ΤΟΥ ΣΑΡ. ΛΕΚΚΑ
Η μεγαλύτερη οικονομική και πιστωτική κρίση που βιώνει η παγκόσμια οικονομία από το καλοκαίρι του 2007 και μετά τη δεκαετία του 1930 έφερε στην επιφάνεια τη χρησιμότητα των θεωριών που δοκιμάσθηκαν κατά το δεύτερο ήμισυ του 20ού αιώνα.Για την αντιμετώπιση της τρέχουσας κρίσης προκρίθηκαν σε επίπεδο εφαρμοσμένης οικονομικής πολιτικής οι θεωρίες των Κέινς και Φρίντμαν.Στην ουσία κεντρικές τράπεζες και κυβερνήσεις άρχισαν να παρεμβαίνουν προς την κατεύθυνση αντιμετώπισης των δυσμενών και πρωτόγνωρων καταστάσεων, που έχει δημιουργήσει η κρίση από το καλοκαίρι του 2007, έχοντας χάσει περίπου έναν χρόνο στον προθάλαμο της αναμονής.Σήμερα, καθώς έχουν καλυφθεί χρονικά δύο περίπου χρόνια παρεμβάσεων, το ερώτημα που τίθεται έχει να κάνει με τη χρησιμότητα των θεωριών των δύο μεγάλων οικονομολόγων.Η συνταγή εξόδου από την κρίση σε ποιες αναλογίες περιείχε τον Κέινς και σε ποιες τον Φρίντμαν;Με δεδομένο ότι όλοι αποδέχονται τη χρησιμότητα και των δύο οικονομικών δράσεων που προτείνουν οι Κέινς και Φρίντμαν μέσω των θεωριών τους το ερώτημα που τίθεται σήμερα έχει να κάνει με την υπεροχή της μιας ή της άλλης δράσης σε επίπεδο εφαρμοσμένης οικονομικής πολιτικής.Από τη μια έχουμε την προτροπή του πατριάρχη του Φιλελευθερισμού Φρίντμαν να διοχετευθούν χρήματα στην οικονομία ως να ρίχναμε λεφτά με το ελικόπτερο και από την άλλη ο κλασικός οικονομολόγος Κέινς, που μας προτρέπει να αυξάνουμε τις δημόσιες δαπάνες σε περιόδους οικονομικής κρίσης, ώστε να αυξηθεί η ζήτηση στην οικονομία.Μια αρχική αποτίμηση των παρεμβάσεων κεντρικών τραπεζών και κυβερνήσεων οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η ανάγκη κατ' αρχήν άμεσης αντιμετώπισης των δυσμενών επιπτώσεων και αφετέρου ο συστημικός κίνδυνος από την ενδεχομένη κατάρρευση των πιστωτικών ιδρυμάτων οδήγησε σε συνταγή παρέμβασης με μεγαλύτερη δοσολογία από Φρίντμαν.Για τη στήριξη των ευρωπαϊκών τραπεζών από τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις μέχρι και τα τέλη Μαΐου 2009 είχαν εγκριθεί ποσά που φθάνουν τα 5,3 τρισ. δολάρια ή 3,77 τρισ. ευρώ. Ποσό ιδιαίτερα μεγάλο εάν λάβουμε υπόψη ότι ξεπερνά το ΑΕΠ της μεγαλύτερης οικονομίας της Ευρώπης της γερμανικής.Αυτά τα 3,77 τρισ. ευρώ αναλύονται σε 311,4 δισ. ευρώ για κεφαλαιακές ενισχύσεις, σε 2,92 τρισ. ευρώ για εγγυήσεις, σε 33 δισ. ευρώ για αγορά προβληματικών στοιχείων και σε 505,6 δισ. ευρώ για ενισχύσεις ρευστότητας των τραπεζών.Οι ΗΠΑ υπερέβαλαν εαυτόν, αφού η κυβέρνηση και η κεντρική τράπεζα δαπάνησαν με τις μορφές δανεισμού και χορηγήσεων το ποσό των 12,8 τρισ. δολαρίων για τη στήριξη των εγχώριων πιστωτικών ιδρυμάτων.Τα προγράμματα στήριξης της πραγματικής οικονομίας, όμως, που εμπεριέχουν Κέινς, αφού οδηγούν στην αύξηση των δημοσίων δαπανών, είναι σαφώς υποδεέστερα για να μην ισχυρισθούμε υποπολλαπλάσια των αντίστοιχων προγραμμάτων στήριξης των τραπεζών.Για παράδειγμα, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο που συνεδρίασε στις 11 και 12/12/2008 ενέκρινε σχέδιο ανάκαμψης της ευρωπαϊκής οικονομίας ύψους 200 δισ. ευρώ, ποσού ισοδύναμου προς το 1,5% του ΑΕΠ της ένωσης (περίπου 1,2% από εθνικούς πόρους και 0,3% από Κοινοτικούς πόρους).Το κάθε κράτος-μέλος θα εξειδίκευε τα μέτρα στη βάση των αναγκών του και στη μορφή είτε των δημοσίων δαπανών, είτε των φορολογικών απαλλαγών, είτε στη στοχευμένη στήριξη ορισμένων κατηγοριών - επιχειρήσεων που πλήττονταν όπως οι αυτοκινητοβιομηχανίες.Για τις ΗΠΑ το αντίστοιχο πρόγραμμα στήριξης της πραγματικής οικονομίας δημοσιοποιήθηκε αμέσως μετά την ανάληψη των καθηκόντων του νέου προέδρου Ομπάμα ύψους 787 δισ. δολ. ισοδύναμου του 5,8% του ΑΕΠ. Ανάλογες στρατηγικές ελήφθησαν από τα περισσότερα κράτη της υφηλίου.Το πρόγραμμα ενίσχυσης της ιαπωνικής οικονομίας μέσω δημοσίων δαπανών και φορολογικών κινήτρων ήταν της τάξεως του 2% του ΑΕΠ, ενώ της Κίνας ύψους 450 δισ. ευρώ ή του 15% του ΑΕΠ στόχευε στην αναχαίτιση της πτώσης του ρυθμού ανάπτυξής της.Τα αποτελέσματα των παρεμβάσεων είναι ανάλογα των χρημάτων που διατέθηκαν.Η πιστωτική κρίση και η κατάρρευση των τραπεζών και των ασφαλιστικών ιδρυμάτων απεφεύχθη, ενώ η ομαλοποίηση των επιτοκίων δείχνει ότι βρισκόμαστε σε καλό δρόμο.Αντίθετα, η αύξηση της ανεργίας σε ευρωζώνη και ΗΠΑ σε επίπεδα περί του 9,5% το φθινόπωρο 2009 με αυξητικές τάσεις δείχνει ότι η πραγματική οικονομία ακόμη δοκιμάζεται.Προσωπικά πιστεύουμε ότι οι κεντρικές τράπεζες και οι κυβερνήσεις σε διεθνές επίπεδο υπερέβαλαν, διοχετεύοντας περισσότερα κεφάλαια από αυτά που απαιτούνταν για τη σταθεροποίηση των πιστωτικών αγορών.Η βοήθεια που εδίδετο προς τις τράπεζες ανασύρει από το υποσυνείδητο εικόνες επισιτιστικής βοήθειας που έστελναν οι δυτικές χώρες με τα ελικόπτερα προς διάφορα αφρικανικά κράτη.Τα τρόφιμα σε ελάχιστες περιπτώσεις έφθαναν σε αυτούς που πραγματικά είχαν ανάγκη.Τις περισσότερες φορές κατέληγαν στα χέρια φυλάρχων και πολέμαρχων, οι οποίοι τα χρησιμοποιούσαν για την αύξηση της δικιάς τους επιρροής.
Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος
(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 18/10/2009)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου