Ο δρόμος για την ώθηση της ιαπωνικής οικονομίας.
ΤΟΥ ΣΑΡ. ΛΕΚΚΑ

Η έναρξη της πιστωτικής κρίσης το καλοκαίρι του 2007 άλλαξε τα πάντα. Η μείωση της εξωτερικής ζήτησης έφερε πτώση στις εξαγωγές, ενώ οι επενδυτές που είχαν στηρίξει τα επενδυτικά σχέδια στο φθηνό γεν άλλαξαν σκεπτικό, μιας και οι κίνδυνοι είχαν πολλαπλασιαστεί με αποτέλεσμα το γεν να ενισχυθεί.Η πρακτική του carry trades ενείχε έναν μεγάλο κίνδυνο, τον κίνδυνο της ανατίμησης του νομίσματος που είναι εκφρασμένη η δανειοδότηση έναντι του νομίσματος που είναι εκφρασμένη η επένδυση.Με την έναρξη της κρίσης υπήρχε διάχυτη η εντύπωση ότι επίκειντο απότομες μεταβολές των συναλλαγματικών ισοτιμιών, κάτι που οδήγησε όσους είχαν πάρει δάνεια σε γεν και τα είχαν επενδύσει σε άλλα νομίσματα να ρευστοποιήσουν τις επενδύσεις και να ξεχρεώσουν τα δάνειά τους σε γεν.Αποτέλεσμα η ενίσχυση της εξωτερικής αξίας του γεν. Το ιαπωνικό νόμισμα ενισχύθηκε το 2007 κατά 6,52% έναντι του αμερικανικού δολαρίου και από τα επίπεδα των 119 γεν βρέθηκε στα επίπεδα των 111,5 γεν ανά δολάριο. Το 2008 η ενίσχυση ήταν της τάξεως του 21,5% με αποτέλεσμα στα τέλη του 2008 η ισοτιμία με το δολάριο να βρεθεί στα 90,16%.Λόγω της πιστωτικής και δημοσιονομικής κρίσης στα τέλη του Οκτωβρίου 2008 η κεντρική τράπεζα της Ιαπωνίας μείωσε το βασικό επιτόκιό της στο 0,3% και με δεύτερη κίνηση στο 0,10% στα μέσα Δεκεμβρίου 2008.Τα χαμηλά επιτόκια όπως και κατά την πρώτη πενταετία της δεκαετίας του 2000 έτσι και τη διετία 2008-2009 ουδόλως βοήθησαν την ανάπτυξη.Η ιαπωνική οικονομία βρέθηκε σε ύφεση από το δεύτερο τρίμηνο του 2008 με αποκορύφωμα το τελευταίο τρίμηνο του έτους όπου το ΑΕΠ σε ετήσια βάση μειώθηκε κατά 12,7%.Το 2008 ήταν μια ιδιαίτερα άσχημη χρονιά αφού η ταχύτητα της ύφεσης ήταν μεγαλύτερη από την αντίστοιχη της δεκαετίας του 1990 με το σκάσιμο της χρηματιστηριακής και στεγαστικής φούσκας. Παρ' ότι η Ιαπωνία δεν είχε μεγάλη έκθεση σε τοξικούς τίτλους, εντούτοις η οικονομία βρέθηκε εκτεθειμένη στην κρίση λόγω της εξάρτησής της από τις εξαγωγές.Οι χρεοκοπίες εταιρειών πήραν εφιαλτικές διαστάσεις και αυξηθήκαν κατά 24% το 2008 με θύματα κυρίως εισηγμένες στο Χρηματιστήριο.Ακόμη και εταιρείες σύμβολο, όπως η αυτοκινητοβιομηχανία Toyota, η οποία εμφάνισε ζημιές για πρώτη φορά στην 70xρονη ιστορία της, εκλιπαρώντας για δάνειο από την ιαπωνική κυβέρνηση.Αυτό οδήγησε τον δείκτη Nikkei-225 σε πτώση 42,12% το 2008, που καταγράφεται ως η χειρότερη στην 60 ετών ιστορία του. Παρά τα μηδενικά επιτόκια, συνέβαινε το οξύμωρο, το γεν να αυξάνει την εξωτερική του αξία σε σχέση με τα υπόλοιπα ισχυρά νομίσματα της υφηλίου και να καλπάζει στην κυριολεξία έναντι του δολαρίου, του ευρώ και της στερλίνας.Εάν σκεφτούμε ότι η επιτοκιακή ψαλίδα, τον Φεβρουάριο του 2009, υπέρ του ευρώ ήταν της τάξεως 190 μονάδων βάσης και υπέρ της στερλίνας κατά 90 μονάδες βάσης, τότε εύκολα καταλαβαίνει κάποιος το οξύμωρο της ανοδικής πορείας του γεν.Η ισχυροποίηση του γεν επέφερε καίριο πλήγμα στη χειμάζουσα ιαπωνική οικονομία οπότε οι παρεμβάσεις της κεντρικής ιαπωνικής τράπεζας ήταν πολύ πιθανόν να επανεμφανισθούν, μετά τον Μάρτιο του 2004.Το γεν ενισχύονταν διότι τα κεφάλαια που είχαν τοποθετηθεί μέσω του carry trade σε τίτλους και αγορές υψηλού κινδύνου επαναπατρίζονταν, αφού η αποστροφή κάθε ρίσκου οδηγούσε στην ασφάλεια έστω και με μηδαμινή απόδοση.Δεν είναι τυχαίο ότι η κεντρική τράπεζα της Ιαπωνίας και η κυβέρνηση, διαβλέποντας το κίνδυνο για τις ιαπωνικές εταιρείες από τα τέλη Ιανουαρίου 2009, είχαν προχωρήσει σε μη ορθόδοξες πρακτικές διάσωσής τους.Η μεν κυβέρνηση αγόραζε μετοχές εισηγμένων εταιρειών, η δε κεντρική τράπεζα αγόραζε ανασφάλιστους βραχυπρόθεσμους τίτλους που είχαν εκδώσει οι επιχειρήσεις για την παροχή βραχυπρόθεσμης ρευστότητας ώστε να τις βγάλει από το αδιέξοδο.Το πρόβλημα είναι μεγάλο και μεγαλώνει όσο η εξωτερική ζήτηση συνεχίζει να μειώνεται.Οι ιαπωνικές επιχειρήσεις μειώνουν συνεχώς την παραγωγή τους και απολύουν προσωπικό.Οι αναπτυξιακές προβλέψεις για το 2009 με βάση την πρόβλεψη του ΔΝΤ είναι ζοφερές αφού προβλέπεται συρρίκνωση της οικονομίας κατά 2,6% που εάν επαληθευθεί θα είναι από τις μεγαλύτερες μεταξύ των ισχυρών οικονομιών.Τον Ιανουάριο του 2009 οι εξαγωγές συρρικνώθηκαν κατά 45,7% σε ετησία βάση, καταγράφοντας τη χειρότερη επίδοση των τελευταίων 35 ετών.Η εξέλιξη αυτή οφείλονται κατά βάση στη μείωση των εξαγωγών της αυτοκινητοβιομηχανίας κατά τα 2/3 του όγκου τους σε σχέση με την προ έτους περίοδο.Αποτέλεσμα το εμπορικό έλλειμμα να περάσει για τέταρτο συνεχή μήνα στην περιοχή των ελλειμμάτων με σταδιακή διόγκωσή του στα 952,6 δισ. γεν για τον Ιανουάριο του 2009. Εξέλιξη πρωτοφανής για την οικονομία της Ιαπωνίας που έχει συνηθίσει να επιβάλλει τους εμπορικούς όρους στην παγκόσμια οικονομία, κάτι που μέχρι το τρίτο τρίμηνο του 2008 μεταφραζόταν σε εμπορικά πλεονάσματα.Η απουσία αυτοτροφοδοτουμένης ανάπτυξης, η ενίσχυση του γεν καθώς και η αλλαγή που καταγράφεται στο εμπορικό ισοζύγιο ενδέχεται εάν οι αναπτυξιακοί ρυθμοί των χωρών της Νοτιοανατολικής Ασίας ξεφύγουν πτωτικά να οδηγήσουν ξανά την κεντρική τράπεζα της Ιαπωνίας στο γνωστό παιχνίδι των παρεμβάσεων.Πλέον με δεδομένα τον αποπληθωρισμό, το προβληματικό τραπεζικό σύστημα, την αποστροφή για ό,τι έχει σχέση με το Χρηματιστήριο και την αδυναμία αποτελεσματικής χρησιμοποίησης κρατικών παρεμβάσεων μέσω της δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής, η ώθηση της οικονομίας θα προέλθει μόνο μέσα από την αύξηση της κατανάλωσης και των ιδιωτικών επιχειρηματικών επενδύσεων.

Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος.

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 6/9/2009).