Γιατί απέτυχαν οι ως τώρα προσπάθειες τιθάσευσης των ελλειμμάτων
Του Σαράντου Λέκκα, οικονομολόγου.

Οι επιπτώσεις της χρηματοπιστωτικής κρίσης πήραν διαστάσεις και εντάθηκαν κατά το τελευταίο τρίμηνο του 2008.Μέχρι τότε μόνο η αύξηση των τιμών του πετρελαίου και των πρώτων υλών προβλημάτιζε, αφού κατά τα τρία πρώτα τρίμηνα η ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας παρέμενε ισχυρή.Σε ετήσια βάση το ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 3,6% το δεύτερο τρίμηνο και κατά 3,1% το τρίτο τρίμηνο έναντι ρυθμού ανάπτυξης της ευρωζώνης κατά 1,4% και 0,8% αντίστοιχα.Στη βάση αυτή εγγράφει ο προϋπολογισμός του 2009 με ανάπτυξη 2,7% και με έλλειμμα της τάξεως του 2,5%.Η κλιμάκωση της κρίσης κατά το τελευταίο τρίμηνο του 2008 άλλαξε άρδην τα δεδομένα.Τα προβλήματα φερεγγυότητας των πιστωτικών ιδρυμάτων, η ανησυχία για τις καταθέσεις, η μείωση της εμπιστοσύνης επενδυτών και καταναλωτών, η αύξηση της αβεβαιότητας και η διεθνής τάση στήριξης της πραγματικής οικονομίας έδιναν το στίγμα της νέας συγκυρίας.Οι κεντρικές τράπεζες μείωσαν τα επιτόκια και αύξησαν τη ρευστότητα, ενώ οι εθνικές κυβερνήσεις, όπως και η ελληνική, συμφώνησαν σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ενωσης τον Οκτώβριο του 2008 στην εγγύηση των καταθέσεων, στην αύξηση της ρευστότητας, στη διασφάλιση των χρηματοδοτήσεων, στη διατήρηση της εμπιστοσύνης στο τραπεζικό σύστημα και στην προστασία ευπαθών ομάδων και δανειοληπτών.Το αποτέλεσμα όλων αυτών ήταν η αύξηση των δαπανών και φυσικά με κύριο αίτιο τη μείωση των εσόδων λόγω της χαμηλής πτήσης της οικονομίας η διόγκωση των ελλειμμάτων ήταν το φυσικό επακόλουθο.Η ταχύτητα των γεγονότων και της σκληρής πραγματικότητας οδηγούσε σε συνεχή πτωτική αναθεώρηση του ΑΕΠ.Το ΑΕΠ του 2008 αναθεωρήθηκε 6 φορές και από το αρχικό του 4% που εμφανίσθηκε στο Πρόγραμμα Σταθεροποίησης και Ανάπτυξης του 2007 φθάσαμε στο 2% τον Σεπτεμβρίου του 2009.Το ΑΕΠ του 2009 μέχρι και τον Οκτώβριο του 2009 αναθεωρήθηκε 7 φορές και από το αρχικό του 4% που εμφανιζόταν στο Πρόγραμμα Σταθεροποίησης και Ανάπτυξης του 2007 φθάσαμε στο αρνητικό -1,5%.Με το Πρόγραμμα Σταθεροποίησης και Ανάπτυξης του 2009 τον Ιανουάριο του 2009 η τότε κυβέρνηση αντιλαμβανόταν ότι ο προϋπολογισμός του 2009 δεν είχε καμία τύχη ομαλής εκτέλεσης.Η αρνητική συγκυρία επέβαλε διορθωτικές κινήσεις.Η πρώτη έγινε στα μέσα Μαρτίου 2009.Θεσπίστηκε εφάπαξ έκτακτο οικονομικό βοήθημα 300-500 ευρώ για χαμηλόμισθους και χαμηλοσυνταξιούχους, επιβαλλόταν έκτακτη οικονομική εισφορά για εισοδήματα άνω των 60.000 ευρώ της τάξεως των 1.000-5.000 ευρώ, επιβαλλόταν κράτηση 5% στον βασικό μισθό των βουλευτών, καθοριζόταν πλαφόν στις προσλήψεις στο ύψος των 12.000, διαμορφωνόταν νέο πλαίσιο είσπραξης ληξιπρόθεσμων οφειλών, ενώ γινόταν πιο αυστηρός ο έλεγχος των δαπανών.Παράλληλα, γινόταν μεγάλη προσπάθεια στήριξης της πραγματικής οικονομίας μέσω προγραμμάτων που αφορούσαν κλάδους της οικονομίας που περνούσαν δύσκολες στιγμές, όπως οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις, ο τουρισμός, οι αγρότες, η οικοδομή, η αγορά αυτοκινήτου και οι εξαγωγές.Δεν πρέπει να μας ξεφεύγει το γεγονός της υλοποίησης μεγάλων έργων υποδομής ύψους 19 δισ. ευρώ με ταυτόχρονες νέες επενδύσεις στο πλαίσιο της σύμπραξης ιδιωτικών και δημόσιων επιχειρήσεων που αξιοποιούσαν ιδιωτικά κεφαλαία 5,7 δισ. ευρώ.Τον Ιούνιο κατέστη εμφανές ότι απαιτούνταν και νέα μέτρα.Το νέο πακέτο μέτρων προσδοκούσε έσοδα 1,9 δισ. ευρώ, με αυξήσεις στην τιμή της βενζίνης, με αύξηση κατά 10% της φορολόγησης της κινητής τηλεφωνίας, με εφάπαξ εισφορά για ιδιοκτήτες αυτοκινήτων άνω των 1.990 κυβικών και ιδιοκτήτες σκαφών αναψυχής, με τέλη κυκλοφορίας στους κατόχους σκαφών, με κατάργηση των αφορολογήτων στα λαχεία, με τακτοποίηση των ημιυπαίθριων χώρων και με νέα τέλη κυκλοφορίας στη βάση της παλαιότητας των αυτοκινήτων.Το υπουργείο Οικονομικών εκτιμούσε ότι τα μέτρα θα συνέβαλλαν στην αύξηση των δημοσίων εσόδων κατά 0,8% του ΑΕΠ τα οποία σε συνδυασμό με αύξηση των εσόδων κατά 0,2% του ΑΕΠ που θα προέρχονταν από την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής θα κρατούσαν το έλλειμμα του 2009 στα επίπεδα του 3,7% του ΑΕΠ.Με βάση τα στοιχεία της εκτέλεσης του προϋπολογισμού για το πρώτο εξάμηνο του 2009 διαπιστωνόταν ότι κανένα μέτρο δεν μπορούσε να ανακόψει τη δημοσιονομική εκτροπή.Το πρώτο εξάμηνο του 2009 το έλλειμμα του κρατικού προϋπολογισμού έφθανε στα 17,48 δισ. ευρώ ή το 7,3% του ΑΕΠ.Στο ίδιο διάστημα το πρωτογενές έλλειμμα έφθανε το 4,5% του ΑΕΠ περίπου τετραπλάσιο από το αντίστοιχο του 2008 στο 1,2%.Η αύξηση του ελλείμματος προερχόταν κατά 56,9% από τον τακτικό προϋπολογισμό και κατά 43,1% από τον προϋπολογισμό δημοσίων επενδύσεων.

ΕΛΛΕΙΜΜΑ ΚΡΑΤΙΚΟΥ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ

ΕΤΟΣ % 2004 7,4 2005 5,2 2006 2,9 2007 3,7 2008 7,7 2009 12,7

Στη βάση αυτή ήταν επίσης αναμενόμενη η αύξηση του ετήσιου δανεισμού από τα 40 δισ. ευρώ που είχε αρχικώς υπολογισθεί στα 56 δισ. ευρώ τον Οκτώβριο και περί τα 70 δισ. ευρώ στο τέλος του 2009.

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 27/7/2010)