ΤΟΥ ΣΑΡ. ΛΕΚΚΑ.
Η λήψη μέτρων εισπρακτικού χαρακτήρα για την ενίσχυση των εσόδων του προϋπολογισμού υπό το κράτος της διπλής πίεσης αφενός από τα όργανα της ευρωζώνης και αφετέρου από τις αγορές ήταν για την κυβέρνηση μονόδρομος.Οσο και εάν τα μέτρα που ελήφθησαν χαρακτηρίζονται μέτρα με διαστάσεις κοινωνικής δικαιοσύνης και μέτρα που λαμβάνουν υπόψη τις οικονομικές αντοχές της κάθε κοινωνικής ομάδας εντούτοις είναι μέτρα που στόχο έχουν το μπάλωμα των ανοιγμάτων του προϋπολογισμού και όχι μέτρα διατηρήσιμης δημοσιονομικής προσαρμογής.
Οταν χτίσθηκε ο προϋπολογισμός του 2009 δύο ήταν τα δεδομένα:Πρώτον, ο ρυθμός ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας προσγειώνονταν σε επίπεδα στασιμότητας και Δεύτερον, η διεθνής χρηματοπιστωτική κρίση πολιορκούσε την ελληνική πραγματική οικονομία.
Και τα δύο αυτά δεδομένα η ομάδα Αλογοσκούφη τα γνώριζε, όμως, έχοντας πιθανότατα στο πίσω μέρος του μυαλού της την προοπτική ελαστικοποίησης του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης προχώρησε στη συγγραφή ενός εξωπραγματικού προϋπολογισμού.Δεν χρειάζεται να είναι κάποιος γκουρού των οικονομικών για να καταλάβει ότι η τάση μεταβολής των φορολογικών εσόδων (ελαστικότητα) δεν μπορεί να είναι υπερδιπλάσια της αύξησης του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος.Και μόνο αυτό το γεγονός έδειχνε ότι ο παρουσιαζόμενος τον Νοέμβριο του 2008 προϋπολογισμός του 2009 ήταν εκ της γέννησης του υπό αναθεώρηση.Το εντυπωσιακό είναι ότι και ο προϋπολογισμός του 2008 παρουσίαζε την ιδία παθογένεια.Σύμφωνα με τα απολογιστικά στοιχεία, η διεύρυνση του ελλείμματος του κρατικού προϋπολογισμού 2008 οφείλεται αποκλειστικά στον τακτικό προϋπολογισμό και δη στην απογοητευτική πορεία των εσόδων και πολύ λιγότερο των δαπανών.Οι μεγαλύτερες απώλειες εντοπίζονται στα έσοδα από το ΕΤΑΚ και το πετρέλαιο θέρμανσης, καθώς και για τα δυο υπήρχε καθυστέρηση στην υλοποίησή τους.Εάν προσθέσουμε τη μείωση των εσόδων από τον ΦΠΑ, από το τέλος ταξινόμησης αυτοκινήτων, από τον φόρο νομικών προσώπων και από τον φόρο μεταβίβασης ακινήτων ελέω της κάμψης της οικονομικής δραστηριότητας τότε η υστέρηση των εσόδων δικαίως φθάνει τα 2,3 δισ. ευρώ.Δηλαδή τα έσοδα του τακτικού προϋπολογισμού αυξηθήκαν κατά 6% έναντι ετήσιου στόχου 12,2%.Στον αντίποδα οι δαπάνες αυξηθήκαν με ρυθμό 10,3% έναντι ετήσιου στόχου 5,6% με τις πρωτογενείς δαπάνες να αυξάνονται κατά 9,3% έναντι στόχου 5,2% και οι πληρωμές για τόκους κατά 14% έναντι στόχου 7,2%.Αποτέλεσμα με το επικαιροποιημένο Πρόγραμμα Σταθερότητας και Ανάπτυξης το έλλειμμα του 2008 να φθάσει το 3,7% έναντι αρχικού στόχου 1,5% και αναθεωρημένου 2,5% όταν το έλλειμμα του 2007 καταγράφονταν στο 3,5%.Για το 2009 οι προβλέψεις θέλουν έλλειμμα 3,7% έναντι αρχικής πρόβλεψης 2%.Η αναθεώρηση των εσόδων του 2009 φθάνει τα 2,5 δισ. ευρώ και αυτό υπό την αίρεση ότι η ανάπτυξη θα είναι της τάξεως του 1,1%, διότι σε διαφορετική περίπτωση η υστέρηση των εσόδων θα είναι υψηλότερη, αφού η κάμψη της οικονομικής δραστηριότητας θα έχει αντίκτυπο στην άμεση και έμμεση φορολογία και στη μη επαλήθευση των εσόδων από τη ρύθμιση εκκρεμών φορολογικών υποθέσεων.Η δυσμενής συγκυρία λόγω της χρηματοπιστωτικής κρίσης παρέχει την εύκολη και ανώδυνη δικαιολογία για την κάλυψη των αιτιών υστέρησης των εσόδων, το πρόσφατο παρελθόν όμως δείχνει ότι το πρόβλημα με τα έσοδα εντοπίζεται στη φοροδιαφυγή.
Η ένταση του φαινόμενου είναι μεγάλη.Ο περιορισμός του επιβάλλεται, αφού θα συμβάλει στη μείωση των ελλειμμάτων. Το μέγεθος της φοροδιαφυγής προσδιορίζεται από δύο παράγοντες, την πιθανότητα αποκάλυψης της φοροδιαφυγής και το ύψος της ποινής.Εάν ο φοροεισπρακτικός μηχανισμός και οι φορολογικοί έλεγχοι αυξήσουν την πιθανότητα αποκάλυψης του φοροδιαφεύγοντος και οι ποινές είναι ορθολογικές στη βάση της σοβαρότητας της παράβασης τότε τα πράγματα θα αλλάξουν άρδην.Επιπλέον, μέτρο αντιμετώπισης της φοροδιαφυγής είναι και η κατάργηση των ρυθμίσεων για την περαίωση εκκρεμών φορολογικών υποθέσεων με εξαιρετικά ευνοϊκούς όρους για τους ασυνεπείς φορολογουμένους.Βέβαια, περιστολή των ελλειμμάτων επιβάλλεται να γίνει και με τη βοήθεια της συγκράτησης των δαπανών.Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Ενωση με δαπάνες λιγότερες κατά 30% σε σχέση με αυτές που πραγματοποιούμε, η τελική επίδραση στην οικονομία θα είναι ακριβώς η ίδια μιας και πλήθος δαπανών δεν έχει παραγωγικό χαρακτήρα.Στη βάση αυτή επιβάλλεται από τη μία πλευρά η αναδιάταξη των δαπανών και από την άλλη η περιστολή της σπατάλης.Η εμπειρία έχει δείξει ότι η δημοσιονομική προσαρμογή για να είναι διατηρήσιμη δεν αρκούν μετρά εισπρακτικού χαρακτήρα.Η βελτίωση της δημοσιονομικής κατάστασης πραγματοποιείται μόνιμα μόνο μέσω της συγκράτησης των πρωτογενών δαπανών.Σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος ως κυριότερο μέτρο ελέγχου και περιορισμού των δαπανών είναι η καθιέρωση αριθμητικών δημοσιονομικών κανόνων όσον αφορά το ύψος (είτε σε απόλυτους όρους ή σε σχέση με το ΑΕΠ) ή τον ρυθμό αύξησής τους.Τέτοιοι κανόνες θα προσδιορίζουν επακριβώς το ύψος των δαπανών όχι μόνο για τον στενό δημόσιο τομέα αλλά και για τις βασικές συνιστώσες της γενικής κυβέρνησης όπως νοσοκομεία, ΟΤΑ, Πανεπιστήμια, κ.τ.λ., ενώ θα ορίζουν με σαφήνεια τον φορέα ή το άτομο που θα έχει την πλήρη και αποκλειστική ευθύνη.Στην ουσία ομιλούμε για ένα εσωτερικό Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης, αφού είναι αδιανόητο η Ελλάδα ως χώρα, ως σύνολο, να δεσμεύεται για συγκεκριμένα πράγματα έναντι της Ευρωπαϊκής Ενωσης και διάφορα υποσύνολά της να λειτουργούν αυθαίρετα και χωρίς κανόνες.Είναι αδιανόητο η κεντρική κυβέρνηση να αγωνίζεται για τη μείωση των ελλειμμάτων και τομείς, όπως για παράδειγμα η Τοπική Αυτοδιοίκηση να δρα χωρίς φραγμούς, δημιουργώντας ελλείμματα για τα οποία κανείς σήμερα δεν είναι σε θέση να προσδιορίσει με ακρίβεια.
Οταν χτίσθηκε ο προϋπολογισμός του 2009 δύο ήταν τα δεδομένα:Πρώτον, ο ρυθμός ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας προσγειώνονταν σε επίπεδα στασιμότητας και Δεύτερον, η διεθνής χρηματοπιστωτική κρίση πολιορκούσε την ελληνική πραγματική οικονομία.
Και τα δύο αυτά δεδομένα η ομάδα Αλογοσκούφη τα γνώριζε, όμως, έχοντας πιθανότατα στο πίσω μέρος του μυαλού της την προοπτική ελαστικοποίησης του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης προχώρησε στη συγγραφή ενός εξωπραγματικού προϋπολογισμού.Δεν χρειάζεται να είναι κάποιος γκουρού των οικονομικών για να καταλάβει ότι η τάση μεταβολής των φορολογικών εσόδων (ελαστικότητα) δεν μπορεί να είναι υπερδιπλάσια της αύξησης του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος.Και μόνο αυτό το γεγονός έδειχνε ότι ο παρουσιαζόμενος τον Νοέμβριο του 2008 προϋπολογισμός του 2009 ήταν εκ της γέννησης του υπό αναθεώρηση.Το εντυπωσιακό είναι ότι και ο προϋπολογισμός του 2008 παρουσίαζε την ιδία παθογένεια.Σύμφωνα με τα απολογιστικά στοιχεία, η διεύρυνση του ελλείμματος του κρατικού προϋπολογισμού 2008 οφείλεται αποκλειστικά στον τακτικό προϋπολογισμό και δη στην απογοητευτική πορεία των εσόδων και πολύ λιγότερο των δαπανών.Οι μεγαλύτερες απώλειες εντοπίζονται στα έσοδα από το ΕΤΑΚ και το πετρέλαιο θέρμανσης, καθώς και για τα δυο υπήρχε καθυστέρηση στην υλοποίησή τους.Εάν προσθέσουμε τη μείωση των εσόδων από τον ΦΠΑ, από το τέλος ταξινόμησης αυτοκινήτων, από τον φόρο νομικών προσώπων και από τον φόρο μεταβίβασης ακινήτων ελέω της κάμψης της οικονομικής δραστηριότητας τότε η υστέρηση των εσόδων δικαίως φθάνει τα 2,3 δισ. ευρώ.Δηλαδή τα έσοδα του τακτικού προϋπολογισμού αυξηθήκαν κατά 6% έναντι ετήσιου στόχου 12,2%.Στον αντίποδα οι δαπάνες αυξηθήκαν με ρυθμό 10,3% έναντι ετήσιου στόχου 5,6% με τις πρωτογενείς δαπάνες να αυξάνονται κατά 9,3% έναντι στόχου 5,2% και οι πληρωμές για τόκους κατά 14% έναντι στόχου 7,2%.Αποτέλεσμα με το επικαιροποιημένο Πρόγραμμα Σταθερότητας και Ανάπτυξης το έλλειμμα του 2008 να φθάσει το 3,7% έναντι αρχικού στόχου 1,5% και αναθεωρημένου 2,5% όταν το έλλειμμα του 2007 καταγράφονταν στο 3,5%.Για το 2009 οι προβλέψεις θέλουν έλλειμμα 3,7% έναντι αρχικής πρόβλεψης 2%.Η αναθεώρηση των εσόδων του 2009 φθάνει τα 2,5 δισ. ευρώ και αυτό υπό την αίρεση ότι η ανάπτυξη θα είναι της τάξεως του 1,1%, διότι σε διαφορετική περίπτωση η υστέρηση των εσόδων θα είναι υψηλότερη, αφού η κάμψη της οικονομικής δραστηριότητας θα έχει αντίκτυπο στην άμεση και έμμεση φορολογία και στη μη επαλήθευση των εσόδων από τη ρύθμιση εκκρεμών φορολογικών υποθέσεων.Η δυσμενής συγκυρία λόγω της χρηματοπιστωτικής κρίσης παρέχει την εύκολη και ανώδυνη δικαιολογία για την κάλυψη των αιτιών υστέρησης των εσόδων, το πρόσφατο παρελθόν όμως δείχνει ότι το πρόβλημα με τα έσοδα εντοπίζεται στη φοροδιαφυγή.
Η ένταση του φαινόμενου είναι μεγάλη.Ο περιορισμός του επιβάλλεται, αφού θα συμβάλει στη μείωση των ελλειμμάτων. Το μέγεθος της φοροδιαφυγής προσδιορίζεται από δύο παράγοντες, την πιθανότητα αποκάλυψης της φοροδιαφυγής και το ύψος της ποινής.Εάν ο φοροεισπρακτικός μηχανισμός και οι φορολογικοί έλεγχοι αυξήσουν την πιθανότητα αποκάλυψης του φοροδιαφεύγοντος και οι ποινές είναι ορθολογικές στη βάση της σοβαρότητας της παράβασης τότε τα πράγματα θα αλλάξουν άρδην.Επιπλέον, μέτρο αντιμετώπισης της φοροδιαφυγής είναι και η κατάργηση των ρυθμίσεων για την περαίωση εκκρεμών φορολογικών υποθέσεων με εξαιρετικά ευνοϊκούς όρους για τους ασυνεπείς φορολογουμένους.Βέβαια, περιστολή των ελλειμμάτων επιβάλλεται να γίνει και με τη βοήθεια της συγκράτησης των δαπανών.Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Ενωση με δαπάνες λιγότερες κατά 30% σε σχέση με αυτές που πραγματοποιούμε, η τελική επίδραση στην οικονομία θα είναι ακριβώς η ίδια μιας και πλήθος δαπανών δεν έχει παραγωγικό χαρακτήρα.Στη βάση αυτή επιβάλλεται από τη μία πλευρά η αναδιάταξη των δαπανών και από την άλλη η περιστολή της σπατάλης.Η εμπειρία έχει δείξει ότι η δημοσιονομική προσαρμογή για να είναι διατηρήσιμη δεν αρκούν μετρά εισπρακτικού χαρακτήρα.Η βελτίωση της δημοσιονομικής κατάστασης πραγματοποιείται μόνιμα μόνο μέσω της συγκράτησης των πρωτογενών δαπανών.Σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος ως κυριότερο μέτρο ελέγχου και περιορισμού των δαπανών είναι η καθιέρωση αριθμητικών δημοσιονομικών κανόνων όσον αφορά το ύψος (είτε σε απόλυτους όρους ή σε σχέση με το ΑΕΠ) ή τον ρυθμό αύξησής τους.Τέτοιοι κανόνες θα προσδιορίζουν επακριβώς το ύψος των δαπανών όχι μόνο για τον στενό δημόσιο τομέα αλλά και για τις βασικές συνιστώσες της γενικής κυβέρνησης όπως νοσοκομεία, ΟΤΑ, Πανεπιστήμια, κ.τ.λ., ενώ θα ορίζουν με σαφήνεια τον φορέα ή το άτομο που θα έχει την πλήρη και αποκλειστική ευθύνη.Στην ουσία ομιλούμε για ένα εσωτερικό Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης, αφού είναι αδιανόητο η Ελλάδα ως χώρα, ως σύνολο, να δεσμεύεται για συγκεκριμένα πράγματα έναντι της Ευρωπαϊκής Ενωσης και διάφορα υποσύνολά της να λειτουργούν αυθαίρετα και χωρίς κανόνες.Είναι αδιανόητο η κεντρική κυβέρνηση να αγωνίζεται για τη μείωση των ελλειμμάτων και τομείς, όπως για παράδειγμα η Τοπική Αυτοδιοίκηση να δρα χωρίς φραγμούς, δημιουργώντας ελλείμματα για τα οποία κανείς σήμερα δεν είναι σε θέση να προσδιορίσει με ακρίβεια.
Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος
(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΟΣ 5/4/2009)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου