Ελλείμματα και πρωτογενείς δαπάνες
ΤΟΥ ΣΑΡ. ΛΕΚΚΑ

Η εμπειρία είχε δείξει ότι για να είναι διατηρήσιμη η δημοσιονομική προσαρμογή δεν αρκούν μέτρα εισπρακτικού χαρακτήρα.Η βελτίωση της δημοσιονομικής κατάστασης πραγματοποιείται μόνιμα μόνο μέσω της συγκράτησης των πρωτογενών δαπανών.Σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος, ως κυριότερο μέτρο ελέγχου και περιορισμού των δαπανών είναι η καθιέρωση αριθμητικών δημοσιονομικών κανόνων όσον αφορά το ύψος (είτε σε απολύτους όρους ή σε σχέση με το ΑΕΠ) ή τον ρυθμό αύξησής τους.Τέτοιοι κανόνες θα προσδιορίζουν επακριβώς το ύψος των δαπανών όχι μόνο για τον στενό δημόσιο τομέα, αλλά και για τις βασικές συνιστώσες της γενικής κυβέρνησης, όπως νοσοκομεία, ΟΤΑ , Πανεπιστήμια, κ.τ.λ., ενώ θα ορίζουν με σαφήνεια τον φορέα ή το άτομο που θα έχει την πλήρη και αποκλειστική ευθύνη.Στην ουσία ομιλούμε για ένα εσωτερικό σύμφωνο σταθερότητας και ανάπτυξης, αφού είναι αδιανόητο η Ελλάδα ως χώρα, ως σύνολο, να δεσμεύεται για συγκεκριμένα πράγματα έναντι της Ευρωπαϊκής Ενωσης και διάφορα υποσύνολά της να λειτουργούν αυθαίρετα και χωρίς κανόνες.Είναι αδιανόητο η κεντρική κυβέρνηση να αγωνίζεται για τη μείωση των ελλειμμάτων και τομείς όπως για παράδειγμα η Τοπική Αυτοδιοίκηση να δρα χωρίς φραγμούς, δημιουργώντας ελλείμματα για τα οποία κανείς σήμερα δεν είναι σε θέση να προσδιορίσει με ακρίβεια.Πέρα από το ύψος του ελλειμμάτων κατά την προεκλογική περίοδο των εκλογών της 4ης Οκτωβρίου 2009, η αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής έχει αναχθεί σε θέμα άμεσης προτεραιότητας για τα κόμματα εξουσίας.Η αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής ήταν στα προεκλογικά προγράμματα όλων των κομμάτων εξουσίας τις τελευταίες δεκαετίες.Και την αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής επικαλέστηκε ο τότε πρωθυπουργός για να προχώρηση στην προκήρυξη πρόωρων εκλογών, θέλοντας να την αναδείξει ως μείζον πρόβλημα όχι μόνο της ελληνικής οικονομίας αλλά και της κοινωνίας γενικότερα.Δικαίως, διότι όπως απεκάλυψε και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η διόγκωση του ελλείμματος του 2009 οφειλόταν κατά το 1/3 στις επιπτώσεις από την κρίση, κατά 1/3 από τα κρυφά χρέη αλλά και κατά 1/3 από την κατάρρευση του φοροεισπρακτικού μηχανισμού.Πράγματι, η φοροδιαφυγή είναι γάγγραινα για την οικονομία μας εδώ και δεκαετίες, όπως επίσης πραγματικότητα είναι οι παθογένειες που παρατηρούνται και καταγράφονται στους φοροεισπρακτικούς μηχανισμούς και που εδώ και δεκαετίες αδυνατεί η επίσημη πολιτεία να αντιμετωπίσει με δραστικό τρόπο.Εντύπωση μας είχε προκαλέσει στις αρχές του καλοκαιριού 2009 η αναφορά του πρώην υπουργού Οικονομίας κ. Αλογοσκούφη σε συνέντευξή του που έλεγε ότι «εγώ προσωπικά και νομίζω ο κάθε υπουργός ένιωσα εντελώς αδύναμος μπρος στους φοροεισπρακτικούς μηχανισμούς, οι οποίοι έχουν διακομματικό χαρακτήρα, γι’ αυτό και χρειάζεται διακομματική συναίνεση για την αντιμετώπισή τους».Οταν ο αρμόδιος υπουργός νιώθει αδύναμος μπρος στη δύναμη των φοροεισπρακτικών μηχανισμών, όταν κάθε προσπάθεια αντιμετώπισης των ύποπτων δραστηριοτήτων των συγκεκριμένων μηχανισμών προσκρούει σε λευκές απεργίες των εργαζομένων σε αυτούς με αποτέλεσμα την άμεση υποχώρηση των εισπράξεων, όταν κάθε προσπάθεια εντατικοποίησης των ελέγχων καταλήγει σε περαιτέρω ενδυνάμωση των μέσων αυτοπλουτισμού των φοροεισπρακτικών ομάδων, τότε δεν μπορεί να αναμένουμε πολλά από τη γενικόλογη υπόσχεση πάταξης της φοροδιαφυγής.Εάν δεν εκκαθαριστεί ο «κόπρος του Αυγεία», εάν οι μηχανισμοί είσπραξης των εσόδων του κράτους δεν αποκτήσουν συνείδηση ακέραιου κρατικού υπαλλήλου, καμία φορολογική πολιτική δεν θα έχει αποτέλεσμα.Πριν από την πολιτική επιβάλλεται η ανόρθωση κλίμακας αξιών για όσους θα ασχοληθούν με την εφαρμογή της.Αυτή τη στιγμή οι μηχανισμοί έχουν την εικόνα σουρωτηριού, όπου μεγάλη μάζα της φορολογητέας ύλης ξεφεύγει μετά από υπόγειες συμφωνίες ελεγκτών και ελεγχομένων με μοναδικά κερδισμένους τους ελεγκτές, που αυτοπλουτίζουν εις βάρος του γενικότερου συμφέροντος.Είναι επομένως απαραίτητη η αναδιάρθρωση των φοροεισπρακτικών μηχανισμών.Αναδιάρθρωση εκ βάθρων όμως και όχι επιφανειακή όπως γίνεται κατά διαστήματα τις τελευταίες δεκαετίες.Είναι προτιμότερο να κατεδαφιστεί το υφιστάμενο και απόλυτα διεφθαρμένο σύστημα ακόμη και με την αποδοχή της κατάρρευσης των εσόδων για ένα με δύο χρόνια παρά να προχωρούμε με ημίμετρα στρουθοκαμηλίζοντας ότι εκσυγχρονίζουμε τον σημερινό σάπιο μηχανισμό.Είναι προτιμότερο ηθελημένα να βιώσουμε μία κατάρρευση των εσόδων λύνοντας με αποτελεσματικό και φερέγγυο τρόπο το πρόβλημα των μηχανισμών είσπραξης παρά να τη βιώνουμε με τον τρόπο των προηγουμένων ετών όπου πάντα η λύση, η διέξοδος ήταν η επιβολή νέων φόρων και η εντατικοποίηση των διεφθαρμένων ελέγχων. Το πόσο αναγκαία είναι η ριζική ανασύνταξη των φοροεισπρακτικών μηχανισμών φαίνεται από το γεγονός ότι παρ’ ότι οι φορολογικοί συντελεστές για τις επιχειρήσεις και τα μεσαία εισοδήματα έπεσαν κατά δέκα ποσοστιαίες μονάδες, τα έσοδα από την άμεση φορολογία ως ποσοστό του ΑΕΠ δεν έπεσαν καθόλου. Στην ουσία αυτό αποκαλύπτει ότι όταν οι διασταυρώσεις, η μηχανογράφηση και η αντικειμενικοποίηση των ελέγχων γίνεται με τρόπο διαφανή η φορολογητέα ύλη δεν απαιτεί υψηλούς συντελεστές.

Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 18/7/2010)