαπωνικό νόμισμα έκλεισε το 2006 σε σχέση με το ευρώ στα επίπεδα των 156,43 γεν και σε σχέση με το δολάριο στα επίπεδα των 118,96 γεν, έχοντας υποχωρήσει καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους κατά 11,31% έναντι του ευρώ και 1,03% έναντι του δολαρίου.Η διολίσθησή του συνεχίσθηκε και κατά τον Ιανουάριο του 2007 στα επίπεδα των 121,60 γεν ανά δολάριο, συνιστώντας το χαμηλότερο επίπεδο της τελευταίας 4ετίας, στα 240,4 γεν ανά στερλίνα, συνιστώντας τα χαμηλότερα επίπεδα των τελευταίων 14 ετών και στα 158,32 γεν ανά ευρώ, συνιστώντας νέο ιστορικό ρεκόρ (23/1/2007). Η ανάπτυξη δεν είχε όμως σταθερές βάσεις, οπότε κάθε ενίσχυση του γεν δημιουργούσε προβλήματα στις εξαγωγές. Ο φόβος για πισωγύρισμα σε αποπληθωριστικές καταστάσεις δεν διευκόλυνε τις νομισματικές αρχές γι’ αυτό και οι ταλαντεύσεις σχετικές με νέες μεταβολές της επιτοκιακής πολιτικής ήταν εμφανείς διά γυμνού οφθαλμού.Πολλοί ισχυρίζονταν ότι η κατάσταση της ιαπωνικής οικονομίας είχε δρομολογήσει συγκεκριμένο τρόπο επενδυτικής τακτικής για το διεθνές κεφάλαιο.Με μηδενικά ιαπωνικά επιτόκια ο δανεισμός έχει μηδαμινό κόστος για τους διεθνείς επενδυτές και μεγάλα κέρδη όταν επενδύονταν σε νομίσματα με επιτόκια που υπερέβαιναν το 5% ή και επιτόκια με διψήφια νούμερα όταν αναφερόμαστε σε αναδυόμενες αγορές.Η τακτική που φέρει την διεθνή ονομασία - carry trades - ήταν για πολλούς η αιτία της ταυτόχρονης απογείωσης των διεθνών αγορών από μέταλλα και πρώτες ύλες έως μετοχές και νομίσματα.Οι αναπτυξιακές αλκυονίδες της ιαπωνικής οικονομίας οδήγησαν την κεντρική τράπεζα στην οριακή σκλήρυνση της επιτοκιακής πολιτικής.Τα επιτόκια από τον Αύγουστο του 2001 και μέχρι τον Ιούλιο του 2006 που αυξηθήκαν στο 0,25% ήταν απόλυτα μηδενικά.Η κεντρική τράπεζα τα αύξησε τον Φεβρουάριο του 2007 για δεύτερη φορά στο 0,5%, όμως γρήγορα το μετάνιωσε, λόγω των προβλημάτων που αντιμετώπιζαν οι εξαγωγικές επιχειρήσεις. Το ευτράπελο με τα μηδενικά ιαπωνικά επιτόκια είναι ότι όχι μόνο δεν προσέφεραν τα αναμενόμενα στην αναπτυξιακή πολιτική, αλλά ούτε οι ελάχιστες προσδοκίες των ιαπωνικών Αρχών δεν ικανοποιήθηκαν.

Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος.

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 30/8/2009)

Τα Πιράνχας της πολιτικής και του συνδικαλισμού.

Πολλές φορές έχει μεγάλη σημασία , ίσως μεγαλύτερη από το περιεχόμενο , το ύφος και το ήθος μιας γραπτής ή προφορικής τοποθέτησης.
Πολλές φορές δεν αρκεί να περιγράφουμε μια πραγματικότητα με συνήθεις ξύλινες εκφράσεις και κλισέ ατάκες .
Οι τελευταίες μπορεί να τραβούν το φως της δημοσιότητας και να βρίσκουν απήχηση στους κατ’επάγγελμα ιέρακες της αντιπολίτευσης όμως σε καμιά περίπτωση δεν προσφέρουν κάτι το εποικοδομητικό.
Ο λόγος για την επιστολή των 16 Λαρισαίων συνδικαλιστών προς τον πρωθυπουργό της χώρας .
Οι 16 ζητούν τα αυτονόητα, δηλαδή ζητούν ριζοσπαστικές πρωτοβουλίες μετά την ήττα των ευρωεκλογών , ζητούν εκκαθάριση του πολιτικού σκηνικού από πρόσωπα και συμπεριφορές που ενοχλούν και προσβάλουν τους πολίτες ,ζητούν να γίνουν μετέγραφες στελεχών από την κοινωνία και τέλος να γίνουν πράξη οι δεσμεύσεις της κυβέρνησης .
Μέχρι εδώ καλά όμως το επόμενο βήμα είναι απαράδεκτο .
Τι σημαίνει ή γίνονται αυτά που ζητούμε ή δεν ξαναψηφίζουμε ΝΔ;
Αυτή η καθαρά εκβιαστική τακτική δεν απέχει και πολύ από αυτά που καταγγέλλουν δηλαδή δεν απέχει και πολύ από συμπεριφορές που ενοχλούν και προσβάλουν τους απλούς ψηφοφόρους της ΝΔ.
Οι συνδικαλιστές της Λάρισας νομίζουν ότι με απειλές και εκβιασμούς προσφέρουν καλλίτερη υπηρεσία στην παράταξη της ΝΔ από αυτή του απλού Νεοδημοκράτη που δηλώνει την δυσαρέσκεια του με την αποχή του από τις κάλπες και από τις κομματικές εκδηλώσεις ;
Οι απλοί Νεοδημοκράτες αυτοί που δεν προσδοκούν οφίτσια , θέσεις , επιχορηγήσεις και αναδοχές δίνουν το στίγμα τους με την σιωπή και την αδιαφορία προς όλους αυτούς που ακυρώνουν την ηθική υπεροχή της ΝΔ.
Οι απλοί Νεοδημοκράτες αγωνιούν περισσότερο από τον καθένα πολυθεσίτη συνδικαλιστή για την τύχη της παράταξης και για την τύχη των δεσμεύσεων της κυβέρνησης Καραμανλή.
Από την άλλη πλευρά ο κάθε συνδικαλιστής πρέπει να γνωρίζει ότι δεν συνδιοικεί με την κυβέρνηση και ότι ο καθένας ασχολείται με τον τομέα που του έχει αναθέσει η κοινωνία .
Όμως η πεπατημένη πρακτική ετών που θέλει την εξυπηρέτηση όλων εκείνων των στελεχών που θορυβούν οδηγεί σε φαινόμενα επιστολών , δημοσιών αντιπαραθέσεων , κτλ.
Η κυβέρνηση Καραμανλή πρέπει να ασχοληθεί με τις ανάγκες αυτών που σιωπούν , αυτών που ανιδιοτελώς στέκονται επί δεκαετίες δίπλα στην ΝΔ αδιαφορώντας για αυτούς που θορυβούν μόνο και μόνο για να προβάλουν το εγώ τους και τα συμφέροντα τους .
Η κυβέρνηση Καραμανλή πρέπει να ασχοληθεί με τις ανάγκες γενικότερα της ελληνικής κοινωνίας διώχνοντας τα πιράνχας που κατατρώγουν τα σωθικά της είτε αυτά λέγονται διεφθαρμένοι πολιτικοί είτε αλαζόνες βουλευτές είτε πολυπράγμονες συνδικαλιστές .

ΛΕΚΚΑΣ ΣΑΡΑΝΤΟΣ

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ISTHMOS.GR ΣΤΙΣ 4/8/2009)

Χρηματοπιστωτική κρίση και ισοτιμία νομισμάτων.

ΤΟΥ ΣΑΡ. ΛΕΚΚΑ

Το κομβικό σημείο της χρηματοπιστωτικής κρίσης ήταν η πτώχευση της Lehman Brothers στις 15 Σεπτεμβρίου 2008. Το θεωρούμε κομβικό σημείο διότι τότε έγινε συνείδηση ότι η κρίση που είχε ξεκινήσει το καλοκαίρι του 2007 ήταν διαφορετική τόσο σε μέγεθος όσο και σε βάθος. Οσοι την αντιμετώπιζαν με όρους του πρόσφατου παρελθόντος διαπίστωναν ότι κάτι ιδιαίτερο έχει χτυπήσει την παγκόσμια οικονομία.Το εντυπωσιακό είναι ότι μέχρι αυτή την κομβική ημερομηνία το ευρώ ενισχυόταν έναντι των ανταγωνιστών του δολαρίου και γεν καταγράφοντας ανώτερα ιστορικά επίπεδα.Η συνέχεια δεν ήταν η αναμενόμενη και αυτό παρά τις εκτιμήσεις που ήθελαν την περαιτέρω αποδυνάμωση του δολαρίου εξαιτίας του γεγονότος ότι βρισκόταν στον πυρήνα της κρίσης.Η συναλλαγματική ισοτιμία ευρώ - δολαρίου στις αρχές του 2008 καταγραφόταν στα 1,4724 δολάρια και ως συνέχεια της κεκτημένης δυναμικής προηγούμενων μηνών έφθασε στα επίπεδα ρεκόρ μέχρι σήμερα των 1,6038 δολαρίων στις 15 Ιουλίου 2008.Η επιδείνωση της κρίσης, η πτώχευση της Lehman Brothers στις 15 Σεπτεμβρίου 2008 και η πεποίθηση ότι επίκειται αύξηση της μεταβλητότητας των συναλλαγματικών ισοτιμιών, άλλαξαν την κατάσταση.Ενώ το ευρώ είχε ισχυροποιηθεί κατά 8,19% έναντι του δολαρίου μέχρι τα μέσα Ιουλίου 2008, η κατάσταση αντιστράφηκε, κλείνοντας το 2008 στα επίπεδα των 1,4114 δολαρίων με αποτέλεσμα όχι μόνο να χάσει όλα τα κέρδη που είχε αποκομίσει μέχρι τα μέσα Ιουλίου αλλά και να καταγράψει μια διολίσθηση της τάξεως του 4,32% καθ' όλη τη διάρκεια του 2008.Η διολίσθηση του ευρώ έναντι του αμερικανικού νομίσματος συνεχίσθηκε και το πρώτο δίμηνο του 2009. Στις 5 Μαρτίου η ισοτιμία καταγράφηκε στα 1,2541 δολάρια ανά ευρώ πράγμα που σημαίνει ότι σωρευτικά από τις αρχές του 2008 και μέχρι τις αρχές Μαρτίου 2009 η διολίσθηση του ευρώ έναντι του δολαρίου ήταν της τάξεως του 17,41%.Περίπου ίδια δεδομένα παρουσιάστηκαν και στην ισοτιμία του ευρώ με το γεν. Η συναλλαγματική ισοτιμία ευρώ-γεν στις αρχές του 2008 βρισκόταν στα επίπεδα των 161,33 γεν για να φθάσει στα υψηλά των 169,68 στα μέσα Ιουλίου 2008, παρουσιάζοντας μια ενίσχυση της τάξεως του 4,92%.Από το σημείο αυτό άρχισε η διολίσθηση του ευρώ το οποίο έκλεισε το 2008 στα 127,25 γεν για να βρεθεί στα 122,7 γεν στις αρχές Μαρτίου 2009, καταγράφοντας μια διολίσθηση της τάξεως του 38,28%. Σωρευτικά από τις αρχές του 2008 και μέχρι τις αρχές Μαρτίου 2009 η διολίσθηση του ευρώ έναντι του γεν ήταν της τάξεως του 31,48%.Τι είχε συμβεί όμως και το ευρώ της μικρότερης έκθεσης σε τοξικά ομόλογα των μικρότερων προβλημάτων αναλογικά με τα προβλήματα του δολαρίου και γεν και των υψηλότερων επιτοκίων έχανε έδαφος και μάλιστα σημαντικότατο έναντι του γεν.Η υποχώρηση του ευρώ είναι καθαρά θέμα αυτοσυντήρησης του διεθνούς κεφαλαίου. Οσοι είχαν δανειστεί σε γεν και είχαν επενδύσει σε άλλα νομίσματα ή αγορές στο πλαίσιο της πρακτικής του carry trade, διαβλέποντας τους κινδύνους του εγχειρήματός τους ρευστοποιούσαν τις επενδύσεις και επαναπάτριζαν τα κεφάλαια τους στην Ιαπωνία, ενισχύοντας με αυτό τον τρόπο την αξία του γεν.Τη λογική των επενδύσεων σε ξένα νομίσματα είχαν και επενδυτές από τις ΗΠΑ, οι οποίοι βλέποντας ότι η πρόσβαση τους σε δανειακά κεφάλαια είναι πλέον ανύπαρκτη και ότι η κρίση έπαιρνε διαστάσεις ανεξέλεγκτες επαναπάτριζαν και αυτοί τα κεφάλαια τους, ενισχύοντας με αυτό τον τρόπο την αξία του δολαρίου.Επιπλέον, αρκετές ευρωπαϊκές τράπεζες, βλέποντας ότι η προσφορά στη διατραπεζική κινείτο προς την κατεύθυνση περιορισμού των δανείων σε δολάρια, προέβαιναν σε αγορές δολαρίων σε μεγάλες ποσότητες, ενισχύοντας την αξία του δολαρίου.Η κατάσταση με την αγορά δολαρίων από ευρωπαϊκές τράπεζες άρχισε να εξομαλύνεται όταν η Ευρωτράπεζα θεσμοθέτησε από τις 20 Οκτωβρίου 2008 την παροχή κεφαλαίων σε δολάρια χωρίς περιορισμούς και με σταθερό επιτόκιο.Αυτό σε συνδυασμό με την υψηλότερη απόδοση που έδινε το ευρώ σε σχέση με το δολάριο και το γεν οδήγησε από τις αρχές Μαρτίου 2009 σε νέα αναστροφή της συναλλαγματικής ισοτιμίας των τριών νομισμάτων.Στην ουσία το ευρώ από τις αρχές Μαρτίου 2009 και μέχρι τα τέλη Ιουλίου 2009 ενισχύθηκε σημαντικά έναντι του αμερικανικού δολαρίου και του ιαπωνικού γεν. Το 5μηνο Μάρτιος-Ιούλιος 2009 το ευρώ κατέγραψε κέρδη της τάξεως του 11,55% έναντι του δολαρίου και κέρδη της τάξεως του 8,43% έναντι του γεν. Εάν δούμε την πορεία του ευρώ έναντι των ισχυρών ανταγωνιστών του καθ' όλη τη διάρκεια της χρηματοπιστωτικής κρίσης και με δεδομένο ότι τοποθετούμε χρονικά την έναρξη της κρίσης στις αρχές Ιουλίου 2007 τότε διαπιστώνουμε τα εξής:-Σε σχέση με το δολάριο το ευρώ από τις αρχές Ιουλίου 2007 και μέχρι τα μέσα Ιουλίου 2008 εμφανίζει μια ενίσχυση της τάξεως του 15%, στη συνέχεια και μέχρι τις αρχές Μαρτίου 2009, δηλαδή για διάστημα 7 μηνών διολισθαίνει κατά 27,9%, ενώ στη συνέχεια και μέχρι τα τέλη Ιουλίου 2009 ενισχύεται κατά 11,55%.Σωρευτικά τη διετία της κρίσης Ιούλιος 2007-Ιούλιος 2009 το ευρώ παρουσίασε κέρδη έναντι του δολαρίου της τάξεως του 3,91%.- Σε σχέση με το γεν το ευρώ από τις αρχές Ιουλίου 2007 και για ένα 7μηνο μέχρι το τέλος του έτους διολισθαίνει κατά 3,27%, στη συνέχεια για το πρώτο 7μηνο του 2008 ενισχύεται κατά 4,92% για να διολισθήσει στη συνέχεια από τα μέσα Ιουλίου 2008 και μέχρι τις αρχές Μαρτίου 2009, δηλαδή για ένα 7μηνο κατά 38,28%, ενώ από κει και μετά και μέχρι τα τέλη Ιουλίου 2009 κερδίζει ένα 8,44%.Εάν ξεχάσουμε αυτές τις 7μηνες διακυμάνσεις και δούμε σωρευτικά την πορεία της ισοτιμίας ευρώ-γεν, διαπιστώνουμε ότι τη διετία της κρίσης το ιαπωνικό νόμισμα παρουσίασε κέρδη έναντι του ευρώ της τάξεως του 24,3%.

Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΣ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 9/8/2009)

Η αγορά συναλλάγματος δυσκολεύει και τους κεντρικούς τραπεζίτες.
ΤΟΥ ΣΑΡ. ΛΕΚΚΑ

Η διεθνής αγορά συναλλάγματος πάντα θεωρείτο παιχνίδι για δυνατούς και επιδέξιους παίκτες. Η τρέχουσα χρηματοπιστωτική και δημοσιονομική κρίση έχει μετατρέψει τη συγκεκριμένη αγορά σε σκάκι για περίτεχνους και άκρως ανταγωνιστικούς παίκτες.Με δεδομένο ότι ο παράγοντας επιτόκιο ελάχιστα έως καθόλου δεν επηρεάζει την εξωτερική αξία ορισμένων νομισμάτων, οι παρεμβάσεις των κεντρικών τραπεζών είναι μονόδρομος για κράτη που βλέπουν την ενίσχυση του νομίσματός τους να οδηγεί σε χειροτέρευση της ισχυρότερης αναπτυξιακής μηχανής τους που δεν είναι άλλη από τις εξαγωγές.Σε τέτοιου είδους πρακτικές μας είχε συνηθίσει κατά το παρελθόν η κεντρική τράπεζα της Ιαπωνίας.Πράγματι η παρατεταμένη χρονικά ύφεση είχε οδηγήσει την κεντρική τράπεζα σε παρεμβάσεις για τη στήριξη της ισοτιμίας του γεν σε επίπεδα που να μην σκιάζουν την ανταγωνιστικότητα των ιαπωνικών προϊόντων.Το 2003 ξόδεψε περί τα 20 τρισ. γεν, ενώ το πρώτο τρίμηνο του 2004 ξόδεψε 15 τρισ. οπότε και σταμάτησε λόγω της αύξησης των εξαγωγών της προς την Κίνα, η οποία αποτελεί πλέον τον κυριότερο εμπορικό εταίρο ξεπερνώντας ακόμη και τις ΗΠΑ.Οι διεθνείς αγορές ανέμεναν με την επιδείνωση των εξαγωγικών επιδόσεων της Ιαπωνίας από την άνοιξη του 2008 την άμεση παρέμβαση της κεντρικής τράπεζας.Κάτι τέτοιο δεν έγινε, τουλάχιστον από την ιαπωνική κεντρική τράπεζα, όμως τις πρακτικές της υιοθέτησε μία ευρωπαϊκή κεντρική τράπεζα.Η κεντρική τράπεζα της Ελβετίας έθεσε ως προτεραιότητά της τη συγκράτηση της ανοδικής πορείας του ελβετικού φράγκου κυρίως έναντι του ευρώ αλλά και έναντι των άλλων ανταγωνιστικών του φράγκου νομισμάτων.Με δεδομένο ότι το 50% του ελβετικού ΑΕΠ διαμορφώνεται από τις εξαγωγές με όρους ρεαλιστικής πολιτικής, η άρση κάθε εμποδίου είναι η αναμενόμενη κίνηση κάθε οργανισμού παρέμβασης είτε κυβέρνηση είναι αυτή είτε κεντρική τράπεζα.Στη βάση αυτή η ελβετική κεντρική τράπεζα πατώντας στα χνάρια της αντίστοιχης ιαπωνικής άρχισε από τον Μάρτιο του 2009 να παρεμβαίνει στην αγορά συναλλάγματος πουλώντας φράγκα και αγοράζοντας κυρίως ευρώ αλλά και νομίσματα ανταγωνιστικά του φράγκου.Η ισοτιμία ευρώ - φράγκου ξεκίνησε το 2009 στα επίπεδα των 1,50 φράγκων ανά ευρώ για να ακολουθήσει πορεία προς τα 1,46 φράγκα στις 9 Μαρτίου 2009 καταγράφοντας μία ενίσχυση του φράγκου έναντι του ευρώ της τάξεως του 2,7%.Η τάση ενίσχυσης του φράγκου ήταν σημαντική, κάτι που απείχε παρασάγγας από τις ανάγκες της ελβετικής οικονομίας και φυσικά από τις βλέψεις της κεντρικής τράπεζας, η οποία ειρήσθω εν παρόδω δεν ενδιαφέρεται μόνο για την σταθερότητα των τιμών αλλά και για την ανάπτυξη και την απασχόληση.Οι παρεμβάσεις οδήγησαν την ισοτιμία στα 1,55 φράγκα στις 13 Μαρτίου, ενώ μέχρι σήμερα το εύρος των 1,50-1,53 φράγκων ανά ευρώ θεωρείται το αποδεκτό επίπεδο ισοτιμίας με το ευρώ.Οριο συναγερμού θεωρείται το επίπεδο των 1,50 φράγκων οπότε στη βάση αυτή πρέπει να θεωρείται δεδομένο ότι κάθε φορά που η τάση θα οδηγεί σε χαμηλότερα επίπεδα η παρέμβαση θα είναι μονόδρομος.Το ελβετικό νόμισμα, παρά το γεγονός ότι δεν απολαμβάνει επιτοκιακής στήριξης, μιας και το βασικό επιτόκιο του φράγκου είναι στα επίπεδα του 0,25% από 13 Μαρτίου 2009, εντούτοις απολαμβάνει την ισχύ που συνοδεύει τα νομίσματα πρώτης διαλογής ή τα νομίσματα που θεωρούνται ασφαλή καταφύγια.Από τη στιγμή που το διεθνές κεφάλαιο εμφανίζεται με μειωμένη διάθεση προς την κατεύθυνση ανάληψης επενδυτικών κινδύνων, τότε είναι φυσικό να έλκεται από τον παραδοσιακό ρόλο του καταφυγίου που του προσφέρει το ελβετικό νόμισμα.Διανύοντας όμως το καλοκαίρι του 2009 διαπιστώνεται ότι σιγά - σιγά έχει αρχίσει η αναθάρρηση των επενδυτών προς επιλογές που έχουν να κάνουν με τα χρηματιστήρια και τα εμπορεύματα, ενώ δειλά - δειλά οι επενδύσεις σε ακίνητα κάνουν την εμφάνισή τους με αξιοπρεπείς ρυθμούς. Στη βάση αυτή η πολιτική της κεντρικής τράπεζας της Ελβετίας δεν θα συναντήσει μεγάλα προβλήματα.Εάν τα πράγματα εξελιχθούν διαφορετικά και η τάση σταδιακής ανάκαμψης της παγκόσμιας οικονομίας δεν μετουσιωθεί σε γεγονός υπαρκτό και αναμφισβήτητο τότε καμιά πολιτική παρέμβασης οποιασδήποτε κεντρικής τράπεζας δεν μπορεί να έχει αποτέλεσμα.Τα διαθέσιμα των κεντρικών τραπεζών είναι υποπολλαπλάσια των διαθεσίμων που έχουν στην κατοχή τους τα κερδοσκοπικά κεφάλαια.Οι ήττες των κεντρικών τραπεζών έχουν γράψει ιστορία με πιο ηχηρές αυτές της Βρετανίας, όταν η στερλίνα αποσύρθηκε από τον ευρωπαϊκό μηχανισμό συναλλαγματικών ισοτιμιών το 1992 και της Ιαπωνίας την περίοδο 2002-2004.

Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 2/8/2009)

Γιατί πρέπει να περιμένουμε πληθωριστικές πιέσεις.
ΤΟΥ ΣΑΡ. ΛΕΚΚΑ

Το καλοκαίρι του 2008 μπορεί ο πληθωρισμός στην ευρωζώνη να έφθανε στο 4%, δηλαδή να καταγραφόταν στα υψηλότερα επίπεδα των τελευταίων 16 ετών, μπορούσε η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να εμφανιζόταν ως αποτυχημένη στην αντιμετώπιση της αύξησης των τιμών, αφού ο δεδηλωμένος στόχος της είναι το 2% ως ανώτατο αποδεκτό όριο αύξησης των τιμών, μπορούσε η συγκυρία να ήταν αρνητική, αφού οι τιμές της ενέργειας και των εμπορευμάτων είχαν εκτοξευθεί σε επίπεδα ρεκόρ, αυτό όμως δεν οδηγούσε στο ασφαλές συμπέρασμα ότι η κατάσταση δεν ήταν αντιστρέψιμη.
Ολη η ανθρωπότητα βίωνε ένα πληθωριστικό σοκ που όμοιό του είχε να αντιμετωπίσει εδώ και δεκαετίες.Πολλοί πίστευαν ότι η νεότερη έκδοση της παγκοσμιοποίησης είχε απαλλάξει τη διεθνή οικονομία από τον πληθωρισμό, κάτι που εκ του αποτελέσματος αποδείχθηκε αυταπάτη.Παρατηρώντας τότε τον δείκτη τιμών καταναλωτή στην ευρωζώνη, έβγαινε το συμπέρασμα ότι το εμφανιζόμενο πληθωριστικό σοκ ήταν απόλυτα συγκυριακό και ως εκ τούτου εκτρεφόταν από τη δυναμική που εμφάνιζαν οι τιμές των καυσίμων και των τροφίμων.Κάλλιστα μια διαφορετική συγκυρία μπορούσε στους επόμενους μήνες να αποπληθωρίσει τη διεθνή οικονομία, κάτι που τελικά έγινε πραγματικότητα.Αυτό εξαγόταν από το γεγονός ότι ο δείκτης τιμών καταναλωτή στην ευρωζώνη χωρίς καύσιμα και τρόφιμα βρισκόταν κάτω του 2%, δηλαδή καταγραφόταν στο 50% του συνολικού, πράγμα που σήμαινε ότι δεν υπήρχε γενικευμένο πληθωριστικό υπόβαθρο.Ο δομικός πληθωρισμός, αυτός που δεν συμπεριλαμβάνει τους εποχιακούς και συγκυριακούς παράγοντες ακόμη και σε αυτή τη δύσκολη συγκυρία δεν προϊδέαζε για γενικευμένο πληθωριστικό περιβάλλον.Τα ίδια κατέγραφε και ο δομικός πληθωρισμός στις ΗΠΑ.Ο αμερικανικός δείκτης τιμών καταναλωτή χωρίς καύσιμα και τρόφιμα βρισκόταν λίγο πάνω από το 2%, δηλαδή χαμηλότερα κατά 50% του βασικού που καταγραφόταν λίγο χαμηλότερα του 4%.Στη βάση αυτή εξαγόταν το ασφαλές συμπέρασμα ότι εάν εξέλιπαν οι λόγοι που πυροδοτούσαν τις τιμές του πετρελαίου, των πρώτων υλών και των τροφίμων η κατάσταση θα αντιστρεφόταν άμεσα και χωρίς προβλήματα.Το σπάσιμο της φούσκας των αμερικανικών στεγαστικών δανείων και η πιστωτική και δημοσιονομική κρίση που εξακολουθεί να υφίσταται, οδήγησε στη μείωση της ενεργούς ζήτησης όπως και στην απομόχλευση των διάφορων αγορών σε παγκόσμιο επίπεδο, με αποτέλεσμα την πτώση των διεθνών τιμών και του δείκτη τιμών καταναλωτή.Σε σύγκριση με το καλοκαίρι του 2008 όπου η παγκόσμια οικονομία βίωνε ένα ασυνήθιστο υπό καθεστώς παγκοσμιοποίησης πληθωριστικό σοκ, το φετινό καλοκαίρι βρίσκει την παγκόσμια οικονομία στο άλλο άκρο, αυτό του αντιπληθωριστικού σοκ.Οπως συμβαίνει σε όλους τους τομείς της ζωής, τα διάφορα σοκ έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό γνώρισμα, τη σύντομη χρονικά παρουσία τους.Προσωπικά πιστεύουμε ότι και το αντιπληθωριστικό σοκ μετά το τέλος του καλοκαιριού θα αποτελεί παρελθόν και αυτό διότι παρατηρώντας τον πυρήνα του πληθωρισμού, βλέπουμε ειδικά για την ευρωζώνη, που από Ιούνιο του 2009 βρίσκεται σε τιμές με αρνητικό πρόσημο, ότι οι τιμές σε σχέση με το περυσινό καλοκαίρι δεν έχουν καταγράψει σημαντική πτώση.Ο δομικός πληθωρισμός, εξαιρουμένων δηλαδή της ενέργειας και των τροφίμων, υποχώρησε για τους 16 της ευρωζώνης στο 1,4% τον Ιούνιο 2009 έναντι 1,5% του Μαΐου 2009.Εάν τον συγκρίνουμε με τον αντίστοιχο μήνα του 2008 όπου ο δομικός πληθωρισμός καταγραφόταν στο 2%, τότε εύκολα συνάγουμε το συμπέρασμα ότι η αποκλιμάκωση του σκληρού πυρήνα του πληθωρισμού είναι της τάξεως του 0,6%.Εάν συγκρίνουμε την πτώση του συνολικού πληθωρισμού που από τα επίπεδα του 4%, που καταγραφόταν το δίμηνο Ιούνιος - Ιούλιος 2008, έπεσε στο αρνητικό 0,1 % τον Ιούνιο του 2009, τότε διαπιστώνουμε τον καθοριστικό ρόλο των καυσίμων και των τροφίμων στην διαμόρφωση των τιμών.Οταν ο συνολικός πληθωρισμός παρουσιάζει πτώση τεσσάρων ποσοστιαίων μονάδων και ο δομικός μόνο κατά έξι δέκατα της μονάδος, τότε εκείνο που πρέπει να αναμένουμε είναι η αντιστροφή της τάσης με σταδιακή ενίσχυση των τιμών.Η σταδιακή ανάκαμψη της παγκόσμιας οικονομίας και η ενίσχυση της ζήτησης πρέπει να θεωρείται δεδομένο ότι θα οδηγήσει στην ενίσχυση των πληθωριστικών πιέσεων.

Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 26/7/2009)

Τι έπεται μετά το παγκοσμιοποιημένο πληθωριστικό σοκ του 2008.
ΤΟΥ ΣΑΡ. ΛΕΚΚΑ

Βλέποντας τα επίπεδα των τιμών σε παγκόσμιο επίπεδο το καλοκαίρι του 2008, ο καθένας αντιλαμβανόταν πως η διεθνής οικονομία βίωνε το πρώτο παγκοσμιοποιημένο πληθωριστικό σοκ. Για πολλούς το φάντασμα του πληθωρισμού είχε εξαφανισθεί μιας και η παγκοσμιοποίηση φρόντιζε με τους μηχανισμούς συγκράτησης του κόστους να κρατά τις τιμές χαμηλά.Η μετακίνηση κεφαλαίων προς τις αναπτυσσόμενες χώρες και η ανάπτυξη παραγωγικών μονάδων, εκεί όπου το εργατικό κόστος ήταν μηδαμινό σε σχέση με εκείνο των δυτικών οικονομιών, είχαν οδηγήσει στη συμπίεση των τιμών σε χαμηλά επίπεδα για αρκετά χρόνια που ξεπερνούσαν την 15ετία.Η συγκράτηση των τιμών επί μεγάλο χρονικό διάστημα σε χαμηλά επίπεδα είχε οδηγήσει στην ύφανση θεωριών, σύμφωνα με τις οποίες το φαινόμενο του πληθωρισμού επί παγκοσμιοποίησης θα εξαφανιζόταν.Η πορεία των πραγμάτων ήταν διαφορετική.Η άνοδος του βιοτικού επιπέδου στις αναπτυσσόμενες χώρες, η αύξηση των εργατικού κόστους και η σταδιακή ενσωμάτωσή τους στην παγκόσμια οικονομία άλλαξε τα δεδομένα.Πλέον ογκωδέστατες πληθυσμιακά ομάδες, οι οποίες μέχρι πρότινος αναφέρονταν ως φθηνό εργατικό δυναμικό που μπορούσε να ζει διατροφικά λιτά, μετατράπηκαν σε καταναλωτές με δυτικού τρόπου διατροφικές συνήθειες.Η ζήτηση για τρόφιμα, πρώτες ύλες και ενεργειακά προϊόντα πήρε μεγάλες διαστάσεις με το γνωστό σε όλους αποτέλεσμα, την εκτόξευση των τιμών τους με αποκορύφωμα το καλοκαίρι του 2008.Το πρώτο παγκοσμιοποιημένο πληθωριστικό σοκ ήταν γεγονός.Ομιλούμε για το πρώτο σοκ, διότι ο πληθωρισμός πάντα υπήρχε, απλά κατά τη συγκυρία του 2008 ως καρκινικό μόρφωμα έχει μετασταθεί σε άλλον τομέα της οικονομίας.Κατά την προηγούμενη 20ετία ο πληθωρισμός αφορούσε χρηματοοικονομικά προϊόντα, την δεκαετία του '80 τα ομόλογα, τη δεκαετία του '90 τις μετοχές και κατά την πρώτη 7ετία του νέου αιώνα τα ακίνητα.Η ζήτηση όμως για ομόλογα, μετοχές και ακίνητα αφορούσε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες κυρίως των αναπτυσσόμενων δυτικών κρατών.Η ζήτηση για τρόφιμα, πρώτες ύλες και ενεργειακά προϊόντα αφορούσε ογκωδέστερες πληθυσμιακά ομάδες οι οποίες είχαν ιδιότυπη καταναλωτική συμπεριφορά.Μέχρι αυτή η συμπεριφορά να ισορροπήσει, οι τιμές διεθνώς αυξάνονταν και σταθεροποιούνταν σε υψηλότερα επίπεδα. Ο ανταγωνισμός έστελνε κεφάλαια από τη Δύση στις αναπτυσσόμενες χώρες, αφού το κόστος εργασίας ήταν φθηνό και η παραγωγικότητα ανά μονάδα παραγόμενου προϊόντος ήταν χαμηλότερη.Οσο αυτή η διαδικασία συνεχιζόταν το πληθυσμιακό σοκ παρέμενε ενεργό, όταν μετά το καλοκαίρι του 2008 σταμάτησε αυτόματα σταμάτησε και η αύξηση των τιμών.Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η μεταφορά κεφαλαίων στις αναπτυσσόμενες χώρες αύξανε το βιοτικό επίπεδο αυτών των χωρών μετατρέποντας τους απλούς και χωρίς ιδιαίτερες καταναλωτικές προτιμήσεις πολίτες σε δυτικού τύπου καταναλωτές.Αυτή η μετατόπιση της κατανάλωσης από τις ανεπτυγμένες στις αναπτυσσόμενες χώρες δεν την συναντούσαμε ιστορικά για πρώτη φορά, είχε πρωτοεμφανισθεί κατά την περίοδο της πρώτης χρυσής εμφάνισης της παγκοσμιοποίησης μεταξύ 1870-1913.Τότε τον ρόλο των εταιρειών είχαν οι ιμπεριαλιστικές πρακτικές των μεγάλων δυνάμεων μέσω των αποικιών.Οπως και τότε η όλη διαδικασία περνούσε μέσα από τέσσερις φάσεις.Η πρώτη αφορούσε την εγκατάσταση εταιρειών στις χώρες χαμηλού κόστους, η δεύτερη ενίσχυε τις υποδομές και τις εισαγωγές αυτών των χωρών και η τρίτη αύξανε την κατανάλωση.Υπάρχει όμως και η τέταρτη που ζούμε μετά το καλοκαίρι του 2008.Κατά την τέταρτη φάση όταν έχει ήδη συντελεστεί πλήρως η μετατόπιση της κατανάλωσης από τις ανεπτυγμένες στις αναπτυσσόμενες χώρες, τότε η παραγωγή και η αποταμίευση θα ακολουθήσουν αντίστροφη πορεία προς τις ανεπτυγμένες χώρες.Ιστορικά η όλη διαδικασία έχει ξανασυμβεί με τρόπο απόλυτο.Μέχρι το καλοκαίρι του 2008 στα πλαίσια της νέας έκδοσης της παγκοσμιοποίησης η διεθνής κοινότητα βίωνε ένα φυσιολογικό πληθωριστικό σοκ το οποίο δεν ήταν άλλο παρά το αποτέλεσμα της μετατόπισης της κατανάλωσης προς τις αναπτυσσόμενες χώρες.Η έναρξη της τέταρτης φάσης και η αποκατάσταση της πληθωριστικής τάξης έχουν αλλάξει τα δεδομένα.Η διεθνής κοινότητα πλέον βιώνει τη διαδικασία αποκλιμάκωσης των τιμών.Το εντυπωσιακό είναι ότι από το πληθωριστικό σοκ του καλοκαιριού του 2008 πήγαμε στο άλλο άκρο, που έχει να κάνει με τον αρνητικό πληθωρισμό.Πολλοί ισχυρίζονται ότι οδηγούμαστε σε καταστάσεις βίαιου αποπληθωρισμού κάτι που προσωπικά πιστεύουμε ότι δεν ισχύει.Μπορεί στην ευρωζώνη ο πληθωρισμός τον Ιούλιο 2009 να μειώθηκε από 0% σε -0,1%, όμως η σύγκριση γίνεται με τα υψηλά ποσοστά του προηγούμενου καλοκαιριού, όπου ο πληθωρισμός στην ευρωζώνη καταγραφόταν τον Ιούλιο του 2008 στο 4%.Εάν δούμε τον δομικό πληθωρισμό, εξαιρουμένων δηλαδή της ενέργειας και των τροφίμω,ν ο πληθωρισμός τον Ιούνιο του 2009 καταγραφόταν στο 1,4% ελάχιστα χαμηλότερος από το 1,5% του Μαΐου 2009.Προσωπικά πιστεύουμε ότι μετά τον Ιούλιο 2009, οπότε θα υπάρξει πιθανότατα νέο αρνητικό επίπεδο μίας και η σύγκριση θα γίνεται με το επίσης 4% που καταγράφηκε τον αντίστοιχο μήνα του 2008, ο πληθωρισμός θα ξαναεμφανίσει θετικό πρόσημο και στη βάση του νέου κύκλου ανάπτυξης θα ενισχυθεί περαιτέρω.

Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 19/7/2009)

Οι σπόροι της επόμενης μεγάλης κρίσης.

Του Σαρ. Λέκκα
Οι τρόποι αντιμετώπισης των κρίσεων και των υφεσιακών καταστάσεων όπως έχει δείξει η εμπειρία των τελευταίων δεκαετιών αποτελούν το εφαλτήριο των κρίσεων που θα ακολουθήσουν.Οι σπόροι της επόμενης μεγάλης κρίσης έχουν ήδη ριχτεί με την υιοθέτηση της ποσοτικής νομισματικής χαλάρωσης από την πλευρά των ΗΠΑ, της Βρετανίας κυρίως, αλλά και από την πλευρά της ευρωζώνης.Οι κεντρικές τράπεζες αυτών των κρατών υιοθέτησαν την πρακτική της κεντρικής τράπεζας της Ιαπωνίας και από την αρχή της άνοιξης του 2009 δημοσιοποίησαν προγράμματα αγοράς ομολόγων, πράγμα που στην ουσία σημαίνει κοπή νέου χρήματος.Στις 5 Μαρτίου 2007 η Τράπεζα της Αγγλίας ανακοίνωσε την αγορά ομολόγων 75 δισ. στερλινών, τυπώνοντας στην ουσία ισόποσο μέγεθος στερλινών.Μπροστά στην αγωνία κάλυψης των ελλειμμάτων η Βρετανοί δεν δίστασαν να πληθωρίσουν το νόμισμά τους.Μέσα σε λίγες ημέρες η απόδοση του 10ετούς βρετανικού ομολόγου -που υποδηλώνει το κόστος δανεισμού του βρετανικού δημοσίου - περιορίσθηκε από το 3,64% στο 2,94%.Στις 18 Μαρτίου η κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ ανακοίνωσε την αγορά κρατικών ομολόγων ύψους 300 δισ. στερλινών και την αγορά τιτλοποιημένων ενυπόθηκων δανείων ύψους 750 δισ. δολ.Στην ουσία η κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ κόβει χρήμα 1 τρισ. δολ. για να αντιμετωπίσει το πάγωμα των αγορών. Η υπερπροσφορά δολαρίων είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση της απόδοσης του 30ετούς ομολόγου από το 3,75% στο 3,4% , του 10ετούς στο 2%, επίπεδο εντυπωσιακό εάν το συγκρίνουμε με το 5,3% που καταγράφονταν στα μέσα του 2007, την άνοδο του ευρώ κατά 4,82%, του γιεν κατά 2,8% και του χρυσού στα 944,2 δολάρια.Στις 7 Μαΐου 2009 η κεντρική τράπεζα της Αγγλίας ανακοίνωσε ότι επεκτείνει το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων κατά 50 δισ. στερλίνες, ανεβάζοντας το συνολικό πρόγραμμα στα επίπεδα των 125 δισ. στερλινών.Την ίδια ημέρα η κεντρική τράπεζα της ευρωζώνης ανακοίνωσε το δικό της πρόγραμμα αγοράς εταιρικών ομολόγων ύψους 60 δισ. ευρώ, ενώ παράλληλα επέκτεινε τον χρόνο χρηματοδότησης προς τις τράπεζες από 6 σε 12 μήνες, ορίζοντας και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων ως αντισυμβαλλόμενο μέρος.Στη ουσία, τα μέτρα αντιμετώπισης της τρέχουσας χρηματοπιστωτικής κρίσης, είτε αυτά είναι δημοσιονομικού χαρακτήρα είτε νομισματικού, εάν εφαρμόζονται χωρίς μέτρο και κυρίως χωρίς να λαμβάνεται υπόψη ο νόμος της προσφοράς και της ζήτησης πρέπει να θεωρείτε βέβαιο ότι σε λίγους μήνες από τη στιγμή που η κρίση θα έχει ξεχαστεί θα αποτελέσουν εφαλτήριο νέας φούσκας και φυσικά νέας κρίσης.Αυτή την περίοδο το άγχος κυβερνήσεων και νομισματικών Αρχών επιβάλλει πρακτικές που σε ορισμένες περιπτώσεις είναι ακραίου τύπου.Για παράδειγμα η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δεν είχε κανένα λόγο, την ώρα μάλιστα που η ύφεση παρουσιάζει σημάδια αποκλιμάκωσης, να προχωρήσει στην αγορά εταιρικών ομολόγων, δηλαδή δεν είχε κανένα λόγο να πληθωρίσει το ευρώ με την κοπή νέου χρήματος.Η ποσοτική νομισματική χαλάρωση οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στην ενίσχυση του υπόβαθρου πάνω στο οποίο θα στηριχθεί η επόμενη κρίση.Αυτό στηρίζεται στον απλό λόγο ότι ο νόμος της προσφοράς και της ζήτησης δεν μπορεί να παραβιάζεται χωρίς κόστος.Οταν η προσφορά χρήματος αυξάνεται, όταν δηλαδή αυξάνονται οι απαιτήσεις σε σχέση με την παραγωγή, τότε οι απαιτήσεις δεν αντικρίζονται από απτά περιουσιακά στοιχεία.Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα οι τιμές των περιουσιακών στοιχείων να αυξηθούν.Ηδη και παρ’ ότι η ύφεση της παγκόσμιας οικονομίας σύμφωνα με τους διεθνείς οργανισμούς θα διαρκέσει όλο το 2009, με πρώτες αναπτυξιακές αναλαμπές προς τα τέλη του πρώτου 6μήνου του 2010, εντούτοις τα πρόδρομα φαινόμενα της επόμενης φούσκας εκδηλώνονται τόσο στα χρηματιστήρια όσο και στην τιμή του πετρελαίου .Τα διεθνή χρηματιστήρια από τις 9 Μαρτίου 2009 έχουν μπει σε διαδικασία σταδιακής ανάκτησης της κεφαλαιοποίησης, που χάθηκε μετά το καλοκαίρι του 2007, ενώ το αργό πετρέλαιο στα μέσα του καλοκαιριού του 2009 βρίσκεται περί τα 63 δολάρια το βαρέλι, έχοντας ενισχυθεί από τον Φεβρουάριο του 2009 όταν καταγράφονταν στα 34 δολάρια, κατά 85%.Η απουσία σεβασμού του νόμου της προσφοράς και της ζήτησης πάντα έχει κόστος.Το τραγικό στοιχείο της παραβίασης αφορά τα παραγωγικά μέλη των κοινωνιών, που διαπιστώνουν ότι η αξία των αποταμιεύσεων που προέρχονται από παραγωγικούς παράγοντες χάνουν συνεχώς αξία σε σχέση με τα προϊόντα και τις υπηρεσίες που η υπερπροσφορά χρήματος οδηγεί σε υψηλοτέρα επίπεδα.Ηδη και ενώ ακόμη η παγκόσμια οικονομία βρίσκεται στον πυρήνα της υφεσιακής καταιγίδας, η εκδήλωση αύξησης των τιμών σε συγκεκριμένα περιουσιακά στοιχεία αποκαλύπτει το μέρος του προβλήματος που η υπερπροσφορά χρήματος θα δημιουργήσει στο μέλλον.Η απάντηση στο πρόβλημα είναι οφθαλμοφανής.Το χρήμα σε όποια μορφή και εάν παρουσιάζεται πρέπει να αντικρίζεται με αγαθά και υπηρεσίες.Η παγκόσμια οικονομία έχει μπει τις τελευταίες δεκαετίες σε ένα μεγάλο φαύλο κύκλο.Δεν έχει γίνει κατανοητό ότι οι κάθε είδους πιστώσεις όταν δεν αντικρίζονται από περιουσιακά στοιχεία λειτουργούν ως μηχανισμός κατ’ αρχήν αύξησης των τιμών των περιουσιακών στοιχείων με τη δημιουργία φούσκας και στη συνέχεια κρίσεων και μάλιστα ισχυρότατων.Το μέγεθος των κρίσεων είναι θέμα του όγκου των απαιτήσεων που δεν αντικρίζονται από περιουσιακά στοιχεία.Εάν δεν αντιμετωπιστεί αυτό το ζήτημα τότε οι κρίσεις ανά τακτά χρονικά διάστημα θα αποτελούν μέρος της ζωής μας.Πρέπει να υιοθετηθεί ένας κανόνας, κοινός και απόλυτα σεβαστός από όλους, σύμφωνα με το οποίο η προσφορά απαιτήσεων, δηλαδή η κοπή χρήματος, οι εκδόσεις ομολόγων, οι πιστώσεις και γενικά τα εργαλεία πίστης να έχουν όριο την παραγωγή περιουσιακών στοιχείων ή ένα συγκεκριμένο πολλαπλάσιό τους που θα τεθεί από τη διεθνή κοινότητα.Η ανισόρροπη οικονομική επέκταση, προϊόν της ασύδοτης πίστωσης, πρέπει να λάβει τέλος.Οσο η χρηματική οικονομία δεν θα στηρίζεται στην πραγματική, δηλαδή όσο οι απαιτήσεις δεν θα αντικρίζονται σε απτά περιουσιακά στοιχεία, οι κρίσεις θα είναι αναπόφευκτες.Οσο η χρηματική οικονομία θα απομακρύνεται από την πραγματική, τόσο θα είναι μεγαλύτερος ο αντίκτυπος της κρίσης που θα παρουσιάζεται.Σήμερα οι κάτοχοι καταθέσεων και ομολόγων πιστεύουν ότι έχουν συγκεκριμένες απαιτήσεις πάνω σε πραγματικά περιουσιακά στοιχεία.Ισχυριζόμαστε ότι πιστεύουν, διότι κάτι τέτοιο δεν υφίσταται.Σήμερα υπάρχουν περισσότερες και μάλιστα υπέρ το δέον εκκρεμείς απαιτήσεις από απτά περιουσιακά στοιχεία.Ειδικά οι ΗΠΑ έχουν πλημμυρίσει όλο τον κόσμο με δολάρια, τα οποία δεν αντικρίζονται με τίποτα άλλο παρά από την υποτιθέμενη ισχύ της αμερικανικής οικονομίας.Η μεγαλύτερη και μάλιστα αχαρτογράφητη φούσκα της παγκόσμιας οικονομίας είναι η κοπή δολαρίων χωρίς κανένα περιορισμό.Πρέπει να μπει ένας φραγμός, ένα εμπόδιο σε αυτήν τη διαδικασία.Ενας τέτοιος φραγμός θα ήταν η ανάδειξη ενός παγκοσμίου νομίσματος.Ενα νέο φερέγγυο νόμισμα θα έβαζε τέλος στην ασυδοσία που καταγράφεται τις τελευταίες δεκαετίες.

Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 12/7/2009)