Το 2008 δεν είναι 1929.
Του Σαρ. Λέκκα

Η παγκόσμια οικονομία βιώνει τα αποτελέσματα ενός ακόμη κερδοσκοπικού επεισοδίου.Ο διεθνής καπιταλισμός ή όπως συνηθίζεται στις ημέρες μας η οικονομία της ελεύθερης αγοράς, βιώνει το αποτέλεσμα του συνδυασμού της απληστίας και της απουσίας ελέγχων.Εάν θέλουμε να δούμε τα πράγματα με ξεκάθαρο τρόπο, θα πρέπει να πάμε πίσω στη μεγαλύτερη ιστορικά κρίση του παγκόσμιου καπιταλισμού, στο 1929 και κυρίως στα θεσμικά μέτρα της τότε εποχής.Μετά τη μεγάλη κρίση το κογκρέσο, θέλοντας να διαφυλάξει τις αποταμιεύσεις του μέσου Αμερικανού πολίτη, προχώρησε στον διαχωρισμό των τραπεζών σε επενδυτικές και λιανικές.Ηταν το 1933. Σήμερα, 75 χρόνια μετά, αποδεικνύεται εκ των πραγμάτων ότι ο συγκεκριμένος διαχωρισμός ήταν λάθος, αφού οι μεν καταθετικές τράπεζες υπόκεινταν σε αυστηρούς ελέγχους οι δε επενδυτικές δραστηριοποιούνταν χωρίς κανέναν έλεγχο.Εάν δούμε σήμερα το ποιες χρεοκοπούν, θα καταλάβουμε γιατί η απουσία κανονιστικού πλαισίου και ελέγχων έσβησαν από τον χάρτη τις 5 μεγαλύτερες επενδυτικές τράπεζες των ΗΠΑ.Για να καταλάβουμε το πόσο λάθος ήταν ο διαχωρισμός των δραστηριοτήτων των τραπεζών το 1933 σε επενδυτικές και εμπορικές, αρκεί και μόνο το γεγονός της οικιοθελούς μετάλλαξης των δύο ισχυρότερων προ της σημερινής κρίσης επενδυτικών τραπεζών, της Goldman Sachs και της Morgan Stanley σε τράπεζες holding, δηλαδή σε τράπεζες που θα υπόκεινται πλέον σε ελέγχους της κεντρικής τράπεζας των ΗΠΑ.Η αλλαγή μοντέλου ήταν επιβεβλημένη μετά την κατακόρυφη πτώση των μετοχών τους και την εκτίναξη του κόστους που δανείζονταν κεφάλαια.Με τη μετάλλαξή τους οι δύο αυτές επενδυτικές τράπεζες θα έχουν την υποχρέωση να αναφέρονται στους εποπτικούς οργανισμούς και να δίδουν λόγο για τα κεφαλαιακά διαθέσιμα, τα πιστωτικά όρια, ενώ θα ξεχάσουν μία διά παντός τις υπερφίαλες κερδοσκοπικές πρακτικές υψηλού ρίσκου.Στα θετικά, θα έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης στις δανειακές διευκολύνσεις της κεντρικής τράπεζας και φυσικά ξεφεύγουν από τη μοίρα που επεφύλαξε η κρίση των τιτλοποιημένων στεγαστικών δανείων στις υπόλοιπες επενδυτικές τράπεζες των ΗΠΑ.Να θυμίσουμε ότι η Lehman Brothers πτώχευσε, ενώ η Bear Stearns και η Merrill Lynch εξαγοράστηκαν.Στην ουσία, εκείνο που κατέρρευσε στις ΗΠΑ ήταν το σκιώδες τραπεζικό σύστημα, δηλαδή το σύστημα που δεν στηρίζονταν στο στιβαρό υπόβαθρο των καταθέσεων των πελατών τους αλλά στον δανεισμό.Οι επενδυτικές τράπεζες δραστηριοποιούνταν με δανεικά, χρηματοδοτώντας με αυτά αυξημένου ρίσκου επενδυτικές τοποθετήσεις.Η λέξη που έχει κομβικό χαρακτήρα για τη μετέπειτα κατάρρευσή τους είναι η μόχλευση.Ο δείκτης μόχλευσης δείχνει το ποσό του χρέους που αναλογεί σε κάθε δολάριο ιδίων κεφαλαίων. Οι επενδυτικές τράπεζες δανείζονταν και στη συνέχεια επένδυαν σε αξίες υψηλού ρίσκου.Οσο οι τιμές των επενδυτικών προϊόντων ανέβαιναν, τα κέρδη των τραπεζών αυξάνονταν και ανάλογα αυξάνονταν και τα μπόνους των ατόμων που βρίσκονταν στη διοίκησή τους.Η κατάρρευση των αγορών και συγκεκριμένα της στεγαστικής πίστης οδήγησε στην κατάρρευσή τους αφού τα τιτλοποιημένα δάνεια έχαναν την αξία τους και η απουσία ρευστότητας οδηγούσε σε αδιέξοδο.Ο δείκτης μόχλευσης των επενδυτικών τραπεζών την ώρα της κρίσης ήταν για τη Merrill Lynch 46 προς 1, για τη Lehman Brothers 34 προς 1, για την Bear Stearns 31 προς 1, ενώ αντίθετα των εμπορικών τραπεζών ήταν κάτω από 20 προς 1.

Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 26/10/2008)