Του Σαρ. Λέκκα
Τις τελευταίες δεκαετίες έχουμε έρθει αντιμέτωποι με διάφορα αναπτυξιακά φαινόμενα που ο διεθνής Τύπος τα προσδιόρισε ως αναπτυξιακά θαύματα.
Το ιαπωνικό θαύμα κατά τη δεκαετία του '80, το ασιατικό θαύμα της δεκαετίας του '90 με το ευφάνταστο προσωνύμιο, οι ασιατικές τίγρεις και σε ευρωπαϊκό επίπεδο το ιρλανδικό θαύμα με το εξίσου θεαματικό προσωνύμιο, η κέλτικη τίγρης αποτελούσαν τα χαρακτηριστικότερα αναπτυξιακά παραδείγματα που γνώρισε η παγκόσμια οικονομία. Ηταν θαύματα όμως ή διάττοντες αστέρες που έλαμψαν για μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο; Η ιστορία έχει δείξει ότι στην οικονομία δεν γίνονται θαύματα.Ο,τι εντυπωσιάζει, ό,τι ξεχωρίζει, ξεχωρίζει διότι υπάρχει συγκεκριμένο υπόβαθρο στήριξής του.Πολλά από τα θαύματα που έχει γνωρίσει η παγκόσμια οικονομία δεν αποτελούν τίποτα άλλο παρά τεχνική ανάδειξη με συγκριμένους τρόπους μιας αναπτυξιακής δομής, η οποία σε διαφορετική περίπτωση θα κινούνταν σε επίπεδα απλής αναγνώρισης.Οπως στον αθλητισμό το ντόπινγκ διαμορφώνει υπεραθλητές, οι οποίοι υπό άλλες συνθήκες θα ήταν απλοί αθλητές με ικανοποιητικές επιδόσεις στην καλύτερη των περιπτώσεων, έτσι και στην οικονομία η χρησιμοποίηση των παραγωγικών δομών με ντόπινγκ μια ευνοϊκή συγκυρία ή ένα τεχνικό υπόβαθρο μπορεί να μετατρέψει το θετικό σε μέγιστο και το απλό σε θαύμα.Πίσω από κάθε οικονομικό θαύμα πάντα υπάρχει ένα τεχνικά διαμορφωμένο υπόβαθρο, το οποίο όσο συντηρείτε το θαύμα προκαλεί τον θαυμασμό.Από τη στιγμή που το υπόβαθρο διαλύεται πάντα και σχεδόν άμεσα διαλύεται και το θαύμα.Η διάλυση του θαύματος δεν είναι αναίμακτη, πάντα αφήνει συντρίμμια υλικά, σωματικά και ηθικά.Τα συντρίμμια που άφησε η διάλυση του ιρλανδικού θαύματος προκαλεί σήμερα το αρνητικό ενδιαφέρον της παγκόσμιας κοινότητας.Το τεράστιο έλλειμμα της Ιρλανδίας στα επίπεδα του7,1% για το 2008 ανάγκασε την Ιρλανδική κυβέρνηση στη λήψη εκτάκτων μέτρων για τη συγκράτησή του.Το 2008 η ιρλανδική οικονομία συμπλήρωσε τρία χρονιά ύφεσης και φυσικά τρία χρόνια προϋπολογισμών λιτότητας.Για το 2009 προβλέπεται συρρίκνωση της οικονομίας κατά 8%, ενώ το έλλειμμα αναμένεται να φθάσει στο 13% του ΑΕΠ.Η παρατεταμένη ύφεση, τα σκληρά φορολογικά και εισπρακτικά μέτρα καθώς και η απουσία προοπτικής εξόδου από την κρίση οδήγησαν τον Οκτώβριο του 2008 σε κοινωνική έκρηξη με διαδηλώσεις και επεισόδια.Η απουσία οικονομικής δραστηριότητας, η διόγκωση της ανεργίας και η πτώση των καταναλωτικών δαπανών έχουν οδηγήσει στην εντυπωσιακή μείωση των φορολογικών εσόδων.Η ύφεση έχει στερέψει τις πηγές εσόδων με αποτέλεσμα ο φαύλος-κύκλος αρνητικής ανάπτυξης, ύφεσης, ανεργίας, χαμηλής κατανάλωσης, απουσίας εσόδων, νέας φορολογίας να έχει οδηγήσει σε αδιέξοδο.Και όλα αυτά στην Ιρλανδία, την κέλτικη τίγρη, την οικονομία θαύμα της περιόδου 1995-2005. Κατά τη δεκαετία αυτή το ιρλανδικό ΑΕΠ διπλασιάσθηκε με αποτέλεσμα το κατά κεφαλήν εισόδημα να ξεπεράσει το μέσο όρο της ευρωπαϊκής ένωσης, ενώ η χρηματιστηριακή αξία των εταιρειών πενταπλασιάσθηκε.Η απασχόληση αυξήθηκε, το ίδιο και η ζήτηση, ενώ ο επενδυτικός οργασμός έγινε παράδειγμα προς μίμηση από πολλά ευρωπαϊκά κράτη.Τι είχε γίνει όμως και η Ιρλανδία από μια τυπικά ευρωπαϊκή χώρα μετατράπηκε σε οικονομικό τίγρη;Ποιο ήταν το υπόβαθρο που εκτόξευσε την ιρλανδική οικονομία;Το μυστικό είναι απλό, η συναλλαγματική ισοτιμία.Από τις αρχές της δεκαετίας του '90 η Ιρλανδία συνέδεσε το νόμισμά της με το γερμανικό μάρκο στα πλαίσια της δημιουργίας του ευρώ.Στη βάση του πραγματικού γεγονότος ότι οι εξαγωγές της Ιρλανδίας κατευθύνονταν προς αγγλοσαξονικές χώρες των οποίων τα νομίσματα ήταν σαφώς υπερτιμημένα, οι εμπορικές συναλλαγές αυξήθηκαν εντυπωσιακά, δίνοντας ώθηση στην οικονομία.Η υποτίμηση του νομίσματος για αρκετά χρόνια έφθασε το 50%, διαμορφώνοντας ιδανικές αναπτυξιακές συνθήκες.Το φθινόπωρο του 2000 η Ιρλανδία πραγματοποιούσε συναλλαγές με ισοτιμία ευρώ-δολαρίου στα 0,82 δολάρια, ενώ το καλοκαίρι του 2008 με ισοτιμία 1,60 δολάρια.Οσο η υποτίμηση λειτουργούσε ως αναπτυξιακό ντόπινγκ, το οικονομικό θαύμα αποτελούσε παράδειγμα προς μίμηση, ο χρηματοοικονομικός τομέας διογκώνονταν, η ανεργία μειωνόταν και οι τιμές των ακινήτων καθημερινά φούσκωναν, αντικατοπτρίζοντας τη μεγάλη ζήτηση.Από τη στιγμή που το υποτιμητικό ντόπινγκ πήρε τέλος, το θαύμα τελείωσε. Οπως λέγεται όσο υψηλότερα αναβαίνει κάποιος τόσο ισχυρός θα είναι ο γδούπος της πτώσης.Ετσι και στη Ιρλανδία, ο απόηχος της κατάρρευσης είναι μεγάλος. Η ύφεση έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις, η ανεργία έχει δημιουργήσει κοινωνικές εκρήξεις, οι τιμές των μετοχών έχουν μειωθεί κατά 90%, οι τιμές των ακινήτων έχουν εντυπωσιακά συρρικνωθεί, ο χρηματοπιστωτικός τομέας έχει βουλιάξει και το ιρλανδικό θαύμα λοιδορείται παγκοσμίως για την τύχη του.Στην ουσία όλα τα οικονομικά θαύματα έχουν την ίδια τύχη.Εκείνο που αλλάζει είναι ο χρονικός ορίζοντας που απαιτείται κάθε φορά από τη στιγμή που ένα θαύμα τελειώνει για να έρθουν τα πράγματα τουλάχιστον στην προτεραία κατάστασή τους. Η Ιρλανδία ελπίζει ότι δεν θα έχει την τύχη των Ασιατών και ειδικά της Ιαπωνίας, η οποία παλεύει από το 1985 να βρει τον δρόμο της.Τα πράγματα είναι δύσκολα αφού πέρα από την ύφεση, την πτώση των εσόδων, την αύξηση των ελλειμμάτων και του χρέους η Ιρλανδία θα πρέπει να αντιμετωπίσει και την υποεπένδυση των δημοσίων υποδομών.Κατά την περίοδο του θαύματος έγινε υπερεκμετάλλευση των υποδομών στα όρια της εξάντλησης, πράγμα που σημαίνει ότι σήμερα αυτό το κενό πρέπει να καλυφθεί με τις κατάλληλες επενδύσεις.Το ερώτημα είναι πώς θα γίνουν επενδύσεις με τεράστια ελλείμματα και μεγάλο και συνεχώς αυξανόμενο δημόσιο χρέος.
Το ιαπωνικό θαύμα κατά τη δεκαετία του '80, το ασιατικό θαύμα της δεκαετίας του '90 με το ευφάνταστο προσωνύμιο, οι ασιατικές τίγρεις και σε ευρωπαϊκό επίπεδο το ιρλανδικό θαύμα με το εξίσου θεαματικό προσωνύμιο, η κέλτικη τίγρης αποτελούσαν τα χαρακτηριστικότερα αναπτυξιακά παραδείγματα που γνώρισε η παγκόσμια οικονομία. Ηταν θαύματα όμως ή διάττοντες αστέρες που έλαμψαν για μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο; Η ιστορία έχει δείξει ότι στην οικονομία δεν γίνονται θαύματα.Ο,τι εντυπωσιάζει, ό,τι ξεχωρίζει, ξεχωρίζει διότι υπάρχει συγκεκριμένο υπόβαθρο στήριξής του.Πολλά από τα θαύματα που έχει γνωρίσει η παγκόσμια οικονομία δεν αποτελούν τίποτα άλλο παρά τεχνική ανάδειξη με συγκριμένους τρόπους μιας αναπτυξιακής δομής, η οποία σε διαφορετική περίπτωση θα κινούνταν σε επίπεδα απλής αναγνώρισης.Οπως στον αθλητισμό το ντόπινγκ διαμορφώνει υπεραθλητές, οι οποίοι υπό άλλες συνθήκες θα ήταν απλοί αθλητές με ικανοποιητικές επιδόσεις στην καλύτερη των περιπτώσεων, έτσι και στην οικονομία η χρησιμοποίηση των παραγωγικών δομών με ντόπινγκ μια ευνοϊκή συγκυρία ή ένα τεχνικό υπόβαθρο μπορεί να μετατρέψει το θετικό σε μέγιστο και το απλό σε θαύμα.Πίσω από κάθε οικονομικό θαύμα πάντα υπάρχει ένα τεχνικά διαμορφωμένο υπόβαθρο, το οποίο όσο συντηρείτε το θαύμα προκαλεί τον θαυμασμό.Από τη στιγμή που το υπόβαθρο διαλύεται πάντα και σχεδόν άμεσα διαλύεται και το θαύμα.Η διάλυση του θαύματος δεν είναι αναίμακτη, πάντα αφήνει συντρίμμια υλικά, σωματικά και ηθικά.Τα συντρίμμια που άφησε η διάλυση του ιρλανδικού θαύματος προκαλεί σήμερα το αρνητικό ενδιαφέρον της παγκόσμιας κοινότητας.Το τεράστιο έλλειμμα της Ιρλανδίας στα επίπεδα του7,1% για το 2008 ανάγκασε την Ιρλανδική κυβέρνηση στη λήψη εκτάκτων μέτρων για τη συγκράτησή του.Το 2008 η ιρλανδική οικονομία συμπλήρωσε τρία χρονιά ύφεσης και φυσικά τρία χρόνια προϋπολογισμών λιτότητας.Για το 2009 προβλέπεται συρρίκνωση της οικονομίας κατά 8%, ενώ το έλλειμμα αναμένεται να φθάσει στο 13% του ΑΕΠ.Η παρατεταμένη ύφεση, τα σκληρά φορολογικά και εισπρακτικά μέτρα καθώς και η απουσία προοπτικής εξόδου από την κρίση οδήγησαν τον Οκτώβριο του 2008 σε κοινωνική έκρηξη με διαδηλώσεις και επεισόδια.Η απουσία οικονομικής δραστηριότητας, η διόγκωση της ανεργίας και η πτώση των καταναλωτικών δαπανών έχουν οδηγήσει στην εντυπωσιακή μείωση των φορολογικών εσόδων.Η ύφεση έχει στερέψει τις πηγές εσόδων με αποτέλεσμα ο φαύλος-κύκλος αρνητικής ανάπτυξης, ύφεσης, ανεργίας, χαμηλής κατανάλωσης, απουσίας εσόδων, νέας φορολογίας να έχει οδηγήσει σε αδιέξοδο.Και όλα αυτά στην Ιρλανδία, την κέλτικη τίγρη, την οικονομία θαύμα της περιόδου 1995-2005. Κατά τη δεκαετία αυτή το ιρλανδικό ΑΕΠ διπλασιάσθηκε με αποτέλεσμα το κατά κεφαλήν εισόδημα να ξεπεράσει το μέσο όρο της ευρωπαϊκής ένωσης, ενώ η χρηματιστηριακή αξία των εταιρειών πενταπλασιάσθηκε.Η απασχόληση αυξήθηκε, το ίδιο και η ζήτηση, ενώ ο επενδυτικός οργασμός έγινε παράδειγμα προς μίμηση από πολλά ευρωπαϊκά κράτη.Τι είχε γίνει όμως και η Ιρλανδία από μια τυπικά ευρωπαϊκή χώρα μετατράπηκε σε οικονομικό τίγρη;Ποιο ήταν το υπόβαθρο που εκτόξευσε την ιρλανδική οικονομία;Το μυστικό είναι απλό, η συναλλαγματική ισοτιμία.Από τις αρχές της δεκαετίας του '90 η Ιρλανδία συνέδεσε το νόμισμά της με το γερμανικό μάρκο στα πλαίσια της δημιουργίας του ευρώ.Στη βάση του πραγματικού γεγονότος ότι οι εξαγωγές της Ιρλανδίας κατευθύνονταν προς αγγλοσαξονικές χώρες των οποίων τα νομίσματα ήταν σαφώς υπερτιμημένα, οι εμπορικές συναλλαγές αυξήθηκαν εντυπωσιακά, δίνοντας ώθηση στην οικονομία.Η υποτίμηση του νομίσματος για αρκετά χρόνια έφθασε το 50%, διαμορφώνοντας ιδανικές αναπτυξιακές συνθήκες.Το φθινόπωρο του 2000 η Ιρλανδία πραγματοποιούσε συναλλαγές με ισοτιμία ευρώ-δολαρίου στα 0,82 δολάρια, ενώ το καλοκαίρι του 2008 με ισοτιμία 1,60 δολάρια.Οσο η υποτίμηση λειτουργούσε ως αναπτυξιακό ντόπινγκ, το οικονομικό θαύμα αποτελούσε παράδειγμα προς μίμηση, ο χρηματοοικονομικός τομέας διογκώνονταν, η ανεργία μειωνόταν και οι τιμές των ακινήτων καθημερινά φούσκωναν, αντικατοπτρίζοντας τη μεγάλη ζήτηση.Από τη στιγμή που το υποτιμητικό ντόπινγκ πήρε τέλος, το θαύμα τελείωσε. Οπως λέγεται όσο υψηλότερα αναβαίνει κάποιος τόσο ισχυρός θα είναι ο γδούπος της πτώσης.Ετσι και στη Ιρλανδία, ο απόηχος της κατάρρευσης είναι μεγάλος. Η ύφεση έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις, η ανεργία έχει δημιουργήσει κοινωνικές εκρήξεις, οι τιμές των μετοχών έχουν μειωθεί κατά 90%, οι τιμές των ακινήτων έχουν εντυπωσιακά συρρικνωθεί, ο χρηματοπιστωτικός τομέας έχει βουλιάξει και το ιρλανδικό θαύμα λοιδορείται παγκοσμίως για την τύχη του.Στην ουσία όλα τα οικονομικά θαύματα έχουν την ίδια τύχη.Εκείνο που αλλάζει είναι ο χρονικός ορίζοντας που απαιτείται κάθε φορά από τη στιγμή που ένα θαύμα τελειώνει για να έρθουν τα πράγματα τουλάχιστον στην προτεραία κατάστασή τους. Η Ιρλανδία ελπίζει ότι δεν θα έχει την τύχη των Ασιατών και ειδικά της Ιαπωνίας, η οποία παλεύει από το 1985 να βρει τον δρόμο της.Τα πράγματα είναι δύσκολα αφού πέρα από την ύφεση, την πτώση των εσόδων, την αύξηση των ελλειμμάτων και του χρέους η Ιρλανδία θα πρέπει να αντιμετωπίσει και την υποεπένδυση των δημοσίων υποδομών.Κατά την περίοδο του θαύματος έγινε υπερεκμετάλλευση των υποδομών στα όρια της εξάντλησης, πράγμα που σημαίνει ότι σήμερα αυτό το κενό πρέπει να καλυφθεί με τις κατάλληλες επενδύσεις.Το ερώτημα είναι πώς θα γίνουν επενδύσεις με τεράστια ελλείμματα και μεγάλο και συνεχώς αυξανόμενο δημόσιο χρέος.
Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος
(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 11/10/2009)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου