Η περίπλοκη κρίση

Το κληροδότημα του 2007 για την τρέχουσα χρονιά, που αφορούσε την κατάρρευση της στεγαστικής αγοράς των ΗΠΑ, είχε άμεσες επιπτώσεις στην παγκόσμια αγορά από τις πρώτες ημέρες του 2008.Οι διαγραφές τεράστιων ποσών από τα χαρτοφυλάκια των μεγάλων αμερικανικών κυρίως, αλλά και όχι μόνο τραπεζών, οδήγησαν στην καταγραφή ζημιών που για ορισμένα πιστωτικά ιδρύματα ήταν οι μεγαλύτερες τις ιστορίας τους.Σε εσωτερικό επίπεδο η καταγραφή ζημιών οδήγησε κατ' αρχήν στην αλλαγή προέδρων και διευθυνόντων συμβούλων, στην αναδιάταξη στόχων και στη συνέχεια στη μείωση του παραγωγικού δυναμικού.Σε εξωτερικό επίπεδο η καταγραφή ζημιών οδήγησε στην άτακτη υποχώρηση των μετοχικών αξιών και στον φόβο γενικότερης χρηματιστηριακής κατάρρευσης.Αυτοί που κατέγραφαν ζημιές στους ισολογισμούς τους όπως ήταν φυσικό ρευστοποιούσαν κερδοφόρες τοποθετήσεις για να αντλήσουν ρευστότητα και για να περιορίσουν τις ζημιές, με αποτέλεσμα στη δίνη των επιπτώσεων να συμπεριληφθούν μετοχές και χρηματιστήρια που δεν είχαν εμπλακεί άμεσα ή έμμεσα με τη στεγαστική αγορά των ΗΠΑ και τα παράγωγά της.Το παράδειγμα των ελληνικών τραπεζικών μετοχών και του ελληνικού Χρηματιστηρίου γενικότερα δείχνει το είδος και το μέγεθος των παράπλευρων επιπτώσεων.Η πτώση των μετοχικών αξιών σε παγκόσμιο επίπεδο, καθώς και η προοπτική παρατεταμένης βραδείας ανάπτυξης της αμερικανικής οικονομίας, οδήγησε στην κατάρρευση των χρηματιστηριακών δεικτών τη Δευτέρα 21 Ιανουαρίου και στην ανάδειξή της ως «μαύρης Δευτέρας».Η πτώση της Δευτέρας δεν είχε προηγούμενο κατά την τελευταία δεκαετία.Οι απώλειες στη Μαδρίτη ήταν της τάξεως του 7,54%, στη Φραγκφούρτη της τάξεως του 7,16%, στο Παρίσι κατά 6,83% , στην Αθήνα κατά 6,17%, στο Λονδίνο κατά 5,48% και στο Τόκιο κατά 3,86%.Οι απώλειες ήταν τεράστιεςΗ κεφαλαιοποίηση στα χρηματιστήρια Λονδίνου, Παρισιού και Φραγκφούρτης μειώθηκε κατά 350 δισ. δολάρια. Την επόμενη ημέρα, Τρίτη 22 Ιανουαρίου, η Ασία έδειχνε ότι η κατάρρευση των μετοχικών αξιών είχε μέλλον.Οι απώλειες στο Τόκιο έφθασαν στο 5,65%, στο Χονγκ Κονγκ στο 8,7%, στη Σιγκαπούρη στο 5,8% και στην Κορέα στο 4,4%.Παράλληλα, το πρωί της ίδιας ημέρας οι φήμες ότι η μεγαλύτερη τράπεζα του κόσμου, η Citigroup, ενδέχεται να παρουσιάσει μελλοντικά μεγαλύτερα προβλήματα ρευστότητας, οδήγησε σε μαζικές πωλήσεις μετοχικών τραπεζικών μετοχών σε παγκόσμιο επίπεδο.Η φήμη ήταν ενδεικτική του πανικού.Η μεγαλύτερη τράπεζα του κόσμου αμφισβητούνταν και μάλιστα σε σημείο απαξίωσης παρά το γεγονός ότι στα μέσα Ιανουαρίου είχε δημοσιοποιήσει διαγραφές από την εμπλοκή της στην κρίση της στεγαστική πίστης 18 δισ. δολαρίων και ζημιές τετάρτου τριμήνου 2007 ύψους 9,83 δισ. δολαρίων.Η αβεβαιότητα, ο φόβος και ο πανικός είχαν μπει βαθιά στην ψυχολογία των επενδυτών και οι σκέψεις των περισσοτέρων συνέκλιναν στο ενδεχόμενο κραχ.Η πίεση που δέχονταν οι αμύντορες του διεθνούς χρηματοοικονομικού συστήματος ήταν μεγάλη.Οι αγορές εξωθούσαν κυβερνήσεις και κεντρικές τράπεζες στη λήψη μέτρων.Ηδη ο πρόεδρος Μπους είχε δημοσιοποιήσει από τα μέσα Ιανουαρίου πακέτο φοροαπαλλαγών για φυσικά και νομικά πρόσωπα ύψους 150 δισ, δολαρίων, θέλοντας να ενεργοποιήσει τα καταναλωτικά ένστικτα των Αμερικανών, με δεδομένο ότι η αμερικανική οικονομία στηρίζεται στην κατανάλωση.Τα συγκεκριμένα μέτρα δεν είχαν λειτουργήσει όπως αναμένονταν ως ανάχωμα στη χρηματιστηριακή κρίση που σοβούσε.Χρειάζονταν κάτι πιο αποφασιστικό, που θα ταρακουνούσε τις αγορές. Αυτό προήλθε από την κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ, η οποία μείωσε το βασικό της επιτόκιο κατά 75 μονάδες βάσης στο 3,5% και το προεξοφλητικό στο 4%.Το μέγεθος της μείωσης ήταν το μεγαλύτερο από τον Οκτώβριο του 1984, δηλαδή εδώ και 24 χρόνια, ενώ η απόφαση, η πρώτη μη προγραμματισμένη από τον Σεπτέμβριο του 2001.Αυτό έδειχνε την αγωνία της κεντρικής τράπεζας των ΗΠΑ καθώς και την αναγνώριση από την πλευρά της ότι οι προοπτικές της αμερικανικής οικονομίας αφενός και των συνθηκών στις αγορές χρήματος και κεφαλαίων αφετέρου ήταν ιδιαίτερα προβληματικές.Στην ουσία η αμερικανική κεντρική τράπεζα ασπάζονταν τις προβλέψεις των διεθνών χρηματοοικονομικών οίκων (Morgan Stanley-Merrill Lynch-Goldman Sachs) για περίοδο παρατεταμένης βραδείας ανάπτυξης της αμερικανικής οικονομίας.Σωρευτικά οι απώλειες των χρηματιστηριακών αγορών σε παγκόσμιο επίπεδο από τις αρχές του 2008 και μέχρι την ημέρα της μεγάλης μείωσης των αμερικανικών επιτοκίων έφθασαν τα 5 τρισ. δολάρια.Αναφέρουμε μεγάλης, διότι η κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ στις 30 Ιανουαρίου μείωσε πάλι το βασικό επιτόκιο κατά 50 μονάδες βάσης στο 3%.Αρκετοί μίλησαν για πανικό της ίδιας της τράπεζας, άλλοι για πράξη αυτοθυσίας.Οποια διάσταση και εάν υιοθετήσουμε, η όποια κίνηση κρίνεται από το αποτέλεσμα και το αποτέλεσμα είτε το θέλουμε είτε όχι ήταν διφορούμενο.Οι αγορές αντέδρασαν θετικά στην αρχήΤο Λονδίνο την ημέρα δημοσιοποίησης της μεγάλης μείωσης των αμερικανικών επιτοκίων παρουσίασε κέρδη της τάξεως του 2,9%, το Παρίσι κέρδη της τάξεως του 2,07%, το Μιλάνο κέρδη 0,92%, ενώ οι δείκτες Dow Jones και Nasdaq έκλεισαν με περιορισμένες απώλειες της τάξεως του 1,06% και 2,04% αντίστοιχα.Ομως η κατεύθυνση δεν άλλαξε παρ' ότι η απαξίωση των μετοχών περιορίσθηκε αρκετά.Το πακέτο δημοσιονομικής (πακέτο Μπους ) και νομισματικής (μείωση αμερικανικών επιτοκίων) ως συνδυασμός παρέμβασης δεν είχε αποτέλεσμα με την έννοια της αναστροφής του κλίματος που έχει διαμορφωθεί στις χρηματιστηριακές αγορές, άλλωστε η επίδραση από την πτώση των επιτοκίων θέλει χρόνο, ορισμένοι αναφέρονται σε χρονικό διάστημα πέραν του εξαμήνου.Το σίγουρο είναι ότι ο φόβος, η αβεβαιότητα, αλλά και η έλλειψη εμπιστοσύνης έχουν εμφιλοχωρήσει στην ψυχοσύνθεση των επενδυτών, πράγμα που καθιστά την τρέχουσα κρίση ως μία από τις πιο πολύπλοκες των τελευταίων δεκαετιών.

Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος.

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΗΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΚΕΡΔΟΣ-10/2/2008)