Οταν μας σφυροκοπούν οι ξένοι.
ΤΟΥ ΣΑΡ. ΛΕΚΚΑ

Παρ’ ότι βρισκόμαστε στον 21ο αιώνα, παρ’ ότι είμαστε μέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης και παρ’ ότι θέλουμε να πιστεύουμε ότι είμαστε αναπτυγμένη χώρα, εντούτοις δεν μπορούμε να αποβάλουμε κατάλοιπα του μακρινού παρελθόντος. Πολλές φορές ενεργούμε ως ραγιάδες για να μην ισχυρισθώ ότι έχουμε κόμπλεξ ανάλογα των ιθαγενών.Καθετί που εκπορεύεται από το εξωτερικό το αναγάγουμε σε κυρίαρχο θέμα, ενώ τα αισθήματα κατωτερότητας που μας διαπνέουν δεν μας επιτρέπουν να κατανοήσουμε ότι τίποτα δεν είναι αυθόρμητο και κυρίως τίποτα δεν είναι ανιδιοτελές, κυρίως στον κόσμο των χρηματοοικονομικών.Δεν θα αναφερθώ στο μακρινό παρελθόν, αλλά σε αυτά που λαμβάνουν χώρα τους τελευταίους μήνες και ειδικά μετά το σκάσιμο της φούσκας των στεγαστικών δανείων στις ΗΠΑ.Βγαίνει ο διεθνής οίκος πιστοληπτικής ικανότητας Moody's με ανακοίνωσή του στα μέσα Δεκεμβρίου 2008 και υποβαθμίζει την προοπτική τεσσάρων ελληνικών τραπεζών (Εθνική, Alpha, Πειραιώς, Eurobank) ανοίγοντας τον δρόμο μείωσης της πιστοληπτικής τους ικανότητας στο επόμενο διάστημα.Πριν από την απειλή υποβάθμισης των ελληνικών τραπεζών είχε ήδη διαμορφωθεί κλίμα υποβάθμισης των ελληνικών επιχειρήσεων που έχουν εγκατασταθεί στη Νοτιοανατολική Ευρώπη.Ο ίδιος οίκος περιγράφει την προοπτική της ελληνικής οικονομίας με τα μελανότερα χρώματα, δηλαδή χαμηλή ανάπτυξη, υψηλή ανεργία, μεγάλα ελλείμματα και αδυναμία αναχρηματοδότησης του δημόσιου χρέους.Την ίδια χρονική περίοδο η Citigroup με έκθεσή της για την ελληνική οικονομία για τη διετία 2009-2010 προβλέπει μηδενικούς ρυθμούς ανάπτυξης, ελλείμματα περί το 4% του ΑΕΠ, διόγκωση του χρέους και περαιτέρω διεύρυνση του spread των ελληνικών ομολόγων από τα αντίστοιχα γερμανικά.Τη σκυτάλη παίρνει στα μέσα Ιανουαρίου 2009 ο οίκος αξιολόγησης Standard & Poor's, ο οποίος προχωρεί στην υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας με βασικό αιτιολογικό τη χειροτέρευση της δημοσιονομικής κατάστασης και τη διόγκωση του δημόσιου χρέους.Πριν προχωρήσουμε σε οτιδήποτε άλλο, θα πρέπει να αναφερθούμε στη δομή του διεθνούς χρηματοοικονομικού συστήματος που οδήγησε την παγκόσμια οικονομία στην κρίση που όλοι μας σήμερα βιώνουμε. Στην κορυφή του διεθνούς χρηματοοικονομικού συστήματος βρίσκονταν οι εταιρείες πιστοληπτικής ικανότητας.Στην ουσία οι εταιρείες αυτές βαθμολογούσαν τα κράτη και τα κατέτασσαν σε συγκεκριμένες κατηγορίες στη βάση των δημοσιονομικών τους μεγεθών, των διαρθρωτικών τους προβλημάτων και φυσικά των κινδύνων που δημιουργούσαν οι εκτροπές από τη δημοσιονομική ορθοδοξία.Οι εταιρείες πιστοληπτικής ικανότητας διαμόρφωναν το πλαίσιο άντλησης πληροφοριών πάνω στο οποίο στηρίζονταν οι ισχυροί επενδυτικοί οίκοι.Η διακίνηση των τεράστιων κεφαλαίων γίνονταν από τους επενδυτικούς οίκους με κριτήρια βασισμένα στις πληροφορίες που προαναφέραμε και η ροή κεφαλαίων προς τις διάφορες αγορές (ανεπτυγμένες και αναδυόμενες ) πραγματοποιούνταν στη βάση συγκεκριμένων συντελεστών.Στη βάση των ανωτέρω, ό,τι συνέβη φέρει τη σφραγίδα του συστήματος που περιγράφουμε και κυρίως τη σφραγίδα των οίκων πιστοληπτικής ικανότητας.Πού ήταν η κάθε Moody's και η Standard & Poor's όταν οι αμερικανικές τράπεζες έδιναν δάνεια χωρίς εξασφαλίσεις;Πού ήταν η κάθε Moody's και η Standard & Poor's όταν οι αμερικανικές τράπεζες γέμιζαν ολόκληρο τον κόσμο με τοξικά ομόλογα;Πού ήταν η κάθε Moody's και η Standard & Poor's όταν επίορκοι τεχνοκράτες κορόιδευαν ασύστολα μετόχους και επενδυτικό κοινό; Πού ήταν η κάθε Moody's και η Standard & Poor's όταν η ασυδοσία, οι λογιστικές αλχημείες και η απληστία στήριζαν εξωπραγματικούς στόχους και κέρδη;Πού ήταν η κάθε Moody's και η Standard & Poor's όταν τα μπόνους των μεγαλοστελεχών υπονόμευαν το μέλλον τραπεζικών οργανισμών με ιστορία και προσφορά δεκαετιών;Πού ήταν η κάθε Moody's και η Standard & Poor's όταν αρκετές διοικήσεις τραπεζών σε Ευρώπη και Αμερική έκαναν παιχνίδια με την κεφαλαιακή τους επάρκεια;Πού ήταν η κάθε Moody's και η Standard & Poor's όταν τα επίπεδα μόχλευσης, δηλαδή τα επίπεδα δανεισμού των χρηματοπιστωτικών οργανισμών είχαν ξεπεράσει κάθε όριο ασφαλείας;Πού ήταν η κάθε Moody's και η Standard & Poor's όταν το αύριο της διεθνούς κοινότητας υποθηκεύονταν εις όφελος μεμονωμένων ατόμων;Πού ήταν η κάθε Moody's και η Standard & Poor's όταν o κάθε χρηματιστής Μάντοφ δημιουργούσε πυραμίδες μετατρέποντας την παγκόσμια μητρόπολη του διεθνούς καπιταλισμού, τις ΗΠΑ, σε Αλβανία και ρίχνοντας το μεγαλύτερο ιστορικά κανόνι ύψους 50 δισ. δολαρίων;
Η κάθε Moody's και η κάθε Standard & Poor's δεν έχουν πλέον το ηθικό εκτόπισμα που να τις επιτρέπει να συμβουλεύουν και να καθοδηγούν την παγκόσμια οικονομία. Η κάθε Moody's και η κάθε Standard & Poor's πρέπει να ζητήσουν συγγνώμη για το κακό που προξένησαν στην παγκόσμια οικονομία και κυρίως στους απλούς πολίτες και για ένα χρονικό διάστημα μέσα από διαδικασίες αυτοκριτικής να εξυγιανθούν κυρίως ηθικά και δευτερεύοντος τεχνοκρατικά.Η κάθε Moody's και η κάθε Standard & Poor's δεν πρέπει να υπολογίζονται πλέον από κανένα υγιώς σκεπτόμενο άτομο, αφού είναι εντελώς αναξιόπιστες στις συνειδήσεις των απλών πολιτών.Το ίδιο και η Citigroup. Η διάσωσή της τον Νοέμβριο του 2008 κόστισε 326 δισ. δολάρια (306 δισ. για παροχή εγγύησης αναφορικά με τοξικά προϊόντα και 26 δισ. για κεφαλαιακή ενίσχυση).Η Citigroup ήταν από τους πρωταγωνιστές των ριψοκίνδυνων πρακτικών, με αποτέλεσμα, όταν έσκασε η φούσκα των τοξικών προϊόντων, να βρεθεί με μεγάλα ανοίγματα. Οι διαγραφές ζημιών ήταν τεράστιες, με αποτέλεσμα η κεφαλαιακή της επάρκεια να κλονισθεί σοβαρά και η τιμή της μετοχής της να βουλιάξει, παρ’ ότι για την κάλυψη των ζημιών είχε πουλήσει περιουσιακά στοιχεία 75 δισ. δολαρίων και παρότι είχε εξασφαλίσει 25 δισ. δολάρια κρατικής ενίσχυσης.Η μετοχή της Citigroup στις αρχές του 2007 καταγραφόταν στα 55 δολάρια, στις αρχές του 2008 είχε βρεθεί στα 29 δολάρια και λίγο πριν το σχέδιο διάσωσής της, τον Νοέμβριο του 2008, είχε συρρικνωθεί στα 3,5 δολάρια, στα χαμηλότερα επίπεδα των 15 ετών που είχαν προηγηθεί.Το σχέδιο διάσωσης της Citigroup ήταν το μεγαλύτερο και δαπανηρότερο ιστορικά, αφού η συγκεκριμένη τράπεζα πάντα ήταν το αγαπημένο παιδί της αμερικανικής ελίτ, όμως δεν έλυσε πολλά προβλήματα. Τον Ιανουάριο του 2009, μετά τη δημοσιοποίηση ζημιών ύψους 8,29 δισ. δολαρίων για το τέταρτο τρίμηνο του 2008 και εκ του γεγονότος ότι βρίσκονταν επί πέντε συναπτά τρίμηνα σε ζημιογόνα κατάσταση με σωρευτικό έλλειμμα 18,7 δισ. δολάρια, με την κεφαλαιοποίηση μειωμένη κατά 83% σε σχέση μετά επίπεδα του Σεπτεμβρίου 2007 και τη μετοχή στα 3 δολάρια, η Citigroup προχώρησε στην πώληση της Smith Barney, δηλαδή του χρηματιστηριακού της βραχίονα, στη Morgan Stanley, δημοσιοποιώντας παράλληλα την πρόθεση διαχωρισμού της σε καλή και κακή, με την καλή να παίρνει το κομμάτι της λιανικής τραπεζικής και την κακή το κομμάτι των προβληματικών απαιτήσεων.
Είναι δυνατόν αυτή η τράπεζα να κάνει σήμερα υποδείξεις και κυρίως προβλέψεις για την οικονομική πορεία κρατών και επιχειρήσεων;Είναι δυνατόν αυτή η τράπεζα που έχει ανακοινώσει 23.500 απολύσεις να μιλάει για ανεργία;Είναι δυνατόν αυτή η τράπεζα που διατηρείται στη ζωή με χρήματα των Αμερικανών φορολογουμένων να στηλιτεύει ελλείμματα και χρέη κρατών που αγωνίζονται για την αναπτυξιακή τους πορεία και για τη διατήρηση των θέσεων απασχόλησης;Το ίδιο και η Deutsche Bank, η οποία αναστάτωσε την εγχωρία χρηματιστηριακή αγορά στα μέσα Ιανουαρίου 2009 όταν αξιολογούσε τις ελληνικές τράπεζες με εμπαθή και άκρως υποκριτικό τρόπο.Η μεγαλύτερη γερμανική τράπεζα παρουσίασε την πρώτη ζημιογόνο χρήση μετά από πέντε δεκαετίες, με ζημιές 3,9 δισ. ευρώ για το 2008 έναντι κερδών 6,5 δισ. ευρώ το 2007.Παρά τους κομπασμούς της ότι θα ξεπεράσει την κρίση χωρίς κρατική βοήθεια, εντούτοις υποχρεώθηκε, υπό το βάρος των προβλημάτων της, να βάλει έμμεσα το γερμανικό δημόσιο στο μετοχικό της κεφαλαίο με ποσοστό 8% όταν αγόρασε την Post Bank με ανταλλαγή μετοχών από την Deutsche Post.Οταν η κάθε Citigroup και η κάθε Deutsche Bank έχουν μεταβληθεί σε επαίτη, όταν δεν μπορούν να προστατεύσουν τον ίδιο τους τον εαυτό, σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να γίνονται τιμητές επιχειρήσεων και κρατών.Η κάθε Citigroup και η κάθε Deutsche Bank δεν έχουν πλέον το ηθικό εκτόπισμα που να τους δίνει το δικαίωμα να συμβουλεύουν και να καθοδηγούν την παγκόσμια οικονομία. Ολα έχουν τα όριά τους.Οι θύτες της μεγαλύτερης κρίσης που γνώρισε η παγκόσμια οικονομία, μετά εκείνης του 1929, δεν μπορούν να μετατραπούν σε ταγούς και μέντορες της προσπάθειας αποκατάστασης των ισορροπιών.Είναι απόλυτα υποκριτικό να εμφανίζονται ως τιμητές των πάντων. Είναι ύβρης για κάθε σκεπτόμενο πολίτη του κόσμου. Είναι ύβρης για κάθε σκληρά εργαζόμενο και στυγνά φορολογούμενο άνθρωπο που αγωνιά για το αύριο.Δικαίως ο Επίτροπος Μακρίβι, αρμόδιος για την Εσωτερική Αγορά θεωρεί τους οίκους πιστοληπτικής ικανότητας άμεσα συνδεδεμένους με τις ρίζες των προβλημάτων που έχει δημιουργήσει η αγορά επισφαλών στεγαστικών δανείων και ορθά επισημαίνει την ανάγκη ελέγχου της δραστηριότητας αυτών των ομίλων από την Ευρωπαϊκή Ενωση.Να θυμίσουμε ότι πέρυσι το καλοκαίρι, δηλαδή με τη συμπλήρωση ενός χρόνου από την έναρξη της κρίσης, δημοσιοποιήθηκε έρευνα της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς των ΗΠΑ από όπου τεκμαίρονταν ότι οι οίκοι αξιολόγησης δεν κατάφεραν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις του ρολού τους, ότι κανένας δεν διατηρούσε εγγράφως τη μεθοδολογία που ακολουθούσε κατά τη διαδικασία αξιολόγησης και ότι κανένας δεν διαχειρίστηκε επαρκώς τις δικές του συγκρούσεις συμφερόντων, μιας και εκτός από τις αξιολογήσεις προσέφεραν και συμβουλευτικές υπηρεσίες στους εκδότες των ομολόγων.Δηλαδή και συμβούλευαν και αξιολογούσαν τα προϊόντα των συμβουλών τους.Αυτοί οι οίκοι και αυτές οι τράπεζες, παρά τα δεινά που έχουν δημιουργήσει στην παγκόσμια οικονομία, χωρίς αιδώ συνεχίζουν να προκαλούν τη διεθνή κοινότητα με τα ιδιοτελή παιχνίδια τους.Το χειρότερο είναι ότι αντί να παραμερισθούν και να αποβληθούν, λαμβάνονται από ορισμένους υπόψη, αφού θεωρούνται ακόμη και σήμερα σημαντικά γρανάζια του χρηματοπιστωτικού τομέα.

Ο κ. Σαράντος Λέκκας είναι οικονομολόγος

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΣΤΙΣ 25/1/2009)