Η ανεξέλεγκτη ισχύς των αγορών
Του Σαράντου Λέκκα

Ο πρώτος οικονομικός όρος που μαθαίνει ένας πρωτοετής φοιτητής των οικονομικών είναι ο όρος της αγοράς. Οι καθηγητές ορίζουν την έννοια της αγοράς ως τον τόπο που εκφράζονται οι επιθυμίες των αγοραστών από τη μία πλευρά και των πωλητών από την άλλη.Η συνισταμένη των εκφράσεων καθορίζει την ποσότητα της κάθε αγοράς ή πώλησης, καθώς και την τιμή της αγοραπωλησίας.Επίσης οι καθηγητές λαμβάνοντας υπόψη την ανάπτυξη των τηλεπικοινωνιών και της πληροφορικής εφιστούν την προσοχή ότι για να υπάρχει αγορά ενός αγαθού ή μίας υπηρεσίας δεν είναι απαραίτητο οι αγοραστές και οι πωλητές να βρίσκονται στο ίδιο σημείο.Στην ουσία ένας πρωτοετής φοιτητής αντιλαμβάνεται ότι όποιος ασκεί οικονομική δραστηριότητα, όποιος θέλει να αγοράσει ένα αγαθό ή μία υπηρεσία είναι μέλος της αγοράς. Δηλαδή απλά και κατανοητά και υπό την ευρεία έννοια μέλη της αγοράς είμαστε όλοι μας.Αγορά με αγορά όμως έχει μεγάλη διαφορά.Αλλο η απλή συμμετοχή σε μία δευτερεύουσα αγορά και άλλο ο πρωταγωνιστικός ρόλος σε μία αγορά που κατέχει το βασικό αγαθό κίνησης μίας οικονομίας όπως οι αγορές χρήματος και κεφαλαίων.Στη σύγχρονη εποχή η βαρύτητα των αγορών χρήματος δεν μπορεί να συγκριθεί με καμία άλλη γι’ αυτό και όταν λέγεται και γράφεται πως οι αγορές πιέζουν προς την μία ή προς την άλλη κατεύθυνση, στην ουσία αναφερόμαστε στα λίγα εκείνα μέλη που έχουν σωρεύσει τέτοια δύναμη που μπορούν να επιβάλουν τα συμφέροντά τους ανεξάρτητα των προοπτικών που προβάλλουν κράτη και κυβερνήσεις.Καθ' όλη την άνοιξη του 2010 οι αγορές πίεζαν την ελληνική κυβέρνηση προς την κατεύθυνση αποδοχής της αδυναμίας αναχρηματοδότησης του δημόσιου χρέους της.Οι υποσχέσεις περί επαναφοράς της ελληνικής οικονομίας στη δημοσιονομική ορθοδοξία δεν αρκούσαν, αφού η αξιοπιστία είχε πληγεί ανεπανόρθωτα.Το αρχικό πακέτο στήριξης ύψους 45 δισ. ευρώ που είχαν αποφασίσει οι υπουργοί Οικονομικών της Ενωσης στις 11 Απριλίου 2010 θεωρήθηκε μικρό, γι’ αυτό και η πίεση των αγορών συνεχίσθηκε.Η πίεση των αγορών προς την Ελλάδα αλλά και προς όλο το οικοδόμημα του ευρωπαϊκού Νότου οδήγησε στην αύξηση της παροχής βοήθειας προς τη χώρα μας στο ύψος των 110 δισ. ευρώ, ενώ η κρίση του χρέους, όπως οι αγορές ονόμασαν τη διόγκωση των χρεών ελέω της χρηματοοικονομικής κρίσης, οδήγησε στη δημιουργία πακέτου 600 δισ. ευρώ για το σύνολο της Ευρωπαϊκής Ενωσης.Η πίεση των αγορών εκδηλωνόταν μέσω της αύξησης των spreads των ομολόγων που ζητούνταν για την αναχρηματοδότηση των κρατικών χρεών.Η πίεση τελικά δημιούργησε τέτοια δυναμική που ανάγκασε την Ευρωπαϊκή Ενωση όχι μόνο να στηρίξει την Ελλάδα με τα κεφάλαια που ζητούσαν οι αγορές αλλά και να δημιουργήσει σχέδιο επέμβασης για ολόκληρο το ευρωπαϊκό οικοδόμημα.Εχουμε φθάσει στο σημείο που οι αγορές επιβάλλουν το στίγμα τους στις εκλεγμένες από τους λαούς κυβερνήσεις.Εχουμε φθάσει στο σημείο που οι αγορές κατευθύνουν εκεί που εκείνες θέλουν την παγκόσμια οικονομία.Αγορά με αγορά όμως έχει διαφορά.Σήμερα η ισχυρότερη αγορά είναι η αγορά συναλλάγματος με ημερήσιο τζίρο της τάξεως των 4 τρισ. δολαρίων.Ακολουθούν οι αγορές παραγωγών, ομολόγων και μετοχών, εμπορευμάτων και χρυσού.Στην ουσία και συμπεριλαμβάνοντας όλες τις παραπάνω αγορές θα λέγαμε ότι η ισχυρότερη παγκόσμια αγορά είναι η αγορά των χρηματοοικονομικών προϊόντων.Σε αυτή μετέχουν εκατομμύρια συναλλασσόμενοι, όμως η βαρύτητα του καθενός είναι διαφορετική.Μηδαμινή βαρύτητα έχει ο τομέας συναλλάγματος μίας επιχείρησης ή μίας περιφερειακής τράπεζας και διαφορετική βαρύτητα έχουν οι επενδυτικές τράπεζες των ΗΠΑ και τα κολοσσιαία κερδοσκοπικά κεφάλαια.Στην ουσία οι χρηματοοικονομικές αγορές δεν είναι απρόσωπες, έχουν πρόσωπο και κυρίως έχουν ηγέτες.Οι ηγέτες μπορεί να είναι νομικά πρόσωπα, πλην όμως βρίσκονται σε αγαστή συνεργασία μεταξύ τους όταν θέλουν να επιβάλουν τον στόχο τους που δεν είναι άλλος από τη μεγιστοποίηση των κερδών τους.Το θέμα είναι η υπερβολικά μεγάλη ισχύ τους.Δεν είναι δυνατόν οι κερδοσκόποι να επιβάλλονται στις ευνομούμενες κοινωνίες και στα εντεταλμένα όργανα των κρατών όπως στις κεντρικές τράπεζες.Από τα τέλη του 2009 η κεντρική τράπεζα της Ελβετίας, για παράδειγμα, παρέμβαινε στην αγορά συναλλάγματος αγοράζοντας ευρώ και πουλώντας ελβετικά φράγκα επιζητώντας την αποφυγή της περαιτέρω ενδυνάμωσης του νομίσματός της.Αρχές καλοκαιριού είδε ότι ο αγώνας της ήταν άσκοπος μιας και οι κερδοσκόποι κέρδιζαν κατά κράτος, αφού το ελβετικό νόμισμα είχε ανατιμηθεί έναντι του ευρώ το 9μηνο Ιανουάριος - Σεπτέμβριος κατά 12,78%.Το θέμα επαναλαμβάνουμε είναι η υπερβολικά μεγάλη ισχύ των χρηματοοικονομικών αγορών, μια ισχύ που υπερβαίνει κάθε κρατική οντότητα, κάθε θεσμοθετημένη αρχή.Αυτό πρέπει να αντιμετωπισθεί άμεσα και με ιδιαίτερο δηκτικό τρόπο προς όλους εκείνους που κερδοσκοπούν ασύστολα.Η αντιμετώπιση είναι εύκολη, αφού γνωρίζουμε τους ηγέτες και τις προδιαγραφές όλων εκείνων που σέρνουν τον χορό της απόλυτης κερδοσκοπίας.Εκείνο που απουσιάζει είναι η πολιτική βούληση, ίσως διότι ένα τμήμα του προϊόντος της κερδοσκοπίας στηρίζει την πολιτική επιβίωση των οργάνων της εκτελεστικής εξουσίας.Εκεί πλέον προσκρούει κάθε προσπάθεια περιορισμού της ισχύος όσων με δέος ονομάζουμε «αγορές».Από 'κει πρέπει να αρχίσουμε εάν θέλουμε να αλλάξουμε τα κακώς κείμενα.Διότι καλώς εντοπίζουμε ως Ευρωπαίοι τον περίεργο ρόλο που παίζουν οι αμερικανοκινούμενοι οίκοι αξιολόγησης, πλην όμως πρέπει να δώσουμε πειστική απάντηση στο γιατί μέχρι σήμερα δεν έχουμε δημιουργήσει έναν ευρωπαϊκό οίκο αξιολόγησης όταν ακόμη και οι Κινέζοι έχουν τον δικό τους που ακούει στο όνομα Dagong Global Credit Co.

Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 14/11/2010)